Gedenken ist vergessen: Paradigmen, Probleme und Paradoxien literarischer Erinnerung an die Shoah

Imelda von der Lühe

doi:10.18290/rh20685-1

Imelda von der Lühe Freie Universität Berlin, Fachbereich Philosophie und Geisteswissenschaften, Institut für Deutsche und Niederländische Philologie https://orcid.org/0000-0003-0036-2688

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20685-1

Słowa kluczowe: literacka pamięć o Szoah, paradygmaty, problemy, paradoksy

Abstrakt

Wspominanie zostało zapomniane: Paradygmaty, problemy i paradoksy literackiej pamięci o Szoah

Niniejszy artykuł przedstawia literackie i historyczno-memorialne tendencje, które od zakończenia II wojny światowej kształtowały sposoby zajmowania się problematyką Zagłady w literaturze i do których nadal odnoszą się krytycznie młode pokolenia pisarzy i pisarek w Niemczech i w Polsce. Artykuł rozważa na wstępie dominujące paradygmaty literackiego dyskursu o Szoah, tj. zakaz przedstawiania oraz topos niewyrażalności, a następnie omawia problemy metodologiczne, które wynikają z nakazu milczenia oraz indywidualnej i moralnej potrzeby zdania relacji. Paradoksy literackiego kształtowania pamięci ukazane zostają w ostatniej części na podstawie eseistycznego opowiadania Dorona Rabinovici pt. Gedenken ist vergessen [Wspominanie zostało zapomniane].

Bibliografia

Adorno, Theodor W. “Kulturkritik und Gesellschaft.” Soziologische Forschungen in unserer Zeit. Ein Sammelwerk. Leopold Wiese zum 75. Geburtstag, edited by Karl Gustav Specht, Westdeutscher Verlag, 1951, pp. 228-240.

Borowski, Tadeusz. Bei uns in Auschwitz. Translated by Friedrich Griese. 2. Auflage, Schöffling & Co Verlag, 2008.

Bruckner, Ferdinand. Die Rassen. Das dramatische Werk Bd.1. Aufbau, 1948, pp. 225-338.

Diner, Dan. “Gestaute Zeit. Massenvernichtung und jüdische Erzählstruktur.” Kreisläufe. Nationalsozialismus und Gedächtnis, edited by Dan Diner, Berlin Verlag, 1995, pp. 123-139.

Federman, Raymond. Die Nacht zum 21. Jahrhundert oder aus dem Leben eines alten Mannes. Translated by Gerhard Effertz, Greno, 1988.

Freiberg, Berek. “Sobibor.” Nach dem Untergang. Die ersten Zeugnisse der Shoah in Polen 1944-1947. Berichte der Zentralen Jüdischen Historischen Kommission, edited by Frank Beer, Wolfgang Benz, Barbara Distel, Metropol& Verlag Dachauer Hefte, 2014, pp. 617-652.

Krall, Hanna. “Die Zahlen in Schicksale verwandeln. Gespräch mit der polnischen Autorin Hanna Krall über die Spurensuche nach der verstörten jüdischen Mutter.” Freitag. 14 November 1995.

Laermann, Klaus. “‘Nach Auschwitz ein Gedicht zu schreiben, ist barbarisch’. Überlegungen zu einem Darstellungsverbot.” Kunst und Literatur nach Auschwitz, edited by Manuel Köppen, Erich Schmidt, 1993, pp. 11-15.

Rabinovici, Doron. “Gedenken ist vergessen. Der Versuch einer Würdigung.” ‘Auch in Deutschland waren wir nicht wirklich zu Hause’. Jüdische Remigration nach 1945, edited by Irmela von der Lühe, Axel Schildt, Stefanie Schüler-Springorum, Wallstein, 2008, pp. 491-495.

Wiesel, Elie. “The Holocaust as Literary Inspiration.” Dimensions of the Holocaust, edited by Elie Wiesel, Lucy Dawidowicz, Dorothy Rabinovitz, Robert McAfee Brown, Northwestern University, 1999, pp. 5-19.

Yerushalmi, Yosef Hayim. Zachor: Erinnere Dich! Jüdische Geschichte und jüdisches Gedächtnis. Wagenbach, 1996.