Śpiewy wielkanocne w liturgii i ludowej tradycji muzycznej na Podkarpaciu. Analiza i charakterystyka
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie śpiewów wielkanocnych w liturgii i ludowej tradycji muzycznej Podkarpacia, a także ich analiza i charakterystyka. Zebrany repertuar obejmuje zarówno melodie nawiązujące do wzorców chorałowych, jak i utrzymane w trybie dur-moll. Przeprowadzone badania wykazują, że pieśni wielkanocne wykonywane są głównie w ramach obrzędów liturgicznych Mszy rezurekcyjnej, jak też podczas sprawowanych liturgii całego okresu wielkanocnego. Mimo to na Podkarpaciu, wchodząc w obieg ludowy, łączą w sobie wymiar liturgiczny z ludową recepcją. Efektem tych relacji jest zjawisko wariabilności, z jakim spotykamy się na gruncie tego gatunku śpiewów.
Przeprowadzona analiza udowadnia, że transformacje, które dokonują się za sprawą ludowego wykonawstwa, dotyczą przede wszystkim melodii i metrorytmiki śpiewów wielkanocnych, jak też ich formy i warstwy tekstowej. Przeważają przekazy bezmetryczne jako wynik ludowego myślenia frazą muzyczną. Spotykamy też śpiewy genetycznie ludowe. W badanym repertuarze wielkanocnym funkcjonującym w tradycji ustnej na Podkarpaciu widoczne są wyraźne uwarunkowania regionalne, które decydują o swoistym, lokalnie odmiennym obliczu tych śpiewów.
Bibliografia
Bartkowski Bolesław: Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1987.
Bartkowski Bolesław: Różne oblicza religijnej, ludowej kultury muzycznej w Polsce, w: Współczesna polska religijna kultura muzyczna jako przedmiot badań muzykologii, red. Bolesław Bartkowski, Stanisław Dąbek, Antoni Zoła, Lublin: RW KUL 1992, s. 79-83.
Dahlig Piotr: Julian Pulikowski i akcja zbierania folkloru 1935-39, „Muzyka” 1993, nr 3-4, s. 119-155.
Fabiańska Beata: Polskie pieśni religijne w „Dziełach wszystkich” Oskara Kolberga. Typologia i charakterystyka muzyczna, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Bolesława Bartkowskiego w KEiH IM KUL, Lublin 1982.
Feicht Hieronim: Średniowiecze, w: Muzyka Polska. Informator pod red. Stefana Śledzińskiego, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1967, s. 30-43.
Janulek Gabriela: Śpiewy procesji wielkanocnej przed sumą zachowane w Graduałach Piotrkowskich, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. doc. dra hab. Ireneusza Pawlaka w KCG IM KUL, Lublin 1993.
Kabot Teresa: Dzieje pieśni wielkanocnej „Chrystus zmartwychwstał jest”, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Karola Mrowca w IM KUL, Lublin 1983.
Korolko Mirosław: Geneza i rozwój średniowiecznych pieśni wielkanocnych w Polsce, w: Polskie pieśni wielkanocne. Średniowiecze i wiek XVI, t. 1, red. Juliusz Nowak-Dłużewski, Warszawa: PAX 2001, s. 7-27.
Krzywobłocka Bożena: Stare i nowe obyczaje, wyd. 2, Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych 1986.
Laterna Marcin: Harfa duchowna, Kraków: W drukarni Andrzeja Piotrkowczyka 1585.
Łoś Jan: Przegląd językowych zabytków staropolskich do r. 1543, Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności 1915.
Maciejewski Tadeusz: Wstęp, w: Polskie pieśni wielkanocne. Średniowiecze i wiek XVI, red. Julisz Nowak-Dłużewski, t. 2: Opracowanie muzyczne. Podobizny fototypiczne tekstów średniowiecznych i warianty językowe, Warszawa: PAX 2001, s. 5-21.
Małaczyński Franciszek: Misterium Paschalne w Polsce. Polskie zwyczaje liturgiczne w Święte Triduum ukrzyżowania, pogrzebu i zmartwychwstania Jezusa, Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2006.
Michalak Józef: Zarys liturgiki, Płock: Instytut Wyższej Kultury Religijnej 1939.
Migdał Jolanta: Osobliwości językowe pieśni wielkanocnych, w: Wielkanoc w polskiej kulturze, red. Maria Borejszo, Poznań: W drodze 1997, s. 91-102.
Okoń Jan: Dramat liturgiczny, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, Lublin: TN KUL, kol. 183-186.
Parsch Pius: Rok liturgiczny, t. 2, przeł. Zofia Dąbrowska, Poznań: Pallottinum 1956.
Pikulik Jerzy: Wiersze allelujatyczne cyklu wielkanocnego w średniowiecznej Polsce, w: Muzyka religijna w Polsce. Materiały i studia, t. III, red. Jerzy Pikulik, Warszawa: ATK 1979, s. 183-208.
Rolski Zbigniew: Kult Grobu Chrystusowego w dawnym kościele bożogrobców obecnie parafialnym w Przeworsku, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Jerzego Józefa Kopcia na WT KUL, Lublin 1988.
Rzepczyńska Eliza: Dzieje dwóch pieśni wielkanocnych „Wesoły nam dzień nastał” i „Wesoły nam dzień dziś nastał”. Próba monograficznego opracowania, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Karola Mrowca w IM KUL, Lublin 1989.
Schaeffer Bogusław: Dzieje muzyki, Warszawa: WSiP 1983.
Stęszewski Jan: Uwagi o badaniu żywej tradycji polskich śpiewów religijnych, w: Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, red. Jerzy Pikulik, Warszawa: ATK 1973, s. 110-131.
Sutkowski Adam: Surrexit Christus hodie, najdawniejszy w Polsce zabytek muzyki wielogłosowej, „Muzyka” 4 (1959), nr 2, s. 3-11.
Szumiło Agnieszka: Śpiewy procesji rezurekcyjnej w polskich księgach muzyczno liturgicznych od Tridentinum do Vaticanum II, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Ireneusza Pawlaka w KCG IM KUL, Lublin 2002.
Więclewska Anna: Problem wariabilności międzystroficznej w wykonawstwie polskich pieśni religijnych, mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Bolesława Bartkowskiego w KEiH IM KUL, Lublin 1983.
Zoła Antoni: Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce, Lublin: Polihymnia 2003.
Zoła Antoni: Problem tonalności w polskich śpiewach religijnych z żywej tradycji, mps pracy doktorskiej napisanej pod kierunkiem ks. prof. dra hab. Bolesława Bartkowskiego, Lublin 1992.
Zoła Antoni: Problem wariabilności międzystroficznej w polskich pieśniach religijnych (krytyka źródeł nagranych), mps pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem ks. dra hab. Bolesława Bartkowskiego w KEiH IM KUL, Lublin 1979.
Copyright (c) 2016 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
