Odziedziczyć język, czyli o współczesnych problemach i wyzwaniach nauczania języka polskiego jako języka pochodzenia

Bernadeta Niesporek-Szamburska

doi:10.18290/rh227010.3

Bernadeta Niesporek-Szamburska Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0001-9935-6733

DOI: https://doi.org/10.18290/rh227010.3

Słowa kluczowe: język polski jako odziedziczony, heterogeniczność grup, nowe technologie, nauka online, szkoła sobotnia

Abstrakt

Podtrzymywanie i rozwijanie znajomości języka polskiego jako odziedziczonego, także przybliżanie dziedzictwa kulturowego kraju pochodzenia, nie jest łatwym zadaniem. Autorka wychodzi od określenia pojęcia języka odziedziczonego. Kolejno przedstawia wybrane problemy, z jakimi spotykają się uczący języka polskiego jako języka pochodzenia w szkołach poza granicami kraju. Zwraca uwagę na zróżnicowanie poziomu znajomości języka w grupach uczniów i wskazuje na jego uwarunkowania. Wskazuje też nowe konteksty: świat technologii – bliski uczniom oraz pandemię, która utrudniła naukę, ale także przyspieszyła unowocześnianie narzędzi dydaktycznych oraz podniosła kompetencje nauczycieli w posługiwaniu się nimi. Autorka dokonuje także krytycznej analizy podstawy programowej oraz oferty materiałów dydaktycznych dla szkół polonijnych – nie zawsze odpowiadających wymogom procesu dydaktycznego i nowoczesnym realiom.

Bibliografia

Baudrillard, Jean. Symulakry i symulacja. Tłum. Sławomir Królak, Wydawnictwo Sic!, 2005.

Bernstein, Basil. Odtwarzanie kultury. Tłum. Zbigniew Bokszański, wybór Andrzej Piotrowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990.

Carreira, Maria. „Seeking Explanatory Adequacy: A Dual Approach to Understanding the Term »Heritage Language Learner«”. Heritage Language Journal, nr 2 (1), 2004, ss. 1-25 (3-9).

Cummins, James. „BICS and CALP. Empirical and Theoretical Status of the Distinction”. Encyclopedia of Language and Education, t. 2: Literacy, ed. Brian Street, Nancy H. Hornberger, Springer Science + Business Media LLC, 2008, ss. 71-83.

Drahná, Urszula. „Nauczanie języka polskiego w szkołach polskich i polonijnych za granicą na przykładzie Szkolnego Punktu Konsultacyjnego w Pradze”. Dydaktyka Polonistyczna, nr 1 (10), 2015, ss. 85-92.

Fishman, Joshua A. „300-Plus Years of Heritage Language Education in the United States”. Heritage Languages in America. Preserving a National Resource, ed. Joy Kreeft Peyton, Donald A. Ranard, Scott McGinnis, McHenry, IL, 2001, ss. 81-99.

Gębal, Przemysław E. „Nauczanie języka polskiego jako obcego, drugiego i odziedziczonego na tle rozwoju glottodydaktyki ogólnej i polonistycznej. Rozważania teoretyczne”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, nr 7 (223), 2016, ss. 52-66.

Gębal, Przemysław E., i Władysław Miodunka. Dydaktyka i metodyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2020.

Goczyła-Ferreira, Alicja. „Nauczanie języka polskiego w polskiej kolonii w Brazylii – studium przypadku”. Polonistyka. Innowacje, nr 10, 2019, ss. 59-78.

Grabska-Moyle, Elżbieta. „Gramatyka w polskich szkołach sobotnich. Oczekiwania i potrzeby uczniów a zamierzenia i działania nauczycieli”. Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki, t. 1, red. Ewa Jaskółowa, Danuta Krzyżyk, Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ss. 573-86.

Gruchoła, Małgorzata. „Pokolenie Alpha – nowy wymiar tożsamości?”. Rozprawy Społeczne, t. 10, nr 3, 2016, ss. 5-13.

Kondycja oświaty polonijnej. Stan i potrzeby w warunkach epidemii. Raport. KPRM, Sporządziła Beata Ciężka. Warszawa 2020.

Kubiak, Hieronim. Znikające pokrewieństwo. Wydawnictwo Literackie, 1990.

Libura, Agnieszka, i Anna Żurek. „Erozja dopełniacza w polskim języku odziedziczonym”. Poradnik Językowy, nr 2, 2016, ss. 38-49.

Lipińska, Ewa. „Między ‘emigracją’ a ‘Polonią’ – pierwsze pokolenie polonijne”. Prace Filologiczne, t. 53, 2007, ss. 355-63.

Lipińska, Ewa. „Przyswajanie języka pierwszego a uczenie się języka obcego/drugiego”. Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego, red. Ewa Lipińska, Anna Seretny, Wydawnictwo Univeritas, 2006, ss. 19-28.

Lipińska, Ewa, „O transmisji polskości w Australii”. PUNO Zeszyty Naukowe, nr 3, 2015, ss. 323-35.

Lipińska, Ewa, i Anna Seretny. „Doświadczenia nauczania w skupiskach polonijnych. Raport przygotowany na III Kongres Polskich Towarzystw Naukowych na Obczyźnie”. 2011, silo.tips/ download/dowiadczenia-nauczania-w-skupiskach-polonijnych-na-obczynie. Dostęp 7.06.2021.

