Staropolska Liber baptisatorum jako edycja (stan badań, metody, postulaty)
Abstrakt
Staropolskie metryki kościelne wymagają szerokich badań oraz edycji. Autor artykułu skupił się na Księgach ochrzczonych (Liber baptisatorum). W polskiej historiografii ogłoszono drukiem treść tego typu źródeł z szesnastu parafii. Stan badań jest daleko niewystarczający aby uzyskać szerszy obraz rejestracji metrykalnej w polskim Kościele. Artykuł dokonuje próby rekapitulacji dotychczasowych osiągnięć historiografii w zakresie rozwoju narzędzi badawczych wykorzystywanych w polskich edycjach Ksiąg ochrzczonych. Metody stosowane w tych edycjach są bardzo różnorodne i nie zawsze zgodne z potrzebami naukowymi. Analizy zawarte w artykule prowadzą do postawienia szeregu postulatów zarówno dotyczących zasad wydawania drukiem metryk chrztu, jak i zaspokojenia potrzeb badawczych związanych z badaniami nad stratyfikacją społeczną polskich parafii, dziejami i geografią Kościoła, demografią historyczną, czy nowożytną dyplomatyką.
Bibliografia
Bibliografia polska demografii historycznej po 1945 roku, oprac. Piotr Łozowski, w: Struktury demograficzne rodziny na ziemiach polskich do połowy XX wieku. Przegląd badań i problemów, red. Piotr Guzowski, Cezary Kuklo, Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy 2014.
Budkowa Zofia, Friedbergowa Maria, Kürbisówna Brygida, Instrukcja dla wydawnictwa roczników polskich, „Studia Źródłoznawcze” 1 (1957), s. 182-184.
Dobrowolski Kazimierz, Znaczenie metryk kościelnych dla badań naukowych, „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego” 5 (1920), 90-110.
Giergiel Tomisław, Nowy nurt w edytorstwie źródeł historycznych. Metryki wojnickie, „Res Historica” 27 (2009), s. 181-185.
Gieysztorowa Irena, Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1976.
Górny Marek, Metryki chrztów parafii smoguleckiej, cz. 1: Lata 1592-1618, „Genealogia” 1995, nr 5, s. 105-140.
Górny Marek, Metryki chrztów parafii smoguleckiej, cz. 2: Lata 1619-1652, „Genealogia” 1995, nr 6, s. 89-132.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł epigraficznych, oprac. Józef Szymański, Barbara Trelińska, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2003.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. Kazimierz Lepszy, Wrocław: Ossolineum 1953.
Jop Robert, Metryki parafialne wyznania rzymskokatolickiego - stan wiedzy i potrzeby badawcze, w: Belliculum diplomaticum IV Thorunense. Dyplomatyka staropolska – stan obecny i perspektywy badań, red. Waldemar Chorążyczewski, Janusz Tandecki, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2011.
Jop Robert, Uwagi problemowe o sposobie wydawania metryk parafialnych i innych formach ich udostępniania (tezy referatu), ,,Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”. Nowa Seria 11 (22) 2012, s. 55-59.
Kaczmarek Antoni, Księgi metrykalne parafii Świętej Doroty DM w Przyrowie, [t.] II: Liber baptisatorum parochialis in Przyrów 1759-1796, Przyrów: Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjalnej Zakonu Pijarów 2016
Kaczmarek Antoni, Księgi metrykalne parafii Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dmeninie, [t.] I: Liber baptisatorum, copulatorum et mortuorum parochialis in Dmenin 1635-1679, Dmenin: Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjalnej Zakonu Pijarów 2008.
Kaczmarek Antoni, Księgi metrykalne parafii Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dmeninie, [t.] II: Liber baptisatorum, copulatorum et mortuorum parochialis in Dmenin 1723-1788, Dmenin: Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjalnej Zakonu Pijarów 2009.
Kaczmarek Antoni, Księgi metrykalne parafii Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dmeninie, [t.] III: Liber baptisatorum, copulatorum et mortuorum parochialis in Dmenin 1755-1788, Dmenin: Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjalnej Zakonu Pijarów 2012.
Kaczmarek Antoni, Księgi metrykalne parafii Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Dmeninie, [t.] IV: Liber baptisatorum, copulatorum et mortuorum parochialis in Dmenin 1788 -1825, Dmenin: Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjalnej Zakonu Pijarów 2012.
Krawczuk Wojciech, Miodunka Piotr, Nabiałek Karol, Dzieje Wojnicza od XVI do XVIII wieku, Wojnicz: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej 2009, s. 384.
Krogulski Mariusz Lesław, Rodowody mieszczan wojnickich, t. 1-4, Wojnicz: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej 2006-2011.
