„Teologia przepięknej i łaskami słynącej statuy Matki Najświętszej Sejneńskiej”. Dzieło sztuki jako obiekt kultu i duszpasterskie wyzwanie
Abstract
One of the many spectacular pastoral initiatives of Primate Stefan Wyszyński was the coronation of cult Marian images with papal crowns. He did forty-seven of them, one of the last was the coronation of the statue of Our Lady of Sejny (Sejny is a town in north-eastern Poland). The article analyses the coronation sermon delivered on this occasion on September 7, 1975 in Sejny.
The crowned figure belongs to the iconographic type of the so-called Shrine Madonnas, or the group of Pomeranian sculptures, the creation of which was linked to the Teutonic Order. Its origin and history are unknown. In 1602, together with the foundation of the Dominican monastery, it appeared in Sejny and very quickly became worshiped. This cult survived the dissolution of the monastery and is still alive today. The controversial iconography of Mary with the Child – a sculpture housing the Holy Trinity (Throne of Grace) – was a challenge for the guardians of the sanctuary. From the 17th to 19th centuries, we observe the slow withdrawing of the actual image of a sculpture and making its likeness for the purposes of worship: from covering the figure with a metal robe to prohibiting a ban on the opening of the statue.
The coronation sermon bears Trinitarian overtones and is entirely intended to convey to the faithful the truth about the operation of the Holy Trinity in the life of the Church and Its special relationship with Mary. In his conclusion, Primate Wyszyński gave the cult figure a new name: Mary of the Holy Trinity. Thus, he revitalized the medieval iconography, using not only its original ideological significance, but also inscribing it in the current post-conciliar Trinitarian Mariology, contained in the Constitution on the Church Lumen Gentium, as well as in the Apostolic Exhortation by Paul VI Marialis Cultus. It is the only coronation sermon delivered by Primate Wyszyński inspired entirely by the iconography of the crowned cult image.
References
Baranowski, Andrzej J. Koronacje wizerunków maryjnych w czasach baroku. Zjawisko kulturowe i artystyczne. Instytut Sztuki PAN, 2003.
Baranowski, Andrzej J. „Zespół podominikański w Sejnach”. Litwa i Polska. Dziedzictwo sztuki sakralnej, red. Wojciech Boberski i Małgorzata Omilanowska, Wydawnicwto DiG, 2004, ss. 39-48.
Baumer, Christoph. „Die Schreinmadonna in geographischer und chronologischer Ordnung”. Marian Library Studies, nr 9, 1977, ss. 237-272.
Bławat, Adam. „Pomorskie Madonny szafkowe i ich rola w liturgii obozowej zakonu krzyżackiego na przełomie XIV i XV wieku”. Nie tylko broń. Niemilitarne wyposażenie wojowników w starożytności i średniowieczu, red. Witold Świętosławski, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 2008, ss. 121-129.
Boguszewska, Beata, i Klara Kistelska-Borkowska. Księga łask w Sanktuarium Matki Boskiej Sejneńskiej w Sejnach. Wydawnictwo JUT, 2017.
Bujak, Janusz. „Relacje Maryi do Osób Trójcy Świętej w świetle VIII rozdziału Konstytucji dogmatycznej o Kościele ‘Lumen gentium’”. Colloquia Theologica Ottoniana, nr 2, 2018, ss. 23-41.
Ciecholewski, Roman. „Problematyka badawcza pomorskich madonn szafkowych”. Studia Pelplińskie, t. 8, 1977, ss. 127-152.
Ciecholewski, Roman. „Treści teologiczne pomorskich Madonn szafkowych”. Studia Pelplińskie, t. 15, 1984, ss. 251-288
Drews, Jan. Methodus peregrinationis menstruae Marianae ad imaginem Deiparae Virginis per ditiones Regni Poloniae et M. Ducatus Lituaniae. Vilnae, 1684.
Fries, Walter. „Die Schreinmadonna”. Anzeiger des germanischen Nationalmuseums, 1928/1929, ss. 5-69.
Fridrich, Alojzy. Historye cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce. T. 3, Wydawnictwo Towarzystwa Jezusowego, 1908.
