Hyponymy and Meronymy in the Agrarian Vocabulary of the Seventeenth-Century Works of Jakub Kazimierz Haur
Abstract
This article presents a section of seventeenth-century Polish lexis, excerpted from three prominent guidance and encyclopedic opuses of Jakub Kazimierz Haur (author of agrarian treatises widely-read over two centuries), included in hyponymy and meronymy relations. Studies have shown that it is impossible to cover all agricultural terms with one hyponymic or meronymic pattern – even with very generalized one. Such patterns need to be constructed separately for each type of vocabulary (from a category of people, plants, animals, artifacts, measures etc.), although some lexical-semantic fields from a given category may have similar and convergent structure in some places, especially at the upper levels of the hierarchy, e.g. in the hyponymic set: gadzina (farm animal) – bydło (cattle); drób (poultry) – kogut (rooster), kura (hen); koń (horse), krowa (cow); baran (ram), owca (sheep) or the meronymic one: budynek (building) – dach (roof), węgieł (quoin); izba (chamber), pokój (room); okół (cattle yard) – chlew (pigpen), obora (cowshed); piwnica (cellar), loch (dungeon). Holonymy and Meronymy share a common component, ie. an element of concluding the meaning, and on the other hand, they differ in the structure of the hierarchy which each of them form. Both analyzed semantic relations organize the lexical resource collected from the texts of Haur in terms of seventeenth-century agricultural terminology. Hyponymy, seeking for the element of similarity, and meronymy, trying to integrate the part and the whole, contributed to the separation of internally coherent and externally differentiated groups of vocabulary which sometimes have complex semantic relations.
References
Apresjan J., 1980, Semantyka leksykalna, Wrocław, Ossolineum.
Badyna P., 2011, «Wiedza o faunie pozaeuropejskiej w polskim piśmiennictwie przyrodoznawczym końca XVII i drugiej połowy XVIII wieku. Na przykładzie Składu abo Skarbca... J. K. Haura i Zoologii z 1789 r.» [in:] Kultura – Historia – Globalizacja, 10 (Uniwersytet Wrocławski), [wersja elektroniczna DW: 2011-12-13].
Bańko M. [éds.], 2008, Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa, PWN.
Bartmiński J., Mazurek-Brzozowska M. [éds.], 1993, Nazwy wartości. Studia leksykalno- semantyczne, Lublin, Wydawnictwo Naukowe UMCS.
Buttler D., 1976, «Struktura znaczeniowa wyrazów» [in:] Prace Filologiczne, XXVI, 239-247.
Buttler D., 1980, «Typy polisemii przymiotników polskich» [in:] Slavia, 49.
Dynak W., 1988, «O słownictwie i metaforyce łowieckiej» [in:] Kultura, literatura, folklor, [éds.] M. Graszewicz, J. Kolbuszewski, Warszawa, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 62-78.
Dynak W., Sokolski J., 2001, «Wstęp» [in:] Staropolskie księgi o myślistwie, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 5-25.
Galilej C., 2016, «Synonimia w XVII-wiecznych poradnikach rolniczych Jakuba Kazimierza Haura (rzeczowniki)» [in:] Prace Językoznawcze, XVIII/4, 31-50.
Godowska H., 1987, «Leksem powinien – próba opisu znaczeń» [in:] Język – Teoria – Dydaktyka, Kielce, Wydawnictwo WSP, 223-230.
Grochowski M., 1990, «Meble: zakres pojęcia a hiperonimy nazw denotowanych obiektów» [in:] Acta Universitatis Nicolai Copernici, Filologia Polska XXXI, 51-61.
Grochowski M., 1993, Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych, Warszawa, ZSL UW.
Grzegorczykowa M. R., Zaron Z., [éds.], 1993, Studia semantyczne, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Grzegorczykowa M. R., Waszakowa K. [éds.], 2000, 2003, Studia z semantyki porównawczej. Nazwy barw, nazwy wymiarów, predykaty mentalne, cz. 1-2, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Grzegorczykowa M. R., 2010, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa, PWN.
Janus E. [éds.], 1975, Słownik i semantyka, Wrocław, Ossolineum.
Kowalski P., 2000, Theatrum świata wszystkiego i poćciwy gospodarz. O wizji świata pewnego siedemnastowiecznego pisarza ziemiańskiego, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Klemensiewicz Z., 1974, Historia języka polskiego, Warszawa, PWN.
Laskowski R., 1991, Hasło «Słownictwo» [in:] Encyklopedia języka polskiego, [éds.] S. Urbańczyk, Wrocław, Ossolineum, 312.
Markowski A., 1986, Antonimy przymiotnikowe we współczesnej polszczyźnie na tle innych typów przeciwstawień leksykalnych, Wrocław, Ossolineum.
Markowski A., 1993, Hasło «Antonimia» [in:] Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, [éds.] K. Polański, Wrocław, Ossolineum, 26.
Markowski A., 2006, Hasło «Słownictwo» [in:] Nauka o języku, [éds.] A. Markowski, Warszawa, WSiP, 239-240.
Mikołajczak-Matyja N., 2008, Hierarchiczna struktura leksykonu umysłowego. Relacje semantyczne w leksykonie widzących i niewidomych uzytkownikow języka, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Partyka J., 1996, «Skład abo skarbiec… Jakuba Kazimierza Haura jako źródło do badań nad społeczeństwem staropolskim» [in:] Odrodzenie i Reformacja w Polsce, XL, 81-91.
Piotrowski T., 1994, Z zagadnień leksykografii, Warszawa, PWN.
Pogonowski J., 1983, «O pojęciu relacji językowej» [in:] Studia Semiotyczne, XIII, 133-141.
Pogonowski J., 1991, Hiponimia, Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM.
Podraza A., 1961, Jakub Kazimierz Haur. Pisarz rolniczy z XVII wieku. Studium z dziejów polskiej literatury rolniczej, Wrocław, Ossolineum.
Puzynina J., 1981, «O znaczeniach czasownika kłamać we współczesnej polszczyźnie» [in:] Studia semiotyczne, XI, Wrocław, 107-119.
Rembiszewska D. K., 2005, «Słownictwo tematyczne w dwudziestowiecznych opracowaniach leksykograficznych» [in:] Poradnik Językowy, VIII, 37-51.
Sambor J., Zagrodzka T., 1993, «Struktura hierarchiczna hiperonimów w eksperymencie psycholingwistycznym (na materiale nazw roślin)» [in:] O definicjach i definiowaniu, [éds.] J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin, Wydawnictwo UMCS, 305-319.
Sokolski J. [éds.], 2010, «Wstęp» [in:] Człowiek wobec natury − humanizm wobec nauk przyrodniczych, Warszawa, Wydawnictwo Neriton.
Tokarski R., 1984, Struktura pola znaczeniowego, Warszawa, PWN.
Tokarski R., 1987, Znaczenie słowa i jego modyfikacja w tekście, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
Tokarski R., 1988, «Mechanizmy polisemii: metafora i metonimia» [in:] Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego, [éds.] T. Skubalanka, Wrocław, Ossolineum, 55-72.
Wierzbicka A., 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin, Wydawnictwo UMCS.
Wierzchowski J., 1980, Semantyka językoznawcza, Warszawa, PWN.
Copyright (c) 2016 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
