Badania nad religijnością ludową w Katedrze Religiologii i Misjologii KUL
Abstrakt
Artykuł prezentuje działalność, specyfikę i tematykę badań Katedry Religiologii i Misjologii nad religijnością ludową. Zarówno pracownicy naukowi, jak i studenci mogą poszczycić się znacznymi osiągnięciami w tym zakresie, o czym świadczą prace dyplomowe powstałe w Katedrze. W przypadku pracowników naukowych uwidacznia się to w obecności na konferencjach naukowych, gdzie wygłaszano referaty, które następnie ukazywały się w formie zbiorowych publikacji. Wiele artykułów z zakresu obrzędowości i religijności ludowej zostało opublikowanych w czasopismach i monografiach naukowych.
W pracach zwraca się także uwagę na przemiany, jakie nastąpiły w obrzędowości dorocznej, weselnej czy pogrzebowej na przestrzeni ostatnich lat. Zmiany dokonują się na wielu płaszczyznach życia społecznego, kulturowego czy gospodarczego, nie ominęły również ludowej obrzędowości. Pomimo wkradania się w tę społeczność nowych trendów, tak często pochodzących z innych kultur, mieszkańcy wsi (w zależności od regionu Polski) na współczesny sposób reaktywują lub pielęgnują dawne zwyczaje i obrzędy ludowe. Rekonstrukcja tradycji ludowych i światopoglądu pozwala współczesnemu człowiekowi lepiej zrozumieć ludzkie zachowania w różnych kontekstach społecznych, historycznych i kulturowych, przez co zachęca do ponownego odczytania źródłowych materiałów etnograficznych, co z kolei pozwala lepiej rozpoznać i zrozumieć wiele stereotypów, zachowań i narracji obecnych we współczesnej kulturze polskiej i w przeżywaniu religii.
Bibliografia
Bronk, Andrzej (1996). Nauka wobec religii. Teoretyczne podstawy nauk o religii. Lublin: TN KUL, 1996.
Bystroń, Jan Stanisław (19472). Kultura ludowa. Warszawa: Trzaska, Evert i Michalski.
Dudek, Antoni (1988). „Zwyczaje i obrzędy adwentowe na ziemi pszczyńskiej.” W: Z badań nad religijnością ludową. Red. Henryk Zimoń, 101-15. Warszawa: Verbinum.
Gloger, Zygmunt (1900). Rok polski w życiu, tradycji i pieśni. Warszawa: Wydawnictwo Jan Fiszer.
Hajduk, Zygmunt (2001). Ogólna metodologia nauk. Lublin: TN KUL.
Katechizm Kościoła Katolickiego (2012). Poznań: Pallottinum (skrót KKK).
Kolberg, Oskar (1885). Dzieła wszystkie, t. XXIV: Mazowsze, cz. 1. Kraków: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Polskie Wydawnictwo Muzyczne.
Kopczyńska-Jaworska, Bronisława (1971). Metodyka etnograficznych badań terenowych. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kostera, Monika (2003). Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kuczerenko, Maria (1999). Zwyczaje, obrzędy oraz wierzenia adwentowe i bożonarodzeniowe w parafii Gwizdów. Gwizdów: Parafia Rzymskokatolicka w Gwizdowie.
Kupisiński, Zdzisław (1995). „Badania etnograficzne nad religijnością ludową w regionie opoczyńskim.” W: Między antropologią a filozofią i historią. Prezentacja lubelskiego środowiska antropologii kulturowej. Red. Krzysztof Jarosław Brozi, 145-52. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kupisiński, Zdzisław (1997). Adwent i Boże Narodzenie w regionie opoczyńskim. Studium religijności ludowej. Warszawa: Verbinum.
Kupisiński, Zdzisław (2000). Wielki post i Wielkanoc w regionie opoczyńskim. Studium religijności ludowej. Warszawa: Verbinum.
