Nauka ortografii a poczucie tożsamości. Kształcenie sprawności ortograficznej na lekcjach języka kaszubskiego

Justyna Pomierska

doi:10.18290/rh227010.8

Justyna Pomierska Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0002-7775-8456

DOI: https://doi.org/10.18290/rh227010.8

Słowa kluczowe: język kaszubski, kaszubski w szkole, Florian Ceynowa, Regina Pawłowska, ortografia kaszubska, zasady pisowni kaszubskiej

Abstrakt

Artykuł przedstawia wybrane zagadnienia z dziejów pisowni języka kaszubskiego, aby uzasadnić, że zapis ma służyć czytelnikowi. Ceynowa, twórca kaszubszczyzny literackiej dostrzegł, że druk niweluje różnice gwarowe, jest najlepszym przekaźnikiem wiedzy o Kaszubach wśród samych Kaszubów i w świecie. Alfabet wzorował na polskim, bo był to najbliższy Kaszubom słowiański język; znali go m.in. z modlitewników. Aspekt tożsamościowy kaszubskojęzycznego tekstu także dziś jest ważny, chociażby dlatego, że jest on napisany po kaszubsku.

Czytania po kaszubsku trzeba się uczyć, także w szkole, wdrażając nawyki ortograficzne. Ćwiczenia ortograficzne (kaligrafia, przepisywanie, zadania słownikowo-frazeologiczne) dają dużo możliwości kształtowania postaw tożsamościowych. Szczególne znaczenie ma tematyka lekcji i dobór tekstów, w tym utworów literatury kaszubskiej. Język kaszubski jako przedmiot szkolny powinien przygotowywać Kaszubów do uczestnictwa w kulturze, dzięki umiejętności czytania i pisania ten udział w kulturze może być pogłębiony i aktywny.

Bibliografia

Bandur, Maciej. „Pismo jako znak wspólnoty etnicznej. Głos w spawie polityki języka kaszubskiego”. Mniejszości etniczne i ich pogranicza: szkice tożsamościowe, red. Adela Kożyczkowska, i Maria Szczepska-Pustkowska, Wydawnictwo UG, 2020, ss. 326-37.

Bartmiński, Jerzy. O języku folkloru. Ossolineum, 1973.

Breza, Edward. „Kaszubi i kaszubszczyzna na świecie”. Kaszubszczyzna. Kaszëbizna, red. Edward Breza, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2001, ss. 317-326.

Ceynowa, Florian. „Kaszebji do Pólochov”. Szkoła Narodowa, nr 10, 1850, odroda.kaszubia.com/ 02-02/kaszebido.htm. Dostęp 20.08.2021.

Ceynowa, Florian. „Wuvogj nad móvą kaszebską”. Trze rosprave. Kraków, 1850, ss. 46-47.

Jabłoński, Artur. „Język kaszubski jako element narodowotwórczy”. Postscriptum Polonistyczne, 2019, nr 1, ss. 45-56.

Labuda, Gerard. „List do Wandy Kiedrowskiej z 12 I 2003 r”. Acta Cassubiana, 2003, ss. 361-65.

Latoszek, Marek. „Grupa etniczna w Polsce – możliwe warianty przemian (ze szczególnym uwzględnieniem Kaszubów)”. Europa państw – Europa narodów. Problemy etniczne Europy Środkowo-Wschodniej, red. Grzegorz Babiński, Władysław Miodunka, NOMOS, 1995.

Lewińska, Aneta. Dla orientacji kolegów spisałem...: o szkole w kronikach szkół wiejskich z Pomorza z lat 1920-1989. Wydawnictwo „Bernardinum”, 2019.

Lewińska, Aneta. Ojców mowę znać należy. Język elementarzy polskich wydawanych na Pomorzu Gdańskim w latach 1840-1920 jako narzędzie kształcenia i wychowania. Wydawnictwo „Bernardinum”, 2012.

Makurat-Snuzik, Hanna. „Dlaczego tłumaczy się literaturę piękną na regionalny język kaszubski”. Przekłady Literatur Słowiańskich, 2018, www.journals. us.edu.pl/index.php/PLS/article/view/ 7673. Dostęp 20.08.2021.

Makurat-Snuzik, Hanna. „Wzôjné rozmienié kaszëbsczégò i pòlsczégò jãzëka”. Intercomprehensio slavica, red. Roland Marti, Patrice Pognan, i Mojca Schlamberger Brezar, 2020, ss. 71-81, e-knjige.ff.uni-lj.si/znanstvena-zalozba/catalog/view/226/326/5298-1. Dostęp 20.08.2021.

Mazurek, Monika. Język – Przestrzeń – Pochodzenie. Analiza tożsamości kaszubskiej. Instytut Kaszubski, 2011.