Lipińska, Ewa, i Anna Seretny. „Język odziedziczony a dwujęzyczność – o konieczności badań komparatywnych”. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, z. 26, 2019, ss. 287-300.

Lipińska, Ewa, i Anna Seretny. „Nauczanie polszczyzny za granicą w grupach heterogenicznych”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia ad Didacticam Literarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia t. 7, nr. 223, 2016, ss. 95-109.

Lipińska, Ewa, i Anna Seretny. „Nie swój, lecz i nie obcy – język odziedziczony w perspektywie glottodydaktycznej”. 2013, www.euroemigranci.pl/dokumenty/pokonferencyjna/Seretny_Lipinska.pdf. Dostęp 23.06.2021.

Lipińska, Ewa, i Anna Seretny. „Rozwijanie kompetencji językowych na bazie tekstów kultury – o kształceniu językowo-literackim w wariancie skorelowanym”. Uczymy, jak uczyć. Kwartalnik Wspólnoty Polskiej, nr 1-2, 2017, ss. 19-22.

Lipińska, Ewa, i Anna Seretny. „Szkoła polonijna czy językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej”. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, nr 4, 2012, ss. 23-37.

Lipińska, Ewa, i Anna Seretny. „Uczący się języka polskiego jako obcego/drugiego w środowisku endolingwalnym – ich umiejętności i potrzeby”. Kwartalnik Polonicum, nr 1, 2012, ss. 2-10.

Manifest bibliotek szkolnych. IFLA/UNESCO, www.ifla.org › school-library-manifesto-pl. Dostęp 14.07.2021.

Materiały dydaktyczne. Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą, www.orpeg.pl/wsparcie-nauczycieli/materialy-dydaktyczne/. Dostęp 20.06.2021.

Miodunka, Władysław, i in. Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza – stan – perspektywy. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018.

Niesporek-Szamburska, Bernadeta. „Jak dziecko poznaje język – od nabywania do kształcenia kompetencji językowej”. Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej, t. 2, red. Katarzyna Węsierska, Natalia Mocek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013, ss. 23-42.

Niesporek-Szamburska, Bernadeta. „Sprawność w języku polskim dwujęzycznej młodzieży pochodzenia polskiego mieszkającej w Anglii”. Postscriptum Polonistyczne, nr 2 (15), 2015, ss. 155-66.

Nikitorowicz, Jerzy. „Tożsamość w edukacyjnym procesie wielokulturowym”. Edukacja a tożsamość etniczna, red. Maria Marta Urlińska, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1995, ss. 115-28.

Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą. MEN Warszawa 2010. docplayer.pl/184090-Podstawa-programowa-dla-uczniow-polskich-uczacych-sie-za-granica.html Dostęp 26.07.2021.

Podstawa programowa dla uczniów polskich uczących się za granicą. ORPEG 2020. www.orpeg.pl/ wp-content/uploads/2020/09/Podstawa-programowa-dla-szkol-polonijnych-w-jezyku- polskim.pdf. Dostęp 26.07.2021.

Polinsky, Maria, i Gregory Scontrasb. „Understanding Heritage Languages”. Bilingualism: Language and Cognition, nr 3, 2019, ss. 1-41.

Polska inspiruje, rodziceprzyszlosci.pl/polskainspiruje/. Dostęp 28.07.2021.

Próchniak, Wiola. „Otwieranie świata (literatury) w realiach szkoły polonijnej. Podsystemy, sprawności czy wiedza?” Polonistyka. Innowacje, nr 10, 2019, ss. 17-33.

Pugacewicz, Iwona H. „Francuskie »grandes écoles« i batigniolczycy. O wybranych karierach inżynieryjno-technicznych i naukowych drugiego pokolenia Wielkiej Emigracji. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, t. 64, nr 4, 2019, ss. 43-60.

Rothman, Jason. „Understanding the Nature and Outcomes of Early Bilingualism. Romance Languages as Heritage Languages”. International Journal of Bilingualism, nr 13 (2), 2009, ss. 155-63.

Seretny, Anna. Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych. Wydawnictwo UJ, 2011.

Sękowska, Elżbieta. „Świat języka i kultury w życiu emigracji”. Białostockie Archiwum Językowe, nr 11, 2011, ss. 213-22.

Smolicz, Jerzy. Kultura i nauczanie w społeczeństwie wieloetnicznym. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.

Wileczek, Anna. „Czytanie i pisanie na ekranie. (Samo)kształcenie kompetencji komunikacyjnych młodszych dzieci”. Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki, t. 2, red. Ewa Jaskółowa, Danuta Krzyżyk, Bernadeta Niesporek-Szamburska, Małgorzata Wójcik-Dudek, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ss. 251-63.

Zapis przebiegu posiedzenia Komisji Sejmowej ds. Łączności z Polakami za Granicą w dniu 18.11.2020, orka.sejm.gov.pl/zapisy9.nsf/0/B8D84F2FF144E79FC1258638004165EE/%24File/ 0076409.pdf, s. 8. Dostęp 29.07.2021.