Psychologiczne uwarunkowania wychowania moralnego dzieci w młodszym wieku szkolnym

Lidia Łysiuk

doi:10.18290/rt.2019.66.10-3

Lidia Łysiuk Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2019.66.10-3

Słowa kluczowe: moralność; rozwój moralności; młodszy wiek szkolny; wychowanie moralności

Abstrakt

Celem artykułu jest usystematyzowanie teoretycznych i empirycznych danych, dotyczących psychologicznych uwarunkowań wychowania moralności dzieci w młodszym wieku szkolnym. Zakłada się, że moralność ujawnia się w sytuacjach, gdy należy uwzględniać potrzeby i prawa drugiego człowieka, i występuje jako system samoregulacji dokonania wyboru między zachowaniem moralnie pożądanym a zachowaniem przekraczającym normę moralną. Każdy etap rozwoju dziecka został scharakteryzowany specyficznymi społecznymi interakcjami, warunkującymi kształtowanie pewnych struktur samoregulacji moralnej. Nowe warunki życia szkolnego powodują pogłębienie poznania rzeczywistości moralnej oraz wpływają na rozwój tożsamości moralnej. Zgodnie z wymienionymi właściwościami rozwoju moralności zostały wyodrębnione merytoryczne aspekty całościowego procesu wychowania w młodszym wieku szkolnym. Po pierwsze są to oddziaływania skierowane na kształcenie każdego z wydzielonych elementów systemu samoregulacji moralnej (wiedza moralna, tożsamość moralna, oceny moralne, empatia i in.). Druga kategoria oddziaływań odnosi się do realnych sytuacji, gdy dziecko jest podmiotem lub przedmiotem czynności moralnych. Właściwości sytuacji o charakterze moralnym uwarunkują cele wychowawcze oraz system oddziaływań skierowane na wspieranie rozwoju moralności dzieci.

Bibliografia

Borzowicz L.I., Problemy formirowanija licznosti. Moskwa: Wydawnictwo Instituta prakticzeskoj psychologii 1997.

Burns P., Razwitie Ja-koncepcji i wospitanie, Moskwa: Wydawnictwo Progress 1986.

Chutorański M., Moralność, rozwój moralny, wychowanie moralne, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja” 2012, nr 2, s. 97-106.

Dawson T., Moral Education: A Review of Constructivist Theory and Research, unpublished position paper, Berkeley, CA: University of California at Berkeley 1994, https://www.researchgate.net/publication/254789360 (dostęp: 28.02.2018).

Dawydow W.W., Problemy razwiwajuszego obuczenia, Moskwa: Wydawnictwo Pedagogika 1986.

Drobnicki O.G., Poniatie morali, Moskwa: Wydawnictwo Nauka 1974.

Fenstermacher G.D., Osguthorpe R.D., Sanger M.N., Teaching Morally and Teaching Morality, „Teacher Education Quarterly” 36(2009), nr 3, s. 7-19.

Foa C., Brugman D., Mancinia T., School Moral Atmosphere and Normative Orientation to Explain Aggressive and Transgressive Behaviours at Secondary School, „Journal of Moral Education” 41(2012), nr 1, s. 1-22.

James W., Pragmatyzm. Nowoje nazwanie dla niekotorych starych metodow myszlenia. Popularnyie lekcii po filosofi, Moskwa: Wydawnictwo ЛКИ 2011.

Jambon M., Smetana J., Moral Complexity in Middle Childhood: Children’s Evaluations of Necessary Harm, „Developmental Psychology” 50(2014), nr 1, s. 22-33.

Hardy S., Walker L.J, Olsen J.A., Woodbury R.D., Hickman J.R., Moral Identity as Moral Ideal Self: Links to Adolescent Outcomes, „Developmental Psychology” 50(2014), nr 1, s. 45-57.

Harter S., Developmental Processes in the Construction of the Self, w: Integrative Processes and Socialization: Early to Middle Childhood, red. T.D. Yawkey, J.E. Johnson, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates 1988, s. 45-78.

Harter S., The Construction of the Self: Developmental and Sociocultural Foundations, New York–London: Guilford 2012.

Kochanska G., Koenig J.L., Barry R.A., Sanghang K., Yoon J.E., Children’s Conscience during Toddler and Preschool Years, Moral Self, and a Competent, Adaptive Developmental Trajectory, „Developmental Psychology” 46(2010), s. 1320-1332.

Lapsley D., Stey P., Moral Self-Identity as the Aim of Education, w: Handbook of Moral and Character Education, red. L. Nucci and D. Narvaez, London: Taylor & Francis, 2014, s. 84-100.

Leea Chi-M., Taylor M.J., Moral Education Trends over 40 Years: A Content Analysis of the Journal of Moral Education (1971–2011), „Journal of Moral Education” 42(2013), nr 4, s. 399-429.

Narvaez D., Lapsley D.K., Teaching Moral Character: Two Alternatives for Teacher Education, „The Teacher Educator” 43(2008), nr 2, s. 156-172.

Nucci L., Turiel E., Capturing the Complexity of Moral Development and Education, „Mind, Brain, and Education” 3(2009), nr 3, s. 151-159.

Rizzo K., Bajovic M., Moral Literacy through Two Lenses: Pre-service Teachers, „International Journal of Teaching and Learning in Higher Education” 28(2016), nr 1, s. 131-138.