The Earliest Ecclesiastical Connections of the Territory Between the Vistula and Wieprz Rivers (Poland)
Abstrakt
Najwcześniejsze powiązania kościelne terenu międzyrzecza Wisły i Bugu
Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie o najwcześniejszą kościelną przynależność administracyjną obszaru między rzekami Wisłą i Wieprzem. Zagadnienie to było już przedmiotem kontrowersji akademickich w zakresie możliwego wpływu chrześcijaństwa metodiańskiego nie tylko na wskazanym obszarze, ale w ogóle na ziemiach polskich. Zdecydowana większość autorów – nawet jeśli niektórzy z nich dopuszczają przekonanie o jakimś oddziaływaniu metodiańskim – stanowczo odrzuca obecność jakiejkolwiek zorganizowanej struktury tego obrządku na ziemiach na północ od Karpat. Organizacja terytorialna Kościoła między rzekami Wisłą i Wieprzem może być bez wątpienia wiązana dopiero z poznańskim biskupstwem łacińskim. Było ono dla omawianego terenu bezsprzecznie pierwszą trwałą strukturą diecezjalną, zależną zresztą bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej. Co prawda, jeśli założymy polityczną przynależność tego terenu w drugiej połowie X wieku do Czech, należałoby uznać jego jeszcze wcześniejsze uzależnienie od diecezji praskiej i metropolii mogunckiej oraz nieco późniejszą przynależność do diecezji ołomunieckiej. Formalny charakter tego związku pozbawiony byłby jednak trwałych lokalnych struktur chrześcijaństwa, co musiało być zresztą charakterystyczne także dla pierwszych dekad zależności od biskupstwa w Poznaniu. Wydaje się więc, że dopiero wejście ziem między Wisłą i Wieprzem w kościelno-administracyjną zależność od biskupów krakowskich i metropolitów gnieźnieńskich na przełomie X i XI wieku okazało się stabilnym związkiem pod względem materialnym i duchowym.
Bibliografia
Abraham W.: Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Poznań 1962.
Buko A.: Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy – interpretacje, Warszawa 2011.
Dobrzyński Z.: Obrządek słowiański w dawnej Polsce, part 1-3, Warszawa 1989.
Dowiat J.: Metryka chrztu Mieszka I i jej geneza, Warszawa 1961.
Gardawski A., Sułowski Z.: Najdawniejsze dzieje, [in:] Dzieje Lubelszczyzny, vol. I, ed. T. Mencel, Warszawa 1974, pp. 69-139.
Kapiszewski H.: Zagadnienie metropolii słowiańskiej w Sandomierzu, „Studia Historyczne” 1 (1958), no. 1, pp. 73-78.
Kher P.: Das Erzbistum Magdeburg und die erste Organisation der christliche Kirche in Polen, „Abhandlungen der preußischen Akademie der Wissenschaften“, Philosophisch-Historische Klasse 1920, no. 1, pp. 18-63.
Koczy L.: Slavonic Rite in Poland, „Palaeologia” 4 (1955), no. 3-4, pp. 319-328.
Kumor B.: Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, vol. IV, Kraków 2002.
Kumor B.: Granice metropolii i diecezji polskich (966-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 18 (1969), pp. 289-352.
Kumor B.: Zagadnienie chrześcijaństwa metodiańskiego w Państwie Wiślan, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Slawistyka” 1982, no. 3, pp. 47-55.
Kutyłowska I.: Rozwój Lublina w VI-XIV wieku na tle urbanizacji międzyrzecza środkowej Wisły i Bugu, Lublin 1990.
Labuda G.: Magdeburg i Poznań (Założenie arcybiskupstwa magdeburskiego i biskupstwa poznańskiego na tle wschodniej polityki misyjnej Ottona Wielkiego), „Roczniki Historyczne” 14 (1938), pp. 185-238.
Labuda G.: Studia nad początkami państwa polskiego, vol. II, Poznań 1988.
Lanckorońska K.: Studies on the Roman-Slavonic Rite in Poland, Rome 1961.
Lehr-Spławiński T.: Misja słowiańska św. Metodego a Polska, „Collectanea Theologica” 13 (1932), pp. 3-12.
Lehr-Spławiński T.: Nowa faza dyskusji o zagadnieniu liturgii słowiańskiej w dawnej Polsce, „Nasza Przeszłość” 7 (1958), pp. 235-256.
Łowmiański H.: Początki Polski, vol. IV, Warszawa 1971.
Małachowicz E.: Architektoniczne ślady chrystianizacji Śląska w IX-X w., „Nauka” 2008, no. 3, pp. 161-176.
Marczewski J.R.: Duszpasterska działalność Kościoła w średniowiecznym Lublinie, Lublin 2002.
Marczewski J.R.: Dzieje chełmskiej kapituły katedralnej obrządku łacińskiego, Lublin 2013.
Mironowicz A.: Kościół prawosławny w dziejach dawnej Rzeczypospolitej, Białystok 2001.
Mironowicz A.: Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiełłonów, Białystok 2003.
Myśliński K.: Polityczna problematyka pogranicza polsko-ruskiego do końca X wieku, „Rocznik Lubelski” 15 (1972), pp. 129-153.
Nowacki J.: Dzieje archidiecezji poznańskiej, vol. I, Poznań 1959.
Paszkiewicz H.: The Origin of Russia, Appendix VII: A Polish Metropolitan See of the Slavonic Rite, London 1954, pp. 381-404.
Potkański K.: Kraków przed Piastami, [in:] Lechici, Polanie, Polska. Wybór pism, ed. G. Labuda, Warszawa 1965, pp. 170-413.
Rozwałka A.: Lubelskie wzgórze staromiejskie w procesie formowania średniowiecznego miasta, Lublin 1997.
Starnawski Z.: Źródła do sporu o przynależność diecezjalną powiatu lubelskiego w XV w., „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 11 (1964), no. 4, pp. 157-183.
Sułowski Z.: Początki Kościoła polskiego, [in:] Kościół w Polsce, ed. J. Kłoczowski, vol. I, Kraków 1968, s. 17-123.
Sułowski Z.: Przedlokacyjny Lublin w świetle źródeł pisanych, [in:] Dzieje Lublina. Próba syntezy, ed. J. Mazurkiewicz et al., vol. I, Lublin 1965, pp. 30-42.
Tryjarski E.: Sensacja archeologiczna znad Wisły. Ręka pogańska ze Wschodu?, „Kultura” 1987, no. 12, pp. 1, 7.
Tryjarski E.: Wokół sensacji archeologicznej znad Wisły. Śladami tureckiego pisma runicznego, „Kultura” 1987, no. 13, p. 7.
Umiński J.: Obrządek słowiański w Polsce IX-XI wieku i zagadnienie drugiej metropolii polskiej w czasach Bolesława Chrobrego, „Roczniki Humanistyczne” 4 (1953), no. 4, pp. 1-44.
Umiński J.: Powstanie biskupstwa poznańskiego i zależnego odeń archidiakonatu czerskiego, „Wrocławskie Wiadomości Kościelne” 7 (1952), no. 1-2, pp. 35-64.
Wasilewski T.: Sensacja archeologiczna znad Wisły. Odczytywanie tajemnicy, „Kultura” (1987), no. 4, pp. 1, 4.
Weiss A.: Biskupstwa bezpośrednio zależne od Stolicy Apostolskiej w średniowiecznej Europie, Lublin 1992.
Widajewicz J.: Państwo Wiślan, Kraków 1947.
Copyright (c) 2016 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