Gonzáles Hernando, Irene. El arte bajomedieval y Su proyección. Temas, funciones y contexto de las Virgenes abrideras triptico. Editorial Academica Espanola, 2011.
Guzewicz, Wojciech. „Sejneński ośrodek kościelny (wybrane zagadnienia)”. Civitas et Lex, nr 2 (10), 2010, ss. 87-97.
Jabłoński, Zachariasz S. „Inicjatywy maryjne Kardynała Stefana Wyszyńskiego”. Na polskiej drodze maryjnej. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego. Pasierbiec, 21-22 października 2006 roku, red. Anna Gąsior i Janusz Królikowski, Polskie Towarzystwo Mariologiczne, 2007, ss. 37-97.
Jemielity, Witold. „Figura Matki Bożej Sejneńskiej”. Rozporządzenia Urzędowe Łomżyńskiej Kurii Diecezjalnej, nr 2-4, 1973, ss. 83-87.
Jemielity, Witold. Zespół podominikański w Sejnach. Kuria Diecezjalna w Łomży, 1989.
Jurkowlaniec, Tadeusz. „Madonna szafkowa w Sejnach”. Litwa i Polska. Dziedzictwo sztuki sakralnej, red. Wojciech Boberski i Małgorzata Omilanowska, Wydawnictwo DiG, 2004, ss. 65-72.
Katz, Melissa R. „The non-gendered appeal of Vierge Ouvrante sculpture: audience, patronage, and purpose in medieval Iberia”. Reassessing the Roles of Women as ‘Makers’ of Medieval Art and Architecture, red. Therese Martin, Brill, 2012, ss. 37-91.
Kłapkowski, Władysław. Konwent dominikanów w Sejnach, [s.n.], 1939.
Konik, Stanisław. Od Starej Wsi do Jazłowca. Sanktuaria maryjne w dziejach Polski. Implikacje historyczno-religijne w świetle maryjnych kazań „koronacyjnych” XIX i pierwszej połowy XX wieku, Zakład Poligraficzny SAM-WIL, 2010.
Kroos, Renate. „Gottes Tabernakel. Zu Funktion und Interpretation von Schreinmadonnen”. Zeitschrift für Schweizerische Archäologie und Kunstgeschichte, z. 1, 1986, ss. 58-64.
Królowa Polski o wielu obliczach. Wizerunki Matki Bożej koronowane przez prymasa tysiąclecia Stefana kardynała Wyszyńskiego, Instytut Prymasa Wyszyńskiego, 2014.
Konstytucja dogmatyczna o Kościele „Lumen gentium”. Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, 1986.
Kupiszewska, Helena Teresa. „Wizerunki Matki Bożej koronowane przez Prymasa Tysiąclecia”. Królowa Polski o wielu obliczach. Wizerunki Matki Bożej koronowane przez prymasa tysiąclecia Stefana kardynała Wyszyńskiego. Instytut Prymasa Wyszyńskiego, 2014, ss. 9-68.
Miławicki, Marek. „Miejsce religijności ludowej w działalności duszpasterskiej dominikanów w Polsce północnowschodniej w okresie staropolskim”. Parafia rzymskokatolicka w Choroszczy 550 lat. Księga pamiątkowa, red. Tadeusz Kasabuła i Adam Szot, Wydawnictwo Buk, 2009, ss. 101-121.
Nowiński, Janusz. Ars Eucharistica. Idee, miejsca i formy towarzyszące przechowywaniu eucharystii w sztuce wczesnochrześcijańskiej i średniowiecznej. Neriton, 2000.
Pach, Jan. „Komunia życia Maryi z Trójcą Świętą w nauczaniu Stefana Kardynała Wyszyńskiego”. Trójca Święta a Maryja. Materiały z sympozjum mariologicznego, Częstochowa, 6-8 IX 1999 r., red. Teofil Siudy i Kazimierz Pek, Polskie Towarzystwo Mariologiczne, 2000, ss. 393-403.
