Przejawy potoczności językowej w tekstach użytkowych na podstawie korespondencji prywatnej Henryka Sienkiewicza

Leonarda Mariak

doi:10.18290/rh.2018.66.6-8

Leonarda Mariak Uniwersytet Szczeciński

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2018.66.6-8

Słowa kluczowe: potoczność; listy prywatne; leksyka; idiostyl epistolarny

Abstrakt

Artykuł zawiera analizę leksyki potocznej zawartej w listach prywatnych Henryka Sienkiewicza. W ekscerpcji materiału uwzględniono całą zachowaną korespondencję rodzinną pisarza (1401 listów). Zebrane słownictwo i frazeologia o potocznej proweniencji ujawniły szereg właściwości języka listów Sienkiewicza, zwłaszcza dotyczących preferencji pisarza w doborze tej warstwy słownej, a także w zakresie funkcji, formy leksyki potocznej. Badania materiałowe zostały poprzedzone omówieniem (wybiórczym) zagadnień związanych z pojęciem potoczności (rozwój badań nad potocznością, bibliografia, poglądy) w ubiegłym wieku.

Bibliografia

Bartmiński J.: Ekspresywność języka a mowa potoczna, w: Poetyka i stylistyka słowiańska. Materiały Konferencji Komisji Poetyki i Stylistyki Słowiańskiej Międzynarodowego Komitetu Slawistów, Warszawa, 18-20 kwietna 1972, red. S. Skwarczyńska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973.

Bartmiński J.: Styl potoczny, w: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2001, s. 115–134.

Bartmiński J.: Niebrzegowska-Bartmińska S.: Tekstologia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009.

Boniecka B.: Lingwistyka tekstu. Teoria i praktyka, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1999.

Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H.: Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej, t. 1-2, Warszawa: PWN 1972-1973.

Buttler D.: Miejsce języka potocznego wśród odmian współczesnej polszczyzny, w: Język literacki i jego warianty, red. S. Urbańczyk, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1982, s. 17-28.

Data K.: Struktura tekstu listowego, „Język Polski” 69 (1989), z. 3–5, s. 142-152.

Engelking A., Markowski, A., Weiss A.: Kwalifikatory w słownikach – próba systematyzacji, „Poradnik Językowy” 1989, z. 5, s. 301-314.

Furdal A.: Klasyfikacja odmian współczesnego języka polskiego, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973.

Język potoczny jako przedmiot badan językoznawczych, red. S. Gajda, Z. Adamiszyn, Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im Powstańców Śląskich w Opolu, Instytut Filologii Polskiej 1991.

Język w przestrzeni społecznej, red. S. Gajda, K. Rymut, U. Żydek-Bednarczuk, Opole: Uniwersytet Opolski 2002.

Klemensiewicz Z.: O różnych odmianach współczesnej polszczyzny: próba charakterystyki odmian współczesnej polszczyzny z uwzględnieniem przypuszczalnych warunków ich początkowego rozwoju, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1953.

Kultura komunikacji potocznej w językach słowiańskich, red. A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, (seria: Kultura Komunikacji Językowej 5), Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje 2018.

Kurkowska H., Skorupka S.: Stylistyka polska. Zarys, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2001.

Lubaś W.: Istota potoczności, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 40 (1986), s. 85-89.

Lubaś W.: Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, (seria: Studia i monografie, 326), Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 2003.

Mariak L.: Formy adresatywne w nagłówkach i formułach kończących listy Henryka Sienkiewicza do żon, „Roczniki Humanistyczne” 61 (2013), z. 6, s. 155-165.

Mariak L.: Nagłówki i formuły kończące w listach Henryka Sienkiewicza do żon (struktura, funkcja i forma gramatyczna), w: Tekst – akt mowy – gatunek wypowiedzi, red. U. Sokólska, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2013, s. 127-141.

Mariak L.: Funkcja ekspresywna leksyki z zakresu medycyny w listach prywatnych Henryka Sienkiewicza, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 21 (41) (2014), z. 2, s. 53–71.

Mariak L.: Funkcja informacyjna leksyki z zakresu medycyny w listach prywatnych Henryka Sienkiewicza, w: Leksyka języków słowiańskich w badaniach synchronicznych i diachronicznych, red. M. Gębka-Wolak, J. Kamper-Warejko, A. Moroz, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 2014, s. 217-241.