Księga chrztów parafii radzionkowskiej z lat 1811-1850, oprac. Zbigniew Kwaśny, („Acta Universitatis Wratislaviensis”, Historia, nr 131), Wrocław 1997: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. I: Kościół św. Jana Chrzciciela 1597-1620, red. Andrzej Szymanek, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2004.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. II: Kościół św. Jana Chrzciciela 1621-1636, red. Sebastian Piątkowski, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2001.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. III: Kościół św. Jana Chrzciciela 1637-1660, red. Sebastian Piątkowski, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2002.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. IV: Kościół św. Wacława 1636-1696, red. Sebastian Piątkowski, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2002.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. V: Kościół św. Wacława 1697-1712, red. Sebastian Piątkowski, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2003.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. VI: Kościół św. Jana Chrzciciela 1661-1677, red. Sebastian Piątkowski, Radom: : Radomskie Towarzystwo Naukowe 2003.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. VII: Kościół św. Jana Chrzciciela 1678-1712, red. Dariusz Kupisz, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2010.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. VIII: Kościół św. Jana Chrzciciela 1713-1745, red. Dariusz Kupisz, Radom: : Radomskie Towarzystwo Naukowe 2012.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. IX: Kościół św. Jana Chrzciciela 1746-1771, red. Dariusz Kupisz, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2012.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. X: Kościół św. Jana Chrzciciela 1772-1795, red. Dariusz Kupisz, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2012.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. XI: Kościół św. Wacława 1713-1744, red. Dariusz Kupisz, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2014.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. XII: Kościół św. Wacława 1745-1783, red. Dariusz Kupisz, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2013.
Księgi metrykalne kościołów radomskich z lat 1591-1795, Seria A: Metryki chrztów, t. XIII: Kościół św. Wacława 1784-1795, red. Dariusz Kupisz, Radom: Radomskie Towarzystwo Naukowe 2014.
Kuklo Cezary, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2009.
Kuklo Cezary, Staropolska rejestracja metrykalna ślubów, chrztów i pogrzebów w warsztacie badawczym historyka, w: Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin, red. Bożena Popiołek, (Prace Monograficzne, nr 578 – Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie), Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2010.
Kumor Bolesław, Reforma metryk kościelnych w zaborze austriackim (1775-1788), w: Studia z historii gospodarczej i demografii historycznej. Prace ofiarowane profesorowi Stanisławowi Hoszowskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. Jan M. Małecki, (Akademia Ekonomiczna w Krakowie. Zeszyty Naukowe, nr 70, 1974), Kraków: Akademia Ekoniczna 1975.
Liber natorum [parafii Ochotnica Dolna], t. 1: 1784-1820, oprac. ks. Józef Urbaniak, Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos 2016.
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t. 1, B1: Libri baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1601-1667, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t.2, B2: Liber baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1667-1695, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t.3, B3: Liber baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1695-1719, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t.4, B4: Liber baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1719-1739, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t. 5, B5: Liber baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1739-1758, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t. 6, B6: Liber baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1758-1797, P. 1: 1758-1770, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t. 7, B7: P. 2: 1771-1791, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t. 8, B8: P.3: 1792-1797, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t. 9, B9: Liber baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1797-1810 in rubricis, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2002;
Libri metrices ecclesiae parochialis Cmieloviensis, wyd. Jerzy Moniewski, t. 22, B10: Libri baptisatorum ecclesiae parochialis Cmieloviensis 1811-1825 in rubricis, Radom: Wydawnictwo Małonakładowe Jerzy Moniewski 2005.
Makarewicz Stanisław, Cztery metryki Kazimierza Pułaskiego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 70 (1998), s. 237-245.
Metryki chrztów i ślubów od 1715 r. do 1765 r. oraz zgonów od 1763 r. do 1765 r. przechowywane w archiwum parafii pod wezwaniem św. Aleksandra w Suwałkach, t. 1-2, zebr. i przygot. do druku Stanisław Cieślukowski, kopie wykonał Lucjan Sobolewski, Białystok: Stanisław Cieślukowski 2016.
Metryka chrztów parafii św. Jakuba Apostoła w Tuchowie (1764 - 1776), oprac. Mariusz Lesław Krogulski, (Materiały do dziejów Tuchowa, tom IV), Tuchów: Mała Poligrafia Redemptorystów 2014.
Metryki chrztów Parafii pw. Św. Marii Magdaleny w Łęcznej z lat 1598-1624 i 1694-1695, oprac. Robert Jop, (Fontes Lublinenses 8), Lublin: Archiwum Państwowe 2016.
Metryki kolegiaty św. Wawrzyńca w Wojniczu 1675-1784, t. I: Liber baptisatorum 1675-1712, wyd. Aleksandra Jaworska i Józef Szymański, (Biblioteczka Historyczna – Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej, t. 30-31), cz. 1-2, Wojnicz: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej 2006.
Metryki kolegiaty św. Wawrzyńca w Wojniczu 1675-1784: T. IV: Liber baptisatorum 1757-1776, wyd. Tomisław Giergiel i Józef Szymański, (Biblioteczka Historyczna – Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej, t. 34-35), cz. 1-2, Wojnicz: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej 2008.
Metryki kolegiaty św. Wawrzyńca w Wojniczu 1675-1784: T. VIII: Liber baptisatorum 1777-1784, wyd. Tomisław Giergiel, Józef Szymański i Barbara Trelińska, (Biblioteczka Historyczna – Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej, t. 39), Wojnicz: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Wojnickiej 2017.
