Potencjał odporności psychospołecznej z perspektywy zasobów człowieka. Implikacje pedagogiczne
Article Sidebar
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Main Article Content
Abstrakt
Życie w czasie pandemii, spowodowanej wirusem SARS-CoV-2, stało się trudniejsze. Codzienne funkcjonowanie wymaga wprowadzenia zmian, respektowania nowych zasad, sprostania większym wymaganiom. Została naruszona równowaga między potrzebami, działaniami i warunkami. Interesujące jest to, że część osób, pomimo utrudzenia, pozostaje zaangażowana w swoje życiowe role rodzinne i społeczne, a także przyjmuje role nowe, np. pomagając innym. W obliczu ogromnych obciążeń osoby te pozostają twórcze, zaangażowane i pełne nadziei. Dotychczasowa analiza naukowa była koncentrowana głównie na nieuleganiu stresowi, z podkreśleniem znaczenia percepcji stresu i różnic indywidualnych. Sytuacja pandemiczna ujawnia konieczność większego zwrócenia uwagi na zainteresowanie pozytywne: twórczego funkcjonowania w obliczu stresu. W badaniach naukowych potwierdzone jest znaczenie zyskiwania zróżnicowanych zasobów dla kształtowania potencjału odporności psycho-społeczno-fizycznej.
Celem artykułu jest wskazanie znaczenia kształtowania potencjału odporności psychospołecznej człowieka jako zadania w wychowaniu. Odporność psychospołeczna rozumiana jest jako zdolność znoszenia negatywnych konsekwencji trudnych wydarzeń oraz jako stopień pozostawania zaangażowanym w ważne zadania życiowe w obliczu tych wydarzeń.
Kształtowanie potencjału odporności w wychowaniu zostało przedstawione w kontekście zasobów. Dokonano analizy pojęcia i znaczenia zasobów. Skategoryzowano je według następujących kryteriów: relacja, w jakiej zasoby pozostają wobec podmiotu w znaczeniu przynależenia do niego; treść poszczególnych kategorii zasobów; znaczenie zasobów dla przetrwania człowieka. Wyłoniono siedem mechanizmów działania zasobów, wyjaśniając ich związek z odpornością psychospołeczną. Scharakteryzowano koncepcję szlaków Stevana E. Hobfolla.
Article Details
Bibliografia
Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia: Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować? Warszawa: Fundacja Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Bernat, A., Krzyszkowska M. (2017). Znaczenie i sposoby wykorzystania psychospołecznych zasobów zaradczych w ujęciu S.E. Hobfolla. Studia Paradyskie, 27, 255-278.
Bielawska-Batorowicz, E., Dudek, B. (red.). (2012). Teoria zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla. Polskie doświadczenia. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Finkelstein, D.M., Kubzansky, L.D., Capitman, J., Goodman, E. (2007). Socioeconomic differences in adolescent stress: The role of psychological resources. Journal of Adolescent Health, 40 (2), 127-234.
Gallo, L.C., Bogart, L.M., Vranceanu, A.-M., Matthews, K.A. (2005). Socioeconomic status, resources, psychological experiences, and emotional responses: A test of the reserve capacity model. Journal of Personality and Social Psychology, 88 (2), 386-399.
Heszen, I. (2012). Paradygmat stresu i radzenia sobie Lazarusa i Hobfolla – podejścia badawcze przeciwstawne czy komplementarne? W: E. Bielawska-Batorowicz, B. Dudek (red.), Teoria zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla. Polskie doświadczenia (s. 51-64). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Hobfoll, S.E. (1989). Conservation of Resources. A New Attempt at Conceptualizing Stress. American Psychologist, 44 (3), 513-24.
Hobfoll, S.E. (2002). Social and psychological resources and adaptation. Review of General Psychology, 6, 307-324.
Hobfoll, S.E. (2006). Stres, kultura i społeczność. Psychologia i filozofia stresu. Gdańsk: Wydawnictwo Psychologiczne.
Hobfoll, S.E. (2012). Teoria zachowania zasobów i jej implikacje dla problematyki stresu, zdrowia i odporności. W: E. Bielawska-Batorowicz, B. Dudek (red.), Teoria zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla. Polskie doświadczenia (s. 17-49). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kaczmarska, A., Curyło-Sikora, P. (2016). Problematyka stresu – przegląd koncepcji. Hygeia Public Health, 51(4), 317-321.
Ratajczak, Z. (2000). Stres – radzenie sobie – koszty psychologiczne, W: I. Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (red.), Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 65-87). Katowice: Wydawnictwo NAS.
Repetti, R.L., Taylor, S.E., Seeman, T.E. (2002). Risky families: Family social environments and the mental and physical health of offspring. Psychological Bulletin, 128(2), 330-366.
Schumm, J.A., Briggs-Phillips, M., Hobfoll, S.E. (2006). Cumulative interpersonal traumas and social support as risk and resiliency factors in predicting PTSD and depression among innercity women. Journal of Traumatic Stress, 19(6), 825-836.
Seligman, M.E.P., Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology. American Psychologist, 55, 5-14.
Sęk, H. (2001). Wprowadzenie do psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Sęk, H. (2003). Wsparcie społeczne jako kategoria zasobów. W: Z. Juczyński, N. Ogińska-Bulik (red.), Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki (s. 17-32). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sęk, H. (2012). Zastosowanie teorii zachowania zasobów S. Hobfolla do interpretacji mechanizmów działania zasobów w świetle wybranych badań z zakresu psychologii zdrowia. W: E. Bielawska-Batorowicz, B. Dudek (red.), Teoria zachowania zasobów Stevana E. Hobfolla. Polskie doświadczenia (s. 65-80). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sęk, H., Ścigła, I. (2000). Stres i radzenie sobie w modelu salutogenetycznym. W: I. Heszen- Niejodek, Z. Ratajczak (red.), Człowiek w sytuacji stresu. Problemy teoretyczne i metodologiczne (s. 133-149). Katowice: Wydawnictwo NAS.
Terelak, J.F. (2008). Człowiek i stres. Warszawa–Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.