Tsjechische ballingschrijvers in Nederland: de positie van Jana Beranová en Jan Stavinoha in het literaire veld

Lucie Sedláčková

doi:10.18290/rh20685sp-3

Lucie Sedláčková Univerzita Karlova https://orcid.org/0000-0001-9831-5980

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20685sp-3

Słowa kluczowe: wygnanie, literatura wielokulturowa, Jana Beranová, Jan Stavinoha, Kader Abdolah, postawa

Abstrakt

Czescy pisarze-wygnańcy w Holandii: Jana Beranová i Jan Stavinoha w holenderskim polu literackim

Literatura holenderska lat dziewięćdziesiątych charakteryzuje się znacznym wzrostem liczby tak zwanych pisarzy wielokulturowych lub międzykulturowych (uchodźców politycznych i migrantów drugiej generacji). Jana Beranová i Jan Stavinoha, dwoje autorów czeskiego pochodzenia, którzy zadebiutowali w poezji i prozy na początku lat osiemdziesiątych, nie w pełni uczestniczyli w tymże nurcie. Niniejszy artykuł dotyczy odbioru twórczości ich twórczości w Holandii oraz możliwości wejścia ich twórczości. Jednym z aspektów, który został zbadany bardziej szczegółowo, jest autoprezentacja autorów, a mianowicie to, czy i w jakim stopniu podkreślali swoje wygnanie.

De Nederlandse literatuur van de jaren negentig wordt gekenmerkt door een aanzienlijke toename van het aantal zogenaamde multiculturele (of interculturele) auteurs (politieke vluchtelingen en tweede-generatie migranten). Jana Beranová en Jan Stavinoha, twee auteurs van Tsjechische afkomst die in de vroege jaren tachtig debuteerden in poëzie en fictie, namen niet volledig deel aan deze trend. Dit artikel gaat over de ontvangst van het werk van deze twee ballingen in Nederland en de mogelijkheid van hun intrede in de literaire canon. Een van de aspecten die meer in detail zijn onderzocht, is hun zelfpresentatie, namelijk of en in welke mate zij hun ballingschap benadrukten.

Bibliografia

Agterberg, Ries. “Heimwee naar een land dat niet meer bestaat”. Cultuur en migratie in Nederland. Kunsten in beweging 1980-2000, ed. Rosemarie Buikema en Maaike Meijer, Den Haag, Sdu Uitgevers, 2004, pp. pp. 289-303.

Anbeek, Ton. Geschiedenis van de literatuur in Nederland, 1885-1985. Amsterdam/Antwerpen, De Arbeiderspers, 1999.

Anoniem. Praagse Lente – Pražské jaro Revisited 68. Praha, Paseka, 2008.

Boven, Erica van, en Mary Kemperink. Literatuur van de moderne tijd. Nederlandse en Vlaamse letterkunde in de 19e en 20e eeuw. Bussum, Coutinho, 2006.

Brems, Hugo. Altijd weer vogels die nesten beginnen. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1945-2005. Amsterdam, Bert Bakker, 2006.

Delpher, www.delpher.nl. Geraadpleegd op 18-02-2019.

Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, www.dbnl.org. Geraadpleegd op 18-02-2019.

Dijl, Frank van. “Jan Stavinoha, Nederlands schrijver”. Het vrije volk, 4 februari 1987.

Dijl, Frank van. “Jana Beranová publiceert ondergrondse poëzie uit Tsjechoslowakije. Niet ʼt werk, maar de dichter is gevaarlijk”. Het vrije volk, 2 september 1978.

Doanová, Renáta. Tsjechische migrantenschrijvers in de Nederlandse literatuur, Masterscriptie, Filozofická fakulta Univerzity Karlovy (FF UK) [Faculteit der Letteren, Karelsuniversiteit Praag], 2016.

Dynarowicz, Eva. “A Migrant Writerʼs Manifesto. Kader Abdolah as a Public Intellectual”. Dutch Crossing. Journal of Low Countries Studies, vol 42, nr 1, 2018, pp. 77-95.

