Kompozytorzy muzyki instrumentalnej zachowanej w archiwum opactwa cystersów w Krakowie-Mogile. Problem atrybucji
Abstrakt
Na ziemiach osiemnastowiecznej Rzeczpospolitej, w wielu klasztorach istniały muzyczne kapele wokalno-instrumentalne. Ich repertuar składał się w duże mierze z utworów przeznaczonych na liturgię jak i na nabożeństwa. Interesującym zjawiskiem jest fakt, że oprócz muzyki religijnej, kapele kościelne posiadały w swoim repertuarze również utwory czysto instrumentalne. Do jednego z najliczniej i dobrze zachowanych zasobów z taką muzyką należy zbiór muzykaliów znajdujący się w Archiwum Opactwa Ojców Cystersów w Krakowie-Mogile (nazwa łacińska klasztoru Clara Tumba).
Przedstawiona w artykule problematyka wskazuje, że w zbiorze muzykaliów cysterskich z Krakowa-Mogiły na 87 utworów instrumentalnych tylko 19 jest anonimowych, z tego 6 kompozycji o niepewnej atrybucji. Zasoby nutowe obejmują 68 imiennych utworów instrumentