The style of ‘regular irregularities’ – rococo gardens and their reception in Polish garden art of the 18th century

Seweryn Malawski

doi:10.18290/rh.2019.67.4-3

Seweryn Malawski University of Life Sciences in Lublin

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2019.67.4-3

Keywords: rokoko; barok, natura; ogrody; Polska, Saksonia

Abstract

The stylish difference of the Rococo in the garden art is still the topic of the researchers’ discussion. The Rococo, which was in opposition to the formal and rhetorical art of the Baroque, brought a new value to the eighteenth-century gardens. This value was expressed primarily in the elements of the composition, asymmetry, irregularity, wavy line, fragmentation of form and ornamentation, as well as in relation to nature and specific mood.

France is considered to be the fatherland of the Rococo style, from where this new, light style has spread to other European countries. The dissemination of new ideas was favored by print theoretical dissertations and collections of projects. The works by authors such as L. Liger, J-F. Blondel, J-B-A. le Blond, F. de Cuvilliés, M-A. Laugier, G-L. Le Rouge, W. Chambers, S. Switzer and B. Langley enjoyed particular popularity.

Many impressive gardens with Rococo features were created especially in Germany and Poland. Their special flourishing in Poland fell on the times of the Polish-Saxon Union, and especially during the reign of Augusts III in the years 1733-1763.

Special attention should be paid to the projects related to the patronage of the first minister H. Brühl. Rococo features can be found in several of his gardens, such as garden at Nowy Świat in Warsaw, garden in Wola, the unfinished garden project for the former Sanguszko palace or a garden in Brody (Pförten). Rococo compositions were also created in the gardens of Prince Adam Poniński at Żyzna street in Warsaw and in Górce. In 1966, the concept of a magnificent royal garden at the Ujazdów Castle was created. Noteworthy is also the arrangement of gardens in Puławy from the times of Zofia and August Czartoryski as well as Flemming in Terespol. The designers of many Polish gardens of that period were Saxon architects, such as: J.D. von Jauch, J.F. Knöbel, C.F. Pöppelmann, E. Schröger or J.Ch. Knöffel. From the 1770s, Rococo creations in Poland began to give way to landscape concepts.

References

Bania Z., Barok i rokoko w Europie środkowo-wschodniej, [in:] Sztuka Świata, vol. 7, Warszawa 2009, pp. 325-349.

Bernatowicz T., Abrysy i planty ogrodnika warszawskiego Carla Georga Knackfuss, [in:] Arx Felicitatis. Księga ku czci profesora Andrzeja Rottermunda w sześćdziesiątą rocznicę urodzin od przyjaciół, kolegów i współpracowników, ed. M. Dłutek, Warszawa 2001, pp. 411-423.

Bernoulli J., Podróż po Polsce, 1778, [in:] Polska Stanisławowska w oczach cudzoziemców, ed. W. Zawadzki, vol. 1, Warszawa 1963, pp. 327-476.

Białostocki J., Rococo: ornament, styl i postawa. Przegląd problematyki badawczej, [w:] Rokoko. Studia nad sztuką 1 połowy XVIII w. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej wspólnie z Muzeum Śląskim we Wrocławiu, Wrocław, październik 1968, Warszawa 1970, pp. 9-36.

Biblioteka Narodowa, Ogrodnictwo, T.A. Zamoyski (?), 1750, manuscript, inv. no. BOZ 1781.

Blondel J., De la Distribution des maisons de plaisance et de la décoration des édifices en général, par Jacques-François Blondel..., vol. 1-2, Paris 1737-1738.

Bogdanowski J., Polskie ogrody ozdobne. Historia i problemy rewaloryzacji, Warszawa 2000.

Borm J., Zainteresowanie Polską i Litwą w epoce nowożytnej – opinie Pierre’a des Noyers i Jean-Hrançois Regnarda na temat Rzeczypospolitej Obojga Narodów, [in:] Rzeczpospolita w oczach podróżników z Francji i Niemiec, ed. A. Mikołajewska, W. Zientara, Warszawa 2014, pp. 21-44.

Campbell C., Vitruvius Britannicus; or, The British architect, containing the plans, elevations, and sections of the regular buildings, both public and private in Great Britain, with variety of new designs, written by Colen Campbell, vol. 4, London 1739.

Charageat M., Sztuka ogrodów, Warszawa 1978.

Cienie i światła. Cztery wieki malarstwa francuskiego, ed. P. Mrozowski, exhibition cataloque, Warszawa 2005.

Ciołek G., Nieznany plan rezydencji puławskiej, [in:] Teka Konserwatorska, Nr 5: Puławy, ed. S. Lorentz, Warszawa 1962.

Ciołek G., Ogrody polskie. Wznowienie przygotował i uzupełniające rozdziały napisał Janusz Bogdanowski, Warszawa 1978.

Coreth E., Schöndorf H., Filozofia XVII i XVIII wieku, trans. P. Gwiazdecki, Kęty 2006.

Cuvilliés de F., Œuvres, München u.a., ca 1772.

Dietrich A., ...von denen schönen Gärten, Barocke Gartenkunst in Polen und Sachsen 1697-1763, Dresden 1997.

Dulewicz A., Encyklopedia sztuki francuskiej, artyści, dzieła, pojęcia, Warszawa 1997.