Paweł VI. Jak czcić Matkę Bożą? Adhortacja apostolska papieża Pawła VI „Marialis cultus” o należytym kształtowaniu i rozwijaniu kultu Najświętszej Maryi Panny. Wstęp Stanisław Celestyn Napiórkowski, Wydawnictwo OO. Franciszkanów, 1984.
Radler, Gudrun. „Der Beitrag des Deutschordenslandes zur Entwicklung der Schreinmadonna (1390-1420)”. Sztuka w kręgu zakonu krzyżackiego w Prusach i Inflantach, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1995, ss. 241-274.
Romaniuk, Marian P. Życie, twórczość i posługa Prymasa Tysiąclecia: 1972-1981, t. 4, IW Pax, 2002.
Siudy, Teofil. „Duchowość maryjna w życiu i nauczaniu Prymasa Tysiąclecia”. Duchowość Prymasa Tysiąclecia. Materiały z sympozjum, red. Jan Machniak i Jerzy W. Gogola, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2002, ss. 77-90.
Staniek, Krzysztof. „Fenomen sanktuariów maryjnych z koronowanymi obrazami i figurami Matki Bożej w Polsce w II połowie XX wieku”. Salvatoris Mater, t. 5, nr 1, 2003, ss. 233-251.
Staniek, Krzysztof, „Przegląd kazań wygłoszonych w czasie koronacji obrazów i figur Matki Bożej w Polsce w II połowie XX wieku”. Salvatoris Mater, t. 5, nr 2, 2003, ss. 247-316.
Staniek, Krzysztof. Teologia kazań wygłoszonych w czasie koronacji obrazów i figur Matki Bożej w Polsce w II połowie XX wieku. 2003. Praca doktorska, Archiwum KUL.
Szymak, Grzegorz J. Prerogatywa zakonu Kaznodzieyskiego Z Faworow łask, y dobrodzieystw osobliwszych, sobie od swey Matki y Opiekunki, Nieba y ziemi Krolowey SS. Maryi Panny Dotąd świadczonych z kronik domowych Zebrana, Krotkim ich natrąceniem dla uwielbienia teyże SS. Matki Światowi Sarmackiemu […] Objawiona. Wilno, 1755.
Witkowska, Aleksandra. „Uroczyste koronacje wizerunków maryjnych na ziemiach polskich w latach 1717-2005”. Maria Regina. Koronacje wizerunków maryjnych w II Rzeczypospolitej, red. Aleksandra Witkowska, Wydawnictwo Biblos, 2011, ss. 29-51.
Witkowska, Aleksandra, i Joanna Nastalska-Wiśnicka. Ku ozdobie i obronie Rzeczypospolitej. Maryjne miejsca święte w drukach staropolskich. Wydawnictwo Werset, 2013.
Woziński, Andrzej. „Pruskie echa koncepcji artystycznych Mikołaja z Lejdy”. Porta Aurea 2018, ss. 5-42.
Wyszyński, Stefan. Głos z Jasnej Góry. Wyd. 2. Akademia Teologii Katolickiej, 1986.
Wyszyński, Stefan. „Maryja – ukształtowana przez Trójcę Świętą – wzorem dla nas. Koronacja Matki Bożej Sejneńskiej. [Sejny, 7 września 1975]”. Instytut Prymasowski, wyszynski prymas.pl/wp-content/uploads/2020/10/1975-09-07-sejny.pdf. Dostęp 10.05.2021.
Wyszyński, Stefan. Wszystko postawiłem na Maryję. Wyd. 3 poprawione. Soli Deo/Éditions du Dialogue, 2007.
Wyszyński, Stefan. Zapiski więzienne. Wyd. 6 poprawione i uzupełnione. Soli Deo, 2006.
Wyszyński, Stefan. „Znak wierności Trójcy Świętej. Przed Mszą Świętą. [Sejny, 8 lipca 1979]”. Instytut Prymasowski, wyszynskiprymas.pl/wp-content/uploads/2020/10/1979-07-08-sejny- rocznica-koronacji.pdf. Dostęp 8.05.2021.
Copyright (c) 2021 Roczniki Humanistyczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