Metryki szlachty ewangelickiej parafii Skoki i Rejowiec – wypisy, wyd. Piotr Maciej Dziembowski, „Gens” 8 (2003/2004), s. s. 77–98.
Metryki szlachty parafii ewangelicko–reformowanej w Orzeszkowie – wypisy, wyd. Piotr Maciej Dziembowski, „Gens” 9 (2005/2006), s. 105-138.
Metryki szlachty parafii ewangelicko-reformowanej w Waszkowie – wypisy, wyd. Piotr Maciej Dziembowski, „Gens” 10 (2007/2008), s. 121-132.
Najstarsze metryki cieszyńskie. Księga metrykalna parafii pod wezwaniem Marii Magdaleny w Cieszynie z lat 1628-1641, wyd. Idzi Panic, (Acta Historica Silesiae Superioris, t. 18), Cieszyn: Starostwo Powiatowe, Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział 2006.
Nazwiska ochrzczonych parafii Ostróg 1599-1652, w: Wykazy osób z akt parafialnych diecezji łuckiej do 1945 roku, [t. 1], oprac. Waldemar W. Żurek, Lublin–Kielce: Wydawnictwo „Jedność” 2004
Niepiekło Lech, Parafia Skibniew Podawce i jej mieszkańcy. T. 2, Metryki od XVII do XIX wieku, Skibniew-Podawce: Parafia rzymsko-katolicka p.w. św. Wojciecha w Skibniewie-Podawcach 2018
Nowak Tomasz Andrzej, Księgi metrykalne parafii św. Lamberta w Radomsku, cz. 2: Księga ochrzczonych z lat 1739-1779, (Radomszczańska Biblioteczka Regionalna V), Radomsko: PolskieTowarzystwo Historyczne Oddział w Radomsku, Muzeum Regionalne im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku 2013.
Nowak Tomasz Andrzej, Księgi metrykalne parafii św. Lamberta w Radomsku. Cz. 3, Księga ochrzczonych z lat 1779-1796, (Radomszczańska Biblioteczka Regionalna VII), Radomsko: PolskieTowarzystwo Historyczne Oddział w Radomsku, Muzeum Regionalne im. Stanisława Sankowskiego w Radomsku 2014.
Piasecki Edmund, Ludność parafii bejskiej (woj. kieleckie) w świetle ksiąg metrykalnych z XVIII-XX w. Studium demograficzne, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1990.
Rachwał Piotr, Księgi metrykalne z czasów zaboru austriackiego w archiwach parafialnych w Lubelskiem – regulacje prawne, stan zachowania, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 6 (2014) (wyd. 2015), s. 306-325.
Rachwał Piotr, Staropolskie księgi metrykalne w archiwach parafialnych archidiecezji lubelskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 63 (2015), z. 4, s. 585-601.
Rachwał Piotr, Szady Bogumił, Obszar parafii jako czynnik źródłotwórczy rejestracji metrykalnej w dekanacie Kazimierz na przełomie XVIII i XIX wieku, „Przeszłość Demograficzna Polski” 38 (2016), nr 2, s. 35-72.
Rembalski Tomasz, Metryki chrztów parafii bruskiej z lat 1643-1649, „Acta Cassubiana” 7 (2005), s. 221-274.
Szklarz-Habrowski Amadeusz, Księga ochrzczonych parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Mstowie (1719-1759), „Rocznik Towarzystwa Genealogicznego Ziemi Częstochowskiej” 2 (2011), s. 265-421.
Tandecki Janusz, Kopiński Krzysztof, Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa: Wydawnictwo DiG 2014
Wilczewski Tadeusz, Metrykalna baza danych parafii Pręgowo 1711-1750, cz. 2: Źródła, Gdańsk: GALAN Gdańsk 2013.
Wilczewski Tadeusz, Metrykalna baza danych parafii Żukowo, 1608-1700, cz. 1: Źródła, Gdańsk: GALAN Gdańsk 2014.
Wilczewski Tadeusz, Metrykalna baza danych parafii Żukowo 1701-1750, Cz. 2: Źródła, Gdańsk: GALAN Gdańsk 2015.
Wilczewski Tadeusz, Mieszkańcy parafii Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku, Cz. 1-2: Źródła, Gdańsk: GALAN Gdańsk 2012-2016.
Wilczewski T., Mieszkańcy parafii Pręgowo w drugiej połowie XVII wieku, Cz. 3: Rodziny i osoby, Gdańsk: GALAN Gdańsk 2018.
Wiśniewski Krzysztof, Indeksacja akt stanu cywilnego w Oddziale w Pułtusku Archiwum Państwowego m. st. Warszawy, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Genealogicznego” 3 (2011), s. 187-191.
Wlaźlak Władysław Piotr, Inwentarz ksiąg metrykalnych Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. ks. Walentego Patykiewicza, „Rocznik Towarzystwa Genealogicznego Ziemi Częstochowskiej” 1 (2011), s. 11-580.
Copyright (c) 2020 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
