Wymiar kulturowy w przekładach tekstów użytkowych

Roman Lewicki

doi:10.18290/rh20687-11

Roman Lewicki Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny https://orcid.org/0000-0002-6580-5796

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20687-11

Słowa kluczowe: przekład, kultura, teksty użytkowe, teksty precedensowe, językowy obraz świata

Abstrakt

Odnotowany w ostatnich kilku dziesięcioleciach i szeroko omawiany „zwrot kulturowy” w humanistyce nie ominął też badań przekładoznawczych. Ma on jednak zastosowanie przeważnie do przekładów literackich. W artykule ukazano i omówiono wymiar kulturowy obecny w przekładach tekstów innych niż literackie: kulturoznawczych, prasowych, religijnych, naukowych, dyplomatycznych, filmowych, przewodników turystycznych. Zwrócono uwagę zarówno na sposoby konstruowania tych przekładów (zadanie tłumacza), jak i na właściwości ich odbioru. Szczególne przydatnymi narzędziami opisu dla wyodrębnienia i badania wymiarów kulturowych w przekładach zarówno tekstów nieliterackich, jak i literackich są: pojęcie językowego obrazu świata oraz koncepcja tekstów precedensowych, których zastosowanie pozwala na ujawnienie wymiarów kulturowych w przekładach użytkowych. Materiał ilustracyjny oparto na doświadczeniu cyklu wydawniczego „Przekład – Język – Kultura” (Wydawnictwo UMCS, 2002-2018).

Biogram autora

Roman Lewicki, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny

Prof. dr hab. Roman Lewicki – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny, Instytut Neofilologii, Katedra Językoznawstwa Słowiańskiego

Bibliografia

Białek, Ewa. „Gatunek tekstu a przekład (na materiale felietonu)”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura II. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010, ss. 121-130.

Białek, Ewa. „Presja gatunkowo-dyskursywna w tłumaczeniu tekstów dyplomatycznych”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura V. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2018, ss. 21-34.

Czeczuga, Walentyna. „Przekład rosyjskich realiów konotacyjnych z pracy W.N. Kondakowa ‘Kulturologia: Historia kultury Rosji’”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura II. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010, ss. 105-114.

Czeczuga, Walentyna. „Obraz i obrazowanie w polskim przekładzie «Ikonostasu» o. Pawła Florenskiego (gramatyka kognitywna i teoria językowego obrazu świata jako narzędzia analizy przekładowej)”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura IV. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015, ss. 151-160.

Lewicki, Roman. Obcość w odbiorze przekładu. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2000.

Mocarz, Maria. „Przestrzenie interkulturowości w tekstach przewodników turystycznych i ich implikacje dla przekładu”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura II. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010, ss. 131-140.

Mocarz, Maria. „O dwujęzyczności w przekładzie filmowym”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura IV. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015, ss. 97-106.

Pstyga, Alicja. „Konotacje wartościujące w tekście prasowym jako problem przekładu”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura V. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2018, ss. 9-20.

Szypelt, Karolina. „Staro-cerkiewno-ruskie teksty na warsztacie polskiego tłumacza”. R. Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura II. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2018, ss. 253-258.

Urbanek, Dorota. „Przekład tekstu kulturoznawczego jako rekonstrukcja językowego obrazu świata”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura II. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2010, ss. 87-96.

Urbanek, Dorota. „Konceptosfera hymnu państwowego Federacji Rosyjskiej – czy to się da przetłumaczyć?”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura IV. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015, ss. 11-23.

Urbanek, Dorota. „Przekład tekstu językoznawczego jako opis konfrontatywny językowych obrazów świata (na materiale rosyjsko-polskim)”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura V. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2018, ss. 35-46.

Wideł-Ignaszczak, Małgorzata. „O «wypowiadaniu niewypowiadalnego» i tłumaczeniu (nie)przetłumaczalnego – tekst religijny w przekładzie”. Roman Lewicki (red.). Przekład – Język – Kultura V. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2018, ss. 47-60.

Караулов, Ю.Н. Русский язык и языковая личность. Наука, 1987 [Karaulov, Yu.N. Russkiy yazyk i yazykovaya lichnost’. Nauka, 1987].

Красных, В.В. „Система прецедентных феноменов в контексте современных исследований”. Язык, сознание, коммуникация, ред. В.В. Красных, А. И. Изотов, вып. 2, Диалог-МГУ, 1997, сс. 5-12 [Krasnykh, V.V. „Sistema pretsedentnykh fenomenov v kontekste sovremennykh issledovaniy”. Yazyk, soznanie, kommunikatsiya, red. V.V. Krasnykh, A.I. Izotov, vyp. 2. Dialog-MGU, 1997, ss. 5-12].

Красных, В.В. „Когнитивная база vs культурное пространство в аспекте изучения языковой личности (к вопросу о русской концептосфере)”. Язык, сознание, коммуникация, pед. В.В. Красных, А. И. Изотов, вып. 1, Диалог-МГУ, 1997, сс. 128-145 [Krasnykh, V.V. „Kognitivnaya baza vs kul’turnoe prostranstvo v aspekte izucheniya yazykovoy lichnosti (k voprosu o russkoy kontseptosfere)”. Yazyk, soznanie, kommuniatsiya, red. V.V. Krasnykh, A.I. Izotov, vyp. 1, Dialog-MGU, 1997, ss. 128-145].

Сорокин, Ю.А., Михалева, И.М. „Прецедентный текст как способ фиксации языкового сознания”. Язык и сознание: парадокcальная рациональность, ред. Е.Ф. Тарасов, Институт языкознания, 1993, сс. 98-117 [Sorokin, Ju.A., Michaleva, I.M. „Pretsedentnyy tekst kak sposob fiksacii yazykovogo soznaniya”. Yazyk i soznanie: paradoksal’naya ratsional’nost’, red. E.F. Tarasov, Institut Yazykoznaniya, 1993, ss. 98-117].