The Exsultet Chant in the Sixteenth-Century Missale Paulinorum
Abstrakt
Śpiew Exsultet w XVI-wiecznym Missale Paulinorum
Śpiew Exsultet zamieszczony w Missale Paulinorum nie jest wierną kopią ani melodii normandzkiej rozpowszechnionej w Europie, ani gnieźnieńskiej. Jego melodia pełna jest różnego typu przeobrażeń w stosunku do wybranych źródeł porównawczych, co w dużym stopniu wpływa korzystnie na oryginalność przekazu paulińskiego. Zaobserwowano w nim pewne cechy wspólne z wersją rzymską bądź w stosunku do niej odmienne albo różniące je od gnieźnieńskiej, a bliskie rzymskiej lub też wykazujące duże podobieństwo z wersją gnieźnieńską, a z kolei odmienne od rzymskiej. Niewykluczone, że wersja paulińska i gnieźnieńska korzystały ze wspólnego wzorca melodycznego (na przykład krakowskiego), natomiast autorzy każdej z nich nadali im indywidualny koloryt. Tego rodzaju wariabilność melodii świadczy z jednej strony o dużej migracji tego śpiewu, a z drugiej o nasilających się różnicach pomiędzy wersjami melodycznymi u schyłku średniowiecza. Można by to skomentować także jako swego rodzaju dążność do przełamywania uniwersalizmu tego śpiewu albo też chęć nadawania mu lokalnego kolorytu. Przebadany wariant pauliński orędzia wielkanocnego, ujawniający wysoki kunszt artystyczny, jest tego potwierdzeniem.
Bibliografia
Bernagiewicz, Robert. “Śpiewy w Missale Gnesnense Jana Hallera z 1506 roku” [Chants in Jan Haller’s Missal Gnesnense from 1506], Additamenta Musicologica Lublinensia 5(2009): 29–41.
Danielski, Wojciech. “Exsultet.” In Encyklopedia Katolicka [Catholic Encyclopaedia], Vol. 4, edited by Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, and Feliks Gryglewicz. 1470. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1985.
Kubieniec, Jakub. “Miejsce Mszału Jasnogórskiego w liturgiczno-muzycznej tradycji paulinów” [The place of the Jagiellon Missal in the liturgical-musical tradition of the Pauline Fathers], in Mszał Jagiellonów, edited by Remigiusz Pośpiech, XXIII–XLV. Opole, Częstochowa: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UO, Paulinianum. Wydawnictwo Zakonu Paulinów Jasna Góra 2013, 57.
Morawski, Jerzy. Recytatyw liturgiczny w średniowiecznej Polsce: wersety – lekcje – oracje [Liturgical recitative in mediaeval Poland: verses, lessons and orations]. Warszawa, 1996.
Nadolski, Bogusław. Leksykon liturgii [Liturgy lexicon]. Poznań: Pallottinum, 2006.
Pawlak, Ireneusz. “Clemens de Piotrków (c. 1450–1507) – canonicus gnesnensis vir in arte musica peritus.” Liturgia Sacra 18(2012) 1: 151–161.
Pośpiech, Remigiusz. „Wprowadzenie” [Introduction]. In Mszał Jagiellonów z Jasnej Góry. Wyda-nie fototypiczne [The Jagiellon Missal from Jasna Góra. A phototype edition], edited by Remigiusz Pośpiech. v. Musica Claromontana – Studia 2. Opole, Częstochowa, 2013.
Wagner, Peter. Einführung in die gregorianischen Melodien, vol. 3: Gregorianische Formenlehre. Leipzig, 1921.
Wójciak, Jozue. “Exsultet – wielkanocny hymn Kościoła. Geneza i morfologia” [Exsultet—an Easter hymn of the Church. Origins and morphology]. Liturgia Sacra 5(1999) 1: 91–103.
Zweck, Heinrich. Osterlobpreis und Taufe. Studien zu Struktur und Theologie des Exsultet und anderer Osterpraeconien unter besonderer Berücksichtigung der Taufmotive. Frankfurt, 1986.
Copyright (c) 2015 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