Kupisiński, Zdzisław (2005). ”Elementy zaduszkowe w dorocznej obrzędowości ludowej regionu opoczyńskiego.” W: Werbiści a badania religiologiczne. Red. Adam Wąs SVD, 189-211. Warszawa: Verbinum.
Kupisiński, Zdzisław (2006). „Zwyczaje i obrzędy związane ze śmiercią i pogrzebem według tradycji w Radomskiem.” W: Rytuał. Przeszłość i teraźniejszość. Red. Marian Filipiak, Maciej Rajewski, 145-67. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Kupisiński, Zdzisław (2007). Śmierć jako wydarzenie eschatyczne. Zwyczaje, obrzędy i wierzenia pogrzebowe oraz zaduszkowe mieszkańców regionu opoczyńskiego i radomskiego. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kupisiński, Zdzisław (2009a). „Badania Katedry Historii i Etnologii Religii nad religijnością ludową.” W: Badania nad religiami Afryki oraz religijnością ludową Polski i Ukrainy. Red. Henryk Zimoń SVD, Zdzisław Kupisiński SVD, Stanisław Grodź SVD, 175-95. Lublin: TN KUL.
Kupisiński, Zdzisław (2009b). „Metody badawcze stosowane w pracach dydaktycznych z etnologii religii.” Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii. 56, 1:111-29.
Kupisiński, Zdzisław (2010a). „Fenomen polskiej religijności ludowej.” Ateneum Kapłańskie 155, 2/609: 216-27.
Kupisiński, Zdzisław (2010b). „Życiorys i działalność naukowa księdza profesora Henryka Zimonia SVD”. W: Pluralizm kulturowy i religijny współczesnego świata. Księga pamiątkowa dedykowana księdzu profesorowi Henrykowi Zimoniowi SVD w 70. Rocznicę urodzin. Red. Zdzisław Kupisiński, Stanisław Grodź, 22-45. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kupisiński, Zdzisław (2013). „Wigilia Świąt Bożego Narodzenia jako wyraz tożsamości kulturowej mieszkańców regionu opoczyńskiego.” W: Niematerialne dziedzictwo kulturowe. Identyfikacja – dokumentacja – ochrona – interpretacja – pojęcia – poglądy. Red. Krzysztof Braun, 316-28. Warszawa–Węgorzewo: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Kupisiński, Zdzisław, Łuczkowski, Jan (2016). Zwyczaje, obrzędy i wierzenia weselne w Opoczyńskiem. Tradycja a współczesność. Opoczno: Muzeum Regionalne w Opocznie.
Kupisiński, Zdzisław (2017a). „Małżeństwo sakramentalne w polskiej obyczajowości ludowej.” W: Chrześcijaństwo w religijności ludowej – 1050 lat po chrzcie Polski. Red. Zdzisław Kupisiński SVD, 57-73. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kupisiński, Zdzisław (2017b). „Zwyczaje zalotne i matrymonialne w obrzędowości weselnej jako wyraz tożsamości mieszkańców Opoczyńskiego.” W: Współczesne konteksty tożsamości społeczno-kulturowych, t. 10. Red. Małgorzata Dziekanowska, Marta Wójcicka, 59-71. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Łobodziński, Józef (2010). „Bogactwo ludowej teologii i pobożności.” Ateneum Kapłańskie 155, 1/608: 7-12.
Łukaszyk, Romuald (1968). „Pięćdziesięciolecie teologii fundamentalnej na KUL (1919-1968).” Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 15, 2: 5-53.
Majka, Józef (1995). Metodologia nauk teologicznych. Wrocław: Wydawnictwo TUM.
Napiórkowski, Stanisław Celestyn OFMConv (1991). Jak uprawiać teologię? Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej.
Nowak, Józef (2003). Adwent i Boże Narodzenie w regionie tomaszowskim. Studium religijności ludowej. Lublin: TN KUL.
Ogrodowska, Barbara (2000). Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik. Warszawa: Verbinum.
