Категория безличности в лингвистических исследованиях: парадигмы интерпретации

Tatiana Kananowicz

doi:10.18290/rh20687-10

Tatiana Kananowicz Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny https://orcid.org/0000-0002-1156-5934

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20687-10

Słowa kluczowe: bezosobowość/ impersonalność, kategoria bezosobowości/impersonalności, podmiot semantyczny, podmiot gramatyczny, dezagentywizacja

Abstrakt

Kategoria bezosobowości/impersonalności w badaniach lingwistycznych: paradygmaty interpretacji
W artykule dokonuje się przeglądu różnych stanowisk rosyjskich i polskich badaczy wobec kategorii bezosobowości. Odnotowano, że ujęcia bezosobowości skupiają się wokół czterech głównych elementów: osoby, podmiotu gramatycznego, podmiotu semantycznego, autora tekstu, a bezosobowość odpowiednio oznacza brak wyrażonej osoby, brak wyrażonego podmiotu gramatycznego, semantycznego albo autora. Kolejność wymienionych elementów odzwierciedla kierunek analizy lingwistycznej w odniesieniu do tytułowej kategorii, która na początku była mocno związana z morfologiczną charakterystyką czasownika, w okresie późniejszym zaś nabrała cech kategorii funkcjonalno-semantycznej.

Biogram autora

Tatiana Kananowicz, Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny

Dr Tatiana Kananowicz – Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Rusycystyki i Studiów Wschodnich, Zakład Języka Rosyjskiego i Przekładoznawstwa

Bibliografia

Бондарко, Александр В. Теория значения в системе функциональной грамматики: на материале русского языка. Языки славянской культуры, 2002 [Bondarko, Aleksandr V. Teoriya znacheniya v sisteme funktsional’noy grammatiki: na materiale russkogo yazyka. Yazyki slavyanskoy kul’tury, 2002].

Гак, Владимир Г. Языковые преобразования. Языки русской культуры, 1998 [Gak, Vladimir G. Yazykovyye preobrazovaniya. Yazyki russkoy kul’tury, 1998].

Галкина-Федорук, Евдокия М. Безличные предложения в современном русском языке. Изд-е 2-ое. УРСС, 2012 [Galkina-Fedoruk, Yevdokiya M. Bezlichnyye predlozheniya v sovremennom russkom yazyke. Izd-ye 2-oye. URSS, 2012].

Золотова, Галина А. „Понятие личности / безличности и его интерпретации”. Russian Linguistics 24 (2000), ss. 103-115 [Zolotova, Galina A. „Ponyatiye lichnosti / bezlichnosti i yego interpretatsii”. Russian Linguistics 24 (2000), ss. 103-115].

Золотова, Галина А., Н.К. Онипенко, М.Ю. Сидорова. Коммуникативная грамматика русского языка. Наука, 2004 [Zolotova, Galina A., N.K. Onipenko, M. Yu. Sidorova. Kommunikativnaya grammatika russkogo yazyka. Nauka, 2004].

Плунгян, Владимир А. Общая морфология. Введение в проблематику. Эдиториал УРСС, 2000 [Plungyan, Vladimir A. Obshchaya morfologiya. Vvedeniye v problematiku. Editorial URSS, 2000].

Поляков, Дмитрий К. „Структурно-семантическая характеристика пассивных конструкций в чешском языке на фоне русского (к проблеме межъязыковой асимметрии)”. Вестник Московского университета. Серия 9. Филология 6 (2010), сс. 116-127 [Polyakov, Dmitriy K. „Strukturno-semanticheskaya kharakteristika passivnykh konstruktsiy v cheshskom yazyke na fone russkogo (k probleme mezh’’yazykovoy asimmetrii). Vestnik Moskovskogo universiteta. Seriya 9. Filologiya 9 (2010), ss. 116-127].

Русская корпусная грамматика [Russkaya korpusnaya grammatika]. http://rusgram.ru/%D 0% 91%D0%B5%D0%B7%D0%BB%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C. Accessed 13 May 2020.

Синев, Роальд Г. „Безличный пассив в немецкой научной речи и его соответствия в русском языке”. Преподавание иностранных языков. Теория и практика. Наука, 1971, сс. 41-46 [Sinev, Roal’d G. „Bezlichnyy passiv v nemetskoy nauchnoy rechi i yego sootvetstviya v russkom yazyke”. Prepodavaniye inostrannykh yazykov. Teoriya i praktika. Nauka, 1971, ss. 41-46].

Тупикова, Наталья А. Формирование категории ин-персональности русского глагола. Изд-во ВолГУ, 1998 [Tupikova, Natal’ya A. Formirovaniye kategorii in-personal’nosti russkogo glagola. Izd-vo Volgu, 1998].

Федосюк, Михаил Ю. Синтаксис современного русского языка, учебное пособие. ИНФРА-М, 2013 [Fedosyuk, Mikhail Yu. Sintaksis sovremennogo russkogo yazyka, uchebnoye posobiye. INFRA-M, 2013].

Храковский, Виктор С. „Пассивные конструкции”. Теория функциональной грамматики. Персональность. Залоговость, ред. Александр В. Бондарко, Наука, 1991 [Khrakovskiy, Viktor S. „Passivnyye konstruktsii”. Teoriya funktsional’noy grammatiki. Personal’nost’. Zalogovost’. Red. Aleksandr V. Bondarko, Nauka, 1991].

Шведова, Наталья Ю. и др., ред. Русская грамматика, т. 1: Фонетика, фонология, ударение, интонация, словообразование, морфология. Наука, 1980 [Shvedova, Natal’ya Yu. i dr., red. Russkaya grammatika, t. 1: Fonetika, fonologiya, udareniye, intonatsiya, slovoobrazovaniye, morfologiya. Nauka, 1980].

Bauer, Jaroslav, i Miroslav Grepl. Skladba spisovné češtiny. SPN, 1975.

Doros, Aleksander. Werbalne konstrukcje bezosobowe w języku rosyjskim i polskim na tle innych języków słowiańskich. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.

Gajda, Stanisław. Współczesna polszczyzna naukowa: język czy żargon? Wydawnictwo Instytutu Śląskiego, 1990.

Górski, Rafał L. Diateza nacechowana w polszczyźnie. Studium korpusowe. LEXIS, 2008.

Grzegorczykowa, Renata. Wykłady z polskiej składni. Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996.

Havránek, Boguslav. Genera verbi v slovanských jazycích I. Nákladem kr. c̆eské spol. nauk, 1928;

Koneczna, Halina. „Tysiące gwiazd świeciło”. Poradnik Językowy, z. 1, 1949, ss. 14-15.

Lachur, Czesław. Współczesny język rosyjski: system gramatyczny (z ćwiczeniami). Dariusz Karbowiak, 2002.

Malchukov, Andrey L., and Siewierska A., eds. Impersonal Constructions: a Cross-Linguistic Perspective. John Benjamin, 2011.

Wilczewska, Krystyna. Czasowniki zwrotne w języku polskim. Towarzystwo Naukowe Toruńskie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966.