Antropologiczne implikacje sztucznej prokreacji

Abstrakt

Problematykę sztucznej prokreacji można analizować z różnych punktów widzenia. Dominują analizy z punktu widzenia prawnego, społecznego, sytuacji dziecka w związkach jednopłciowych oraz z punktu widzenia konsekwencji zdrowotnych dziecka i matki. Bardzo ważny jest wymiar antropologiczny, gdyż uwzględnia on sztuczną inseminację oraz możliwe w przyszłości sytuacje, gdyby ulepszone techniki umożliwiły odejście od budzących sprzeciw okoliczności i następstw ich stosowania.

Wymiar antropologiczny dominuje we wszystkich dokumentach Magisterium Kościoła, w których zostaje omówiona problematyka sztucznej prokreacji. W tym wymiarze dają się wyróżnić dwa aspekty. Pierwszy ocenia ingerencje techniczne w prokreację z perspektywy ludzkiej płciowości współkonstytuującej ludzką osobę oraz płodności jako owocu i znaku małżeńskiej miłości. Akt prokreacji, na miarę godności małżonków i ich dziecka, nie może ograniczać się wyłącznie do jednego wymiaru: czy to wyłącznie duchowego, czy też wyłącznie cielesnego, a tym samym nie może być odłączony od osobowego, duchowo-cielesnego zjednoczenia między rodzicami. Tymczasem w sztucznej prokreacji dochodzi do rozerwania tego „oznaczenia jedności i oznaczenia rodzicielstwa”.

Drugi aspekt ma na uwadze zasadę personalistyczną, która zabrania traktować osobę jako przedmiot lub jako środek do celu; nakazuje natomiast traktować ją jako wartość samą w sobie i cel sam w sobie. Zasada ta orientuje również ludzką prokreację. W żadnym momencie zaistnienia dziecka rodzice nie mają prawa do traktowania go jako „przedmiotu”−„środka” zaspokajającego ich pragnienie lub też pozwalającego im zrealizować ich cele. Analogicznie specjaliści, stosujący procedurę sztucznego zapłodnienia, nie mają prawa decydować o życiu dziecka, gdyż w ten sposób czynią siebie jego „panami”, uzurpują sobie prawo do decydowania o nim, o jego narodzeniu, o jego życiu lub o jego śmierci. Staje się to w szczególny sposób widoczne w przypadku kriokonserwacji ludzkich embrionów. Takiej relacji nie dopuszcza osobowa godność dziecka.