Od wartości humanistycznych do teologicznych. O odwołaniach do literatury pięknej w homiliach i przemówieniach Jana Pawła II

Anastazja Seul

doi:10.18290/rh.2068s-27

Anastazja Seul Uniwersytet Zielonogórski, Polska https://orcid.org/0000-0001-7137-2109

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2068s-27

Słowa kluczowe: Jan Paweł II, literatura piękna, prawda, dobro, piękno, cnoty teologalne

Abstrakt

Autorka artykułu przedstawia dwa rodzaje wartości, jakie są obecne w tych wypowiedziach Papieża, w których przywołuje on literaturę piękną. Są to najpierw wartości humanistyczne zakorzenione w filozofii bytu: prawda, dobro, piękno, o których piszą mniej i bardziej znani twórcy różnych narodów. Wartości te otwarte na wymiar transcendentny otwierają horyzont teologiczny. Niektóre odwołania do literatury odsłaniają trzy cnoty teologalne, które reprezentują chrześcijańską aksjologię. Dzieła literackie stanowią dla Papieża locus theologicus. W jego wypowiedziach znajduje się miejsce dla autorów reprezentujących narody, które odwiedza (np. Rabindrmath Tagore w Indiach, Jon Svensson w Islandii), a także dla twórców, których dzieła należą do bogactwa kultury światowej i były cytowane poza ich krajem (np. Fiodor Dostojewski w Austrii, św. Augustyn we Francji i Brazylii). Papież, odwołując się do tych dwóch rodzajów literatury, nawiązuje kontakt z kulturą narodów, które odwiedzał, oraz przybliża im kulturę światową. Przekonuje o możliwym spotkaniu wartości humanistycznych i teologicznych.

Bibliografia

Augustyn. Wyznania. Tłum. Zygmunt Kubiak, Instytut Wydawniczy PAX, 1987.

Chlebowski, Piotr. „Rzecz o wolności słowa jako problem genologiczny”. Studia Norwidiana, t. 11, 1998, ss. 53–75.

Czuj, Jan. „Wstęp”. Augustyn. Wyznania. Tłum. Jan Czuj, De Agostini–Altaya, 2001.

Dostojewski, Fiodor. Idiota. Powieść w czterech częściach, [Dzieła Fiodora Dostojewskiego, t. VII cz. 3 rozdz. V]. Przeł. Jerzy Jędrzejewicz, przejrzał i popr. Zbigniew Podgórzec, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.

Gąsiorowski, Maciej L. „«Mistrzowie podejrzeń» według Ricoeura”. Edukacja Filozoficzna. Rekonstrukcje. Interpretacje. Przeglądy, vol. 57, 2014, www.edukacja-filozoficzna.uw.edu.pl/index_pliki/ef57/08-gasiorowski.pdf. Dostęp 15.04.2020.

Góralczyk, Paweł. „Cnoty”. LDK, ss. 142–145.

Kaucha, Krzysztof. „Argument kaloniczny na wiarygodność chrześcijaństwa”. Ethos, nr 1–2 (73–74), 2006, ss. 135–147.

Kheriaty, Aaron, i John Cihak. Katolicki przewodnik po depresji. Tłum. Jakub Kołacz, Wydawnictwo M, 2013.

Kiełbasa, Jan. „Pierwsze i najpowszechniejsze: jedność, prawda, dobro i inne transcendentalia w metafizyce św. Tomasza z Akwinu”. Przegląd Tomistyczny, t. XIX, 2013, ss. 251–280.

Krawczyk, Zofia. „Rabindranath Tagore – poszukiwanie prawdy i piękna w teorii i w Szkole Poety”. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 4(246), 2017, www.wuw.pl/data/include/cms/Kwartalnik_Pedagogiczny_4_2017.pdf#page=96. Dostęp 22.04.2020.

Maryniarczyk, Andrzej. „Prawda”, www.ptta.pl/pef/pdf/p/prawda.pdf. Dostęp 11.03.2020.

„Modlitwa franciszkańska”, [podaję za stroną:] www.panewniki.pl/duchowosc,modlitwy_franciszkanskie,48.html. Dostęp 22.04.2020.

Modlitwy o pokój, oprac. Stanisław Przepierski OP, Wydawnictwo 3DOM, 2014.

Moskwa, Jacek. Droga Karola Wojtyły, t. 2: Zwiastun wyzwolenia, Świat Książki, 2010.

Nawrocki, Witold. „Literatura islandzka”. Dzieje literatur europejskich, t. 2, red. Władysław Floryan, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.

Niezgoda, Cecylian. Śladami Franciszka. Wybór pism. Przygotowanie i wstęp o. Zdzisław Kijas, Bratni Zew, 1995.

Norwid, Cyprian. Promethidion. Rzecz o dwóch dialogach z epilogiem. Wstęp i oprac. Stefan Sawicki, Universitas, 1997.

Norwid, Cyprian. „Rzecz o wolności słowa”, cz. I, wspolnotapolska.org.pl/kultura/literatura/norwid/rzecz-o-wolnosci-slowa.pdf. Dostęp 13.03.2020.