Mariak L.: Właściwości leksykalne języka familijnego Henryka Sienkiewicza (na podstawie korespondencji prywatnej), w: Język nasz ojczysty w sferze życia rodzinnego, red. B. Taras, W. Kochmańska, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2016, s. 15–29.

Markowski A.: Polszczyzna końca XX wieku, Warszawa: Wiedza Powszechna 1992.

Mazur J.: Organizacja tekstu potocznego: na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego, Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 1986.

Mączyński J.: Lexicon Latino-Polonicum ex optimis Latinae linguae scriptoribus concinnatum, online: http:??www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication?id=9337& (dostęp: 21.02.2018).

Ożóg K.: Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów: Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza” 2001.

Potoczność w języku i kulturze, red. J. Anusiewicz, F. Nieckula, (seria: Język a kultura, t. 5), Wrocław: Wiedza o Kulturze 1992.

Potoczność a zachowania językowe Polaków, red. B. Boniecka, S. Grabias, Lublin: DGM Informationsgesselschaft 2007.

Przejawy potoczności w tekstach artystycznych, red. J. Brzeziński, Zielona Góra: Wydawnictwo Szkoły Nauk Humanistycznych i Społecznych Uniwersytetu Zielonogórskiego 2001.

Rzepka W.R., Walczak B.: Polszczyzna potoczna z perspektywy diachronicznej, w: Język potoczny jako przedmiot badan językoznawczych, red. S. Gajda, Z. Adamiszyn, Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im Powstańców Śląskich w Opolu, Instytut Filologii Polskiej 1991, s. 23-31.

Sienkiewicz H.: Listy, Tom II. Część pierwsza: Jadwiga i Edward Janczewscy, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1996; Tom II. Część druga: Jadwiga i Edward Janczewscy, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1996; Tom II. Część trzecia: Jadwiga i Edward Janczewscy, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1996; Tom IV. Część pierwsza: Maria z Szetkiewiczów Sienkiewiczowa – Maria z Wołodkowiczów Sienkiewiczowa – Maria z Babskich Sienkiewiczowa (1888–1907), oprac. M. Bokszczanin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2008; Tom IV. Część druga: Maria z Babskich Sienkiewiczowa (1908–1913), oprac. M. Bokszczanin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2008; Tom IV. Część trzecia: Henryk Józef Sienkiewicz – Jadwiga Sienkiewiczówna – Helena Sienkiewiczówna – Lucjan Sienkiewicz, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2008.

Skorupka S.: Słownik frazeologiczny języka polskiego, t. 1-2. Warszawa: Wiedza Powszechna 1989.

Skubalanka T.: Ekspresywność języka a mowa potoczna, w: Poetyka i stylistyka słowiańska. Materiały Konferencji Komisji Poetyki i Stylistyki Słowiańskiej Międzynarodowego Komitetu Sławistów, Warszawa, 18-20 kwietna 1972, red. S. Skwarczyńska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973, s. 177-183.

Skubalanka T.: Historyczna stylistyka języka polskiego. Przekroje, (seria: Vademecum Polonisty), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1984.

Skwarczyńska S.: Teoria listu, Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie 1937.

Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I-VIII, Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego 1900–1927.

Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna i Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1958–1969.

Słownik polszczyzny potocznej, red. J. Anusiewicz J, J. Kawiński, Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN 1996.

Urbańczyk S.: Rozwój języka narodowego. Pojęcie i terminologia, w: Z dziejów powstawania języków narodowych i literackich, red. Z. Stieber, Warszawa: PWN 1956.

Warchala J.: Kategoria potoczności w języku, (seria: Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 2209), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2003.

Wilkoń A.: Typologia odmian współczesnej polszczyzny, (seria: Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 865), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1987.

Zgółka T.: Parametry zróżnicowania językowego, „Nurt” 1988, nr 10 (278), s. 39-42.

Zgółkowie H. i T.: Językowy savoir-vivre. Praktyczny poradnik posługiwania się polszczyzną w sytuacjach oficjalnych i towarzyskich, Poznań: Kantor Wydawniczy SAWW 1992.