Humanistyka na rozdrożu – między atopią a inter(trans) dyscyplinarnością
Abstrakt
Esej skupia się na ogólnym przedstawieniu kwestii kryzysu dotykającego humanistykę, ukazując ów kryzys z perspektywy kilku współczesnych projektów interdyscyplinarnych. W świetle proponowanych przez projekty te rozstrzygnięć uderza złożoność pojmowania idei samego kryzysu (wraz z jego skądinąd nierozstrzygalną definicją), który bywa postrzegany jako niezwykłe źródło energii stymulującej rozwój ludzkiej myśli, jaki odbija się w różnych dykursach akademickich (w tym literaturoznawczych). W celu ponownego przemyślenia nowych możliwości, sugerowanych przez współczesnych badaczy, zdecydowałam się na przypomnienie atopii (lansowanej w pismach Barthes’a), która płynnie wiedzie w kierunku tzw. zwrotu performatywnego (manifestowanego w „późnej” dekonstrukcji Derridy), aby następnie poprowadzić ku poetyce doświadczenia (obecnej między innymi w krytyce somatycznej oraz somaestetyce) oraz ku poetyce kulturowej reprezentowanej przez amerykańską szkołę Greenblatta.
Гуманитарные науки на распутье: между атопией и интердисциплинарностью
Эссе сосредоточен на общем представлении вопроса кризиса, затрагивающего гуманитарные науки, показывая кризис с точки зрения ряда современных интердисциплинарнарных проектов. С учетом предлагаемых этими проектами решении поражает сложность интерпретации идеи самого кризиса (наряду с его неразрешимым иначе определением), который воспринимается как чрезвычайный источник энергии, который стимулирует развитие человеческой мысли, что находит отражение в различных академических дискурсах (в том числе и литературоведении). Для того, чтобы переосмыслить новые возможности, предложенные современными учеными, я решила напомнить атопию (выдвинутую в трудах Барта), которая плавно ведет в так называемый перформативный поворот (демонстрированный в „поздней” деконструкции Деррида), чтобы затем приводит к поэтике опыта (среди других присутствующей в соматической критике и cомаэстетике ) и к культурной поэтике, представленной американской школой Гринблэттa.
Bibliografia
Agamben G.: Stan wyjątkowy, cz. 2, 1. cyklu Homo sacer, tłum. A. Surma-Gawłowska, Kraków 2009.
Agamben. Przewodnik Krytyki Politycznej, Wrocław 2010.
Attridge D.: Jednostkowość literatury, przeł. P. Mościcki, Kraków 2007.
Austin J. L.: Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1993.
Bachtin M.: Nad nową wersją książki o Dostojewskim, [w:] tenże, Estetyka twórczości słownej, tłum. D. Ulicka, oprac., tłum., wstęp E. Czaplejewicz, Warszawa 1986.
Bachtin M.: Problem stosunku autora do bohatera, [w:] tenże, Estetyka twórczości słownej, tłum. D. Ulicka, oprac., tłum., wstęp E. Czaplejewicz, Warszawa 1986.
Bakhtin M.: Speech Genres and Other Late Essays, tłum. V.W. McGee, red. C. Emerson, M. Holquist, Austin 1986.
Baltrusaitis J.: Anamorfozy albo Thaumaturgus opticus, przeł. T. Stróżyński, Gdańsk 2009.
Barthes R.: Fragmenty dyskursu miłosnego, przeł. M. Bieńczyk, Warszawa 2003.
Barthes R.: Imperium znaków, przeł. A. Dziadek, wstęp M.P. Markowski, Warszawa 1999.
Barthes R.: Przyjemność tekstu, przeł. A. Lewańska, Warszawa 1997.
Barthes R.: Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa 2010.
Burzyńska A.: Anty-teoria literatury, Kraków 2009.
Burzyńska A.:Dekonstrukcja i interpretacja, Kraków 2006.
Burzyńska A.: Dekonstrukcja, polityka i performatyka, Kraków 2013.
Burzyńska A., Markowski M.P.: Teorie literatury XX wieku, Kraków 2007.
