Piszczałki organowe i strój organów według traktatu Arnolta Schlicka „Spiegel der Orgelmacher und Organisten” z 1511 roku
Abstrakt
Analiza Spiegel der Orgelmacher und Organisten (1511) wykazała, że piszczałki organowe konstruowano głównie z cyny, ołowiu, stopów obydwu metali i z drewna. A. Schlick potwierdza też próby wyrobu piszczałek z papieru, sukna (jedwabiu) i szkła. Zawraca uwagę na ich wymiary oraz intonację. W odniesieniu do menzurowania piszczałek dostrzega następującą zależność: im piszczałka ma większą średnicę, tym korpus będzie nieco krótszy, niż w piszczałce o węższym korpusie. Zauważa również, że piszczałki o węższych korpusach wydają dźwięk słodszy (süsser), niż piszczałki o korpusach szerokich. Odnośnie do strojenia organów autor „Spiegel” pośrednio podaje częstość wzorcową. Opracował też oryginalny system podziału oktawy na mniejsze interwały (różny od pitagorejskiego), który we współczesnej terminologii określany jest jako Mitteltönig (Schlicksstimmung), a po polsku jako średniotonowy lub mezotoniczny.
Bibliografia
Anhagen W., Stimmung und Temperatur, w: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Sachteil, red. L. Finscher, Bd. 8, Kassel 1998, k. 1838-1847.
Billeter B., Anweisung zum Stimmen von Tasteninstrumenten in verschiedenen Temperaturen, Berlin 1979.
Chwałek J., Budowa organów. Wprowadzenie do inwentaryzacji i dokumentacji zabytkowych organów w Polsce, cz. I: tekst, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, t. XXXI, Warszawa 1971 [Lublin 1972²].
Drobner M., Systemy i skale muzyczne, Kraków 1982.
Frotscher G., Geschichte des Orgelspiels, Bd. 1, Berlin 1959.
Grabner H., Die Kunst des Orgelbaues, Berlin 1958.
Klinda F., Orgelregistrierug. Klanggestaltung der Orgelmusik, Leipzig 1987.
Marx H.J., Schlick Arnolt, w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. S. Sadie, vol. 22, London 2001, s. 522-523.
Mocarski W., Akordyka „Fiori musicali” Girolamo Frescobaldiego w świetle renesansowych systemów strojenia instrumentów, Lublin 1997 (mps pracy magisterskiej w Arch. KUL).
Pietrzyk A., Strojenie organów według „Musica Mechanica Organoedi” Jakoba Adlunga, w: Artificium Ars Scientia. Księga Jubileuszowa w 80. rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka, red. M. Szymanowicz, Lublin 2010, s. 193-233.
Pietzsch G., Quellen und Forschungen zur Geschichte der Musik am kurpfälzischen Hof zu Heidelberg bis 1622, Akademie der Wissenschaften und der Literature, Wiesbaden 1963.
Pilch M., Stroje historyczne w teorii i praktyce, cz. II: Just Intonation, „Notes Muzyczny” 2015, nr 1(3), s. 57-81.
Poźniak P., Schlick Arnolt, w: Encyklopedia Muzyczna PWN. Część biograficzna, red. E. Dziębowska, t. 9: s-sł, Kraków 2008, s. 107.
Reichert P., Orgelbau. Kunst und Technik, Wilhelmshaven 1995.
Sachs C., Historia instrumentów muzycznych, tłum. S. Olędzki, Kraków 1989.
Sapalski A., Przewodnik dla organistów, Kraków 1880.
Schlick A., Spiegel der Orgelmacher und Organisten, Translation and notes by E.B. Barber, First Knuf, Buren 1980.
Szymanowicz M., Zabytkowe organy w województwie radomskim, Warszawa 1998.
Toporowski M., Sposoby strojenia oraz charakterystyka mezotonicznych i „dobrych” temperacji, w: Dawne temperacje. Podstawy akustyczne i praktyczne wykorzystanie, red. M. Toporowski, Katowice 2014, s. 73-118.
Towarek P., Postulaty organmistrzowskie Arnolta Schlicka w traktacie „Spiegel der Orgelmacher und Organisten” z 1511 roku, Lublin 2004 (mps pracy magisterskiej w Arch. KUL).
Towarek P., Arnolta Schlicka traktat „Spiegel der Orgelmacher und Organisten” z 1511 roku, „Studia Elbląskie” 2004-2005, nr 6, s. 191-216.
Towarek P., Cechy zewnętrzne organów w świetle traktatu „Spiegel der Orgelmacher und Organisten” z 1511 roku, „Studia Elbląskie” 2010, nr 11, s. 373-381.
Towarek P., Głosy organowe w świetle traktatu „Spiegel der Orgelmacher und Organisten” [1511], „Studia Elbląskie” 2017, nr 18, s. 245-259.
Copyright (c) 2018 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