Halal, Yousef el. Man zoekt vrouw om hem gelukkig te maken. Amsterdam, Nijgh & Van Ditmar, 2004.

Henderson, Jasper. “In beweging blijven. Jana Beranová”. Poëziekrant, vol. 4, 2011, pp. 80-87.

Herschberg, Sjifra. “Schrijvers zijn dictators die niet uit het ei konden komen”. De Volkskrant, 6 februari 1987.

Hutka, Jaroslav. “Požár v bazaru”. hutka.cz/new/html/fejold.html, geraadpleegd op 18-02-2019.

“Ivan Landsmann”. Paměť národa. www.pametnaroda.cz/cs/landsmann-ivan-20071030-0. Geraadpleegd op 18-02-2019.

Jan Stavinoha. www.janstavinoha.nl/. Geraadpleegd op 18-02-2019.

“Jana Beranová”. Rotterdamse dichters, www.rotterdamse dichters.nl/ dichters/jana-beranova. Geraadpleegd op 18-02-2019.

“Jana Beranová”. Wikipedia. De vrije encyklopedia, nl.wikipedia.org/wiki/Jana_Beranová, geraadpleegd op 18-02-2019.

Komrij, Gerrit. Nederlandse poëzie van de 19de tot en met de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten. Amsterdam, Bert Bakker, 2004.

Kotterer, Frans. “In 1968 heb ik mijn Tsjechische ik weer ontdekt”. Het Parool, 4 oktober 1982.

Kotterer, Frans. “Stavinoha: ‘satire zit in mijn bloed’”. Het Parool, 21 maart 1984.

“Krajané v Nizozemsku”. Materiaal van het Tsjechische Ministerie van Buitenlandse Zaken, www.mzv.cz/file/1556132/Krajane_v_Nizozemsku.doc. Geraadpleegd op 18-02-2019.

Krijt, Kryštof, en Pieter Goedhart. Tsjecholand. Over Tsjechen en Hollanders. Den Haag, [z.u.], 2008.

Lexicon van literaire werken, ed. Ton Anbeek, Jaap Goedegebuure en Bart Vervaeck, Groningen, Wolters-Noordhoff / Antwerpen, Garant-Uitgevers, 1989-2014.

Meizoz, Jerôme. Postures littéraires: mises en scène modernes de lʼauteur. Genève, Slatkine Érudition, 2007.

Nederlandse literatuur, een geschiedenis, ed. M.A. Schenkeveld-Van der Dussen, Groningen, Martinus Nijhoff, 1993.

Peeters, Marnix. “Alleen Turken en oude hippies krijgen nog literaire prijzen. Wat is er aan de hand?”, Knack, www.knack.be/nieuws/boeken/alleen-turken-en-oude-hippies-krijgen-nog-literaire-prijzen-wat-is-er-aan-de-hand/article-column-1148297.html. Geraadpleegd op 18-02-2019.

Polišenský Josef. Nizozemská politika a Bílá hora. Československá akademie věd, 1958.

Renner, Hans. Tsjechië en Nederland. Historische raakvlakken. Praha, Paseka, 2005.

Schrijvende vrouwen. Een kleine literatuurgeschiedenis van de Lage Landen 1880-2010, Jacqueline Bel en Thomas Vaessens, Amsterdam University Press, 2010.

Schyns, Désirée. “Between Descent en Destiny. Intercultural Authors in the Netherlands”. Low Countries, vol. 9, 2001, pp. 54-60.

Vaessens, Thomas. Geschiedenis van de moderne Nederlandse literatuur. Nijmegen, Vantilt, 2013.

Vervoort, Hans. “Balling in Nederland”. NRC Handelsblad, 17 augustus 1984.

Voorst, Sandra van. “De ballingschrijver Kader Abdolah”. Schrijverstypen. De moderne auteur tussen individu en collectief, ed. Erica van Boven & Pieter Verstraeten, Hilversum, Verloren, 2016. pp. 203-216.

Zuilen, Jan van. “Gevluchte Tsjechische schrijfster voelt zich thuis in Nederland. ‘Dat zakelijke van jullie heb ik niet’”. De Stem, 11 oktober 1990.