Fijałkowski W., Zapomniane ogrody barokowej Warszawy, [in:] Pałac w ogrodzie. Materiały sesji naukowej Warszawa, 21-22 maja 1998, ed. B. Wierzbicka, Warszawa 1999, pp. 119-141.

Impelluso L., Ogrody i labirynty, Warszawa 2009.

Kip J., Knijff L., Britannia Illustrata. (Views of Several of the Queens Palaces and also of the Principal Seats of the Nobility & Gentry of Great Britain), London 1707-1709.

Kotlewski P., Z historii Brodów i okolic, Brody–Obernhof (Lahn) 2009.

Kowalczyk J., Traktat o ogrodach Tomasza Antoniego Zamoyskiego z około 1750 roku, “Biuletyn Historii Sztuki” 63(2001), No. 1-4., pp. 175-192.

Krasicki I., Satyry, vol. 1, Satyra IV – Marnotrawstwo (63-64), Warszawa 1790.

Kwiatkowski M., Szymon Bogumił Zug – architekt polskiego oświecenia, Warszawa 1971.

Lewicka-Morawska A., Mrozek J., Sztuka pierwszej połowy XVIII w. we Francji, [in:] Sztuka Świata, vol. 7, Warszawa 2009, pp. 297-323.

Lichaczow D., Poezja ogrodów. O semantyce stylów ogrodowo-parkowych, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.

Lorentz S., Efraim Szreger architekt polski XVIII wieku, Warszawa 1986.

Łojek J., Wiek markiza de Sade, Lublin 1996.

Magirius H., Architektura barokowa w Dreźnie w epoce Augustów, [in:] Pod jedną koroną – kultura i sztuka w czasach unii polsko-saskiej, Warszawa, 1997, pp. 173-175.

Majdecki L., Historia ogrodów. Od starożytności do baroku, vol. 1, Warszawa 2010.

Majdecki L., Historia ogrodów. Od XVIII wieku do współczesności, vol. 2, Warszawa 2010.

Malinowska I., Przebudowa pałacu w Puławach przez architekta Jana Zygmunta Deybla, [in:] Teka Konserwatorska, Nr 5: Puławy, ed. S. Lorentz, Warszawa 1962.

Matteo di S., Storia della Sicilia. Dalla preistoria ai nostri giorni, Palermo 2006.

Morawińska A., Nieznany traktat Augusta Fryderyka Moszyńskiego o ogrodach angielskich, [in:] Myśli o sztuce i sztuka XVII i XVIII wieku, ed. J. Białostocki, Warszawa 1970, pp. 261-270.

Nestorow R., Pro domo et nomine suo, Warszawa 2016.

Ogród. Forma – Symbol – Marzenie, ed. M. Szafrańska, Warszawa 1998.

Putkowska J., Warszawskie rezydencje na przedmieściach i pod miastem w XVI-XVIII wieku, Warszawa 2016.

Rewaloryzacja zespołu pałacowo-ogrodowego z okresu działalności księżnej Izabeli Czartoryskiej, Ogród Puławski, Nr 5, ed. G. Hołubowicz-Kliza, Puławy 2006.

Rinaldi B., Ideas of Chinese Gardens: Western Accounts, 1300-1860, Philadelphia 2015.

Rosales Rodríguez A., “Francuski wiek” i obrazy rokoka w świetle nowoczesnej krytyki i sztuki. Wizje, rewizje, interpretacje, Warszawa 2016.

Rouge (Le) G-L., Detail des nouveaux jardins a la mode, Paris 1777.

Seeger J., Kubach H.E., Die Kunstdenkmäler des Kreises Sorau und der Stadt Forst, Berlin 1939.

Skwarczyńska M., Ogrody króla Stanisława Leszczyńskiego w Lotaryngii w latach 1737--1766, Warszawa 2005.

Sokół L., Watteau, Marivaux, fêtes galantes, czyli co może się wydarzyć w ogrodzie?, “Biuletyn Historii Sztuki” 63(2001), No. 1-4, pp. 125-141.

Switzer S., Ichnographia rustica; or, The nobleman, gentleman, and gardener’s recreation. Containing directions for the general distribution of a country seat into rural and extensive gardens, parks, paddocks, &c., and a general system of agriculture; illus. from the author’s drawings, vol. I-II, London 1715-1718.

Symes M., The English Rococo Garden, Princes Risborough 2005.

Szafrańska M., Ogrody zielonego cienia. Idea ogrodu we Francji w pierwszej poł. XVIII wieku, “Ikonotheka. Prace Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego” 1(1990), pp. 49-114.

Świerzewska J., Układ urbanistyczny Brodów, rezydencji Henryka Brühla według projektu Johanna Christopha Knöffla, praca magisterska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych, Lublin 2010.

Tomkiewicz W., Rokoko, Warszawa 1988.

Woods M., Visions of Arcadia. European Gardens from Renaissance to Rococo, London 1996.

Lamy G., Le jardin du Roi à Trianon de 1688 à nos jours: de la mémoire à l’héritage, ”Bulletin du Centre de recherche du château de Versailles”, 2015, http://journals.openedition.org/crcv/13374, DOI: 10.4000/crcv.13374 [access: 02.10.2017].