The Enlightened Are Not Afraid of Lighthouses. A Polemic Sketch
Abstract
The author of this article enters into polemics with Grzegorz Zając's theses as laid out in the article “`The Enlightened Do Not Need To Be Enlightened…' Reflections on School, the Seriousness of Reading and the Madness of Ideology” (Roczniki Humanistyczne vol. 67 (2019), no. 1, p. 25-38). The polemics concerns the alleged ideological bias and reductionism of literary interpretation and the instrumentalisation of literature that is said to be carried out by contemporary postmodern literary criticism due to the vulnerability of this same criticism to ideologisation. While Zając opts for a “prelapsarian” return to reading literature as art for its aesthetic qualities, this paper seeks a remedy in a more realistic and less prejudiced “postlapsarian” perspective instead, one calling for a confrontation with the landscape “after the fall” of literary criticism. In this confrontation, which is meant to invite discussion of the values underlying the current approaches in literary studies, a vital role can be played by the neo-Aristotelian “Tradition”, juxtaposed by Alasdair MacIntyre in his seminal book Three Rival Versions of Moral Enquiry with the modernist “Encyclopaedia” and the postmodern “Genealogy.”
References
Buryła S.: O potrzebie badań nad męskością, „Teksty Drugie” 2015, nr 2, s. 455-463.
Eco U., Rorty R., Culler J., Brooke-Rose Ch.: Interpretacja i nadinterpretacja, red. S. Collini, tłum. T. Bieroń, Kraków 1996.
Iwanowicz M.: Uczniowska awersja do lektur szkolnych jako problem dydaktyczny i wychowawczy, „Acta Universitatis Lodziensis”. Folia Litteraria Polonica 8(2006), s. 551-564.
Januszkiewicz M.: Prawda i literatura, w: Prawda w literaturze, red. A. Tyszczyk, J. Borowski, I. Piekarski, Lublin 2009, s. 101-123.
Kalin A.: Poprawność polityczna Murzynka Bambo i Małpki Fiki-Miki (wariacje języka teorii w badaniach postkolonialnych – studium przypadków), „Literaturoznawstwo” 2012-2013, nr 6-7, s. 73-94.
Karcz A.: Kryzys badań literackich a po-poststrukturalistyczne propozycje, „Teksty Drugie” 2001, nr 2, s. 156-167.
Karcz A.: Literatura a ideologia. Debata w Ameryce, „Teksty Drugie” 1994, nr 4, s. 117-128.
Kieniewicz J.: Tezy do dyskusji, w: Debaty IBI AL, t. I: 2008, red. J. Kieniewicz [et al.], Warszawa 2008, s. 109-112.
Kundera M.: Żart, przeł. E. Witwicka, Warszawa 1970.
Macintyre A.: Trzy antagonistyczne wersje dociekań moralnych: Encyklopedia, Genealogia i Tradycja, przekł. M. Filipczuk, red. J. Zybel, posłowie M. Żardecka-Nowak, Warszawa 2009.
Markowski M.P.: Antropologia, humanizm, interpretacja, w: Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja. Zjazd Polonistów Kraków, 22-25 września 2004, t. I, red. M. Czermińska [et al.], Kraków 2005, s. 283-292.
Nycz R.: W stronę humanistyki innowacyjnej: tekst jako laboratorium. Tradycje, hipotezy, propozycje, „Teksty Drugie” 2013, nr 1-2, s. 239-255.
Oczko P., Nastulczyk T.: „Tradycyjni” czy „nowocześni”? O metodologicznych dylematach współczesnych badaczy staropolszczyzny. Część pierwsza: uwagi ogólne i przypadek krytyki, „Terminus” 15(2013), nr 3 (28), s. 359-382.
Rosner K.: Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim, w: Problemy teorii literatury, seria 4, red. H. Markiewicz, Wrocław 1998, s. 296-304.
Sawicki S.: Uwagi o „prawdziwościowej” interpretacji literatury, w: Prawda w literaturze, red. A. Tyszczyk, J. Borowski, I. Piekarski, Lublin 2009, s. 33-44.
Skórczewski D.: Postkolonializm jako metoda: konserwatywna czy „postępowa”? Wstępne oczyszczenie przedpola, w: Perspektywy postkolonializmu w Polsce, Polska w perspektywie postkolonialnej, red. J. Kieniewicz, (Debaty „Artes Liberales”, t. X), Warszawa 2016, s. 119-145.
Skórczewski D.: „Sen srebrny Salomei”, czyli parada hybryd, „Pamiętnik Literacki” 102(2011), z. 1, s. 47-75.
Skórczewski D.: Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny, Lublin 2013.
Sławiński J.: Funkcje krytyki literackiej, w: tegoż, Prace wybrane, t. II: Dzieło − język − tradycja, Kraków 1998, s. 159-183.
Słowacki postkolonialny, red. M. Kuziak, Bydgoszcz 2010.
Stróżewski W.: O prawdziwości dzieła sztuki. Prawdziwościowa interpretacja dzieła sztuki literackiej, w: tegoż, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków 2002, s. 231-256.
Śliwerski B.: Dokąd zmierza polska edukacja?, „Neodidagmata” 2011-2012, nr 33/34, s. 65-76.
Copyright (c) 2020 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