Ogrodowska, Barbara (2007). Polskie tradycje i obyczaje rodzinne. Warszawa: Sport i Turystyka – MUZA SA.
Ogrodowska, Barbara (2008). Radość wszelkiego stworzenia. Rzecz o adwencie i Bożym Narodzeniu – historia, tradycja, obyczaj polski. Warszawa: Verbinum.
Ogrodowska, Barbara (20094). Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne. Warszawa: Sport i Turystyka – MUZA SA.
Perszon, Jan (1992). Na imię Bosczi. Zwyczaje i obrzędy agrarne na Ziemi Wejherowskiej. Luzino: Druk Pektor Lublin.
Perszon, Jan. (1994). Jastrë na helu. Wielki Post i okres Wielkanocy na Półwyspie Helskim. Lublin–Jastarnia: Urząd Miasta i Gminy Jastarnia.
Perszon, Jan. (1999). Na brzegu życia i śmierci. Zwyczaje, obrzędy oraz wierzenia pogrzebowe i zaduszkowe na Kaszubach. Pelplin–Lublin: TN KUL.
Perszon, Jan (2010). Pobożność ludowa – zmierzch czy transformacja? Ateneum Kapłańskie 155, 2/609: 228-46.
Pieter, Józef (1975). Zarys metodologii pracy naukowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pieter, Józef (1967). Ogólna metodologia pracy naukowej. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Plucińska, Aldona Jadwiga (2014). Polskie zwyczaje rodzinne. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy.
Sakowicz, Eugeniusz (2017). „Polska ludowa teologia i pobożność.” W: Chrześcijaństwo w religijności ludowej – 1050 lat po chrzcie Polski. Red. Zdzisław Kupisiński SVD, 227-233. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Smyk, Katarzyna (2009). „Bożonarodzeniowa choinka – domową osią świata.” W: O wyższości świąt Bożego Narodzenia. Red. Aleksandra Kędzierska, Irmina Wawrzyńczyk, 61-75. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Szyjewski, Andrzej (2004). “Religious Ethnology in Poland; the Issues of Folk Religion”. W: Ethno- logy of Religion; Studies in Ethnology. Red. Gábor Barna, 222-48. Budapest-Szeged.
Tymochowicz, Mariola (2013). Lubelska obrzędowość rodzinna w kontekście współczesnych przemian. Lublin: Lubelskie Towarzystwo Naukowe.
Tymochowicz, Mariola (2017). „Posty religijne w kulturze ludowej.” Roczniki Teologiczne, 64, 9:137-146.
Węcławik, Józef (2010). „Tradycja i zmiana obrzędowości adwentowej w perspektywie pobożności ludowej.” Ateneum Kapłańskie 155, 1/608: 13-25.
Zadrożyńska, Anna (2000). Światy, zaświaty. O tradycji świętowań w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl.
Zdybicka, Zofia Józefa (1993). Człowiek i religia. Zarys filozofii religii. Lublin: TN KUL.
Zimoń, Henryk (1980). „Działalność Instytutu Anthropos.” W: Działalność Instytutu Anthropos w dziedzinie lingwistyki, etnologii i religioznawstwa. Red. Henryk Zimoń, 212-23. Pieniężno: Seminarium Duchowne Księży Werbistów.
Zimoń, Henryk (1985). „Religioznawstwo w szkołach średnich i wyższych.” Zeszyty Naukowe KUL 28, 3-4: 153-161.
Zimoń, Henryk (1989-1990). „Działalność dydaktyczna Katedry Historii i Etnologii Religii KUL.” Lud, 73, 251-255.
Zimoń, Henryk (2009). „Badania Katedry Historii i Etnologii Religii nad tradycyjnymi religiami Afryki Subsaharyjskiej.” W: Badania nad religiami Afryki oraz religijnością ludową Polski i Ukrainy. Red. Henryk Zimoń SVD, Zdzisław Kupisiński SVD, Stanisław Grodź SVD, 11-37. Lublin: TN KUL.
Copyright (c) 2018 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