Obrzędy sakramentu małżeństwa dostosowane do diecezji polskich. Księgarnia św. Jacka, 2019.

Paprocki, Henryk. „Dostojewski pisarzem rozpaczy czy pisarzem nadziei?”, www.liturgia.cerkiew.pl/texty.php?id_n=104&id=113. Dostęp 25.03.2020.

Peguy, Charles. Przedsionek tajemnicy drugiej cnoty. Przeł. Leon Zaręba, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2007, issuu.com/wkb-krakow/docs/peguy_wklad_240s. Dostęp 19.04.2020.

Pereira, Katarzyna Rodrigo. „Stare i nowe: Charles Peguy – człowiek niemożliwej syntezy”. Collectanea Theologica, 69/2, 1999, ss. 71–88, bazhum.muzhp.pl/media//files/Collectanea_Theologica/ Collectanea_Theologica-r1999-t69-n2/Collectanea_Theologica-r1999-t69-n2-s71-88/Collectanea_Theologica-r1999-t69-n2-s71-88.pdf. Dostęp 15.04.2020.

Pereira, Katarzyna Rodrigo. „Szema Karola Péguy. Człowiek pogranicza”. Roczniki Humanistyczne, t. 48, z. 5, 2000, ss. 5–24, www.ojs.tnkul.pl/index.php/rh/article/view/4429/4431. Dostęp 15.04.2020.

Sawicki, Stefan. „Wstęp”. C. Norwid. Promethidion. Rzecz o dwóch dialogach z epilogiem. Wstęp i oprac. Stefan Sawicki, Universitas, 1997.

Seul, Anastazja. „Odwołania Jana Pawła II do literatury pięknej podczas pielgrzymek do krajów anglojęzycznych”. Słowo kaznodziejskie i literackie, red. Jerzy Sikora, Wydawnictwo Naukowe UKSW, 2018.

Seul, Anastazja. „Prawda. Dobro. Piękno. W kręgu literackich i nieliterackich wartości zapisanych w wypowiedziach Jana Pawła II wygłoszonych we Wrocławiu (21 czerwca 1983; 31 maja – 1 czerwca 1997”. Wrocławski Przegląd Teologiczny, 27, nr 1, 2019, ss. 97–122.

Seul, Anastazja. Literatura polska w wypowiedziach Jana Pawła II. Sacrum. Prawda. Dobro. Piękno. Wydawnictwo Rys, 2014.

Siemieniewski, Andrzej. „Rzeczywistości ziemskie, doczesne”, Teologia duchowości, 20.12.2008, teologia-duchowosci.blogspot.com/2008/12/ks-andrzej-siemieniewski-rzeczywistoci.html. Dostęp 29.03.2020.

Słomka, Walerian. „Miłość”. LDK, ss. 534–526. Słomka, Walerian. „Nadzieja”. LDK, ss. 561–562.

Słomka, Walerian. „Prawda”. LDK, ss. 700–701. Słomka, Walerian. „Wiara”. LDK, ss. 913–914.

Sołowiow, Włodzimierz. „Trzy mowy ku czci Dostojewskiego”. Okrutny talent. Dostojewski we wspomnieniach, krytyce i dokumentach. Wybór, oprac., wstęp i przypisy Zbigniew Podgórzec, Wydawnictwo Literackie, 1984.

Sosnowski, Mirosław. Bogom śpiewać i ludziom. Jan Kasprowicz – Rabindranath Tagore. Bliskie i dalekie związki. Wydawnictwo Adam Marszałek, 2020.

Stopyra, Artur. Literatura i kultura Księstwa Liechtenstein. Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Tomasza G. Pszczółkowskiego; Uniwersytet Warszawski, Wydział Neofilologii, Instytut Germanistyki, Warszawa, 2006.

Szczerba, Dorota. Praktyczny leksykon modlitwy. Wydawnictwo M, 2008.

Szutta, Natasza. „Książę Myszkin – «idiota» czy moralny święty?”. Filozofuj!, nr 5 (17), 2016, ss. 35–36.

Św. Franciszek. „Cnoty, które usuwają wady”. Św. Franciszek, św. Klara. Pisma. Tłum. wprowadzeń i indeksów Martyna Kulikowska, red. Wacław Michalczyk, Stanisław Styś, Wydawnictwo M, 2004.

Tagore, Rabindranath. „Zbłąkane ptaki”. Myśli. Przekład i wybór K.[azimierza] Paszkowskiego, Warszawa 1923 [Drukarnia Akademicka].

Tatarkiewicz, Władysław. Dzieje sześciu pojęć. Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1988. Tuczyńska, Joanna. „Rabindranath Tagore jako architekt kulturowego pomostu między Indiami i Chinami”. Gdańskie Studia Azji Wschodniej, nr 5, 2014 ss.121–136, ejournals.eu/sj/index.php/GSAW/article/viewFile/5102/5012. Dostęp 22.04.2020.

Urbański, Stanisław. „Pokora”. LDK, ss. 647–648.