Celan P.: Psalm i inne wiersze, wybór i przekład R. Krynicki [Fuga śmierci, przeł. S.J. Lec], Poznań 2013.
Derrida J.: Ostrogi. Style Nietzschego, przeł. B. Banasiak, Łódź 2012.
Derrida J.: Pozycje. Rozmowy z Henri Ronsem, Julią Kristevą, Jean-Louis Houdebinem i Guy Scarpettą, przeł. A. Dziadek, Katowice 2007.
„Ta dziwna instytucja zwana literaturą”. Z Jacques’em Derridą rozmawia Derek Attridge, tłum. M. P. Markowski, „Literatura na świecie” 1998, nr 11-12.
Derrida J.: Wiara i wiedza, przeł. P. Mrówczyński, [w:] J. Derrida, I. G. Vattimo i in., Religia, Warszawa 1999.
Dziadek A.: Wstęp, [w:] A. Wat, Utwory wybrane, Wrocław 2007.
Fineman J.: The History of the Anecdote: Fiction and Fiction, New York 1989.
Fischer-Lichte E.: Estetyka performatywności, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2008.
Geertz C.: Zastane światło: antropologiczne refleksje na tematy filozoficzne, tłum., wstęp Z. Pucek, Kraków 2003.
Greenblatt S.: Marvellous Possessions: The Wonder of the New World, Chicago 1991.
Greenblatt S.: Poetyka kulturowa. Pisma wybrane, red., wstęp K. Kujawińska-Courtney, Kraków 2006.
Greenblatt S., Gallagher C.: Practising New Historicism, Chicago 2000.
Illg J.: Kilka uwag na temat sztuki kompozycji powieściowej Milana Kundery, „Literatura na świecie” 1990, nr 9.
Hedges W.: New Historicism, http://www.sou.edu/English/Hedges/Sodashop/Rcenter/Theory/
Explaind/nhistexp.htm [dostęp: 20.07.2004].
Jay M.: Pieśni doświadczenia. Nowoczesne amerykańskie i europejskie wariacje na uniwersalny temat, przeł. A. Rojniak-Majewska, Kraków 2008.
Kristeva J.: Ideologia dyskursu o literaturze, tłum. A. Milecki, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. IV, cz. 2: Literatura jako produkcja i ideologia. Poststrukturalizm. Badania intertekstualne. Problemy syntezy historycznoliterackiej, Kraków 1992.
Markowski M.P.: Między fragmentem a powieścią, czyli za co kocham Rolanda Barthes’a, „Teksty Drugie” 1990, nr 2.
Miller J.H.: Theory Now and Then, Durham 1991.
Nycz R.: Literatura nowoczesna wobec doświadczenia, „Teksty Drugie” 2006, nr 6.
Nycz R.: Od teorii nowoczesnej do poetyki doświadczenia, [w:] Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. T. Walas, R. Nycz, Kraków 2012.
Schechner R.: Performatyka: wstęp, przeł. T. Kulikowski, red. przekładu M. Rochowski, Wrocław 2006.
Schowalter E.: Krytyka feministyczna na rozdrożu, tłum. I. Kalinowska-Blackwood, tłum. przejrzał R. Nycz, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. IV, cz. 2: Literatura jako produkcja i ideologia. Poststrukturalizm. Badania intertekstualne. Problemy syntezy historycznoliterackiej, wydanie 2. poprawione, Kraków 1996.
Schusterman R.: Myślenie poprzez ciało. Rozwinięcie nauk humanistycznych – uzasadnienie dla somaestetyki, „Journal of Aesthetic Education” 2006, nr 1.
Selden R.: Practising Theory and Reading Literature: Introduction, Lexington 1989.
Turner V.: Variations on a Theme of Liminality, [w:] Secular Rites, red. S.F. Moore, B.G. Myerhoff, Assen 1977.
Watten B.: The Constructivist Movement. From Material Text to Cultural Poetics, Middletown, Conn. 2003.
Copyright (c) 2016 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