Obracht-Prondzyński, Cezary. „Dylematy związane z kaszubską tożsamością”. Społeczność kaszubska w procesie przemian: kultura, tożsamość, język, red. Kazimierz Kleina i C. Obracht-Prondzyński, Kancelaria Sejmu, 2012, ss. 19-36.

Obracht-Prondzyński, Cezary, i in. Kaszubi w III RP: polityka, prawo, edukacja, tożsamość. Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski, 2019.

Pawłowska, Regina. Metodyka ćwiczeń w czytaniu. Wydawnictwo UG, 2002.

Pniewski, Władysław. „Błędy i właściwości językowe w zadaniach młodzieży polskiej w Gdańsku, w świetle dialektów pomorskich i języka niemieckiego”. Rocznik Gdański, 1927, ss.19-58.

Pomierska, Justyna. „Biblioteka Pisarzy Kaszubskich”. Gniazdo Gryfa: słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury, red. Cezary Obracht-Prondzyński, Instytut Kaszubski, 2020, ss. 49-50.

Pomierska, Justyna. „Język kaszubski literacki”. Gniazdo Gryfa: słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury, red. Cezary Obracht-Prondzyński, Instytut Kaszubski, 2020, ss. 213-15.

Pomierska, Justyna. „Królewiónka w pałacu. O pożytkach płynących z Dyktanda Kaszubskiego”. Język. Tradycja. Tożsamość, red. Ewa Rogowska-Cybulska i Małgorzata Milewska-Stawiany, Wyd. UG, 2013, ss. 45-51.

Pomierska, Justyna. „Zasady pisowni kaszubskiej”. Gniazdo Gryfa: słownik kaszubskich symboli, pamięci i tradycji kultury, red. Cezary Obracht-Prondzyński, Instytut Kaszubski, 2020, ss. 638-40.

Pomierska, Justyna, i Monika Mazurek. „Znaczenie literatury mniejszości etnicznej dla budowania tożsamości zbiorowej (przykład kaszubski)”. Media i Społeczeństwo. Medioznawstwo, komunikologia, semiologia, socjologia mediów, 2019, ss. 21-34.

Pomierska, Justyna, i Aneta Lewińska. „Przysłowia w elementarzach z Pomorza Gdańskiego z lat 1840-1920 a zbiory paremiograficzne Floriana Ceynowy”. Acta Cassubiana, 2013, ss. 152-66.

Pomierska, Justyna, i in. Jazëk kaszëbsczi. Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié, Instytut Kaszubski, 2015.

Pro memoria. Stefan Bieszk (1895-1964), red. Józef Borzyszkowski, Instytut Kaszubski, 2013.

Rogowska-Cybulska, Ewa. „Kaszubskojęzyczne teksty i gatunki o funkcji komercyjnej”. Acta Cassubiana, 2014, ss. 157-79.

Rogowska-Cybulska, Ewa. „Kaszubszczyzna w szacie informacyjnej miasta”. Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie. Miasto 2, red. Małgorzata Święcicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2008, ss. 133-46.

Synak, Brunon. Kaszubska tożsamość. Ciągłość i zmiana. Studium socjologiczne. Wydawnictwo UG, 1998.

Treder, Jerzy. „Kaszubszczyzna – problemy językoznawców dawniej a dziś”. Antropologia Kaszub i Pomorza. Materiały z I seminarium, które odbyło się w maju 1988 r. w Gdańsku, red. Józef Borzyszkowski, Instytut Historii UG i ZKP w Gdańsku, 1990, ss. 73-104.

Treder, Jerzy. Historia kaszubszczyzny literackiej. Studia. Wydawnictwo UG, 2005.

Treder, Jerzy. Spòdlowô wiédzô ò kaszëbiznie. Wëd. 2. pòpr. i pòsz., red. Justina Pòmierskô, Wëdôwizna Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô, 2014.

Zasady pisowni kaszubskiej. Wyd. 2. przejrzane i poszerz. Na podstawie postanowień Komisji do spraw Pisowni Kaszubskiej w składzie: Edward Breza (przewodniczący), Wojciech Kiedrowski, Aleksander Labuda, Leon Roppel, Jerzy Treder, Jan Trepczyk, oprac. E. Breza i J. Treder, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 1984.

Zieniukowa, Jadwiga. „Kaszubszczyzna”. Język polski, red. Stanisław Gajda, 2001. Cyt. za: Zieniukowa, Jadwiga. Zagadkowa kaszubszczyzna. Studia o kaszubskim języku regionalnym. Instytut Slawistyki PAN i Instytut Kaszubski, 2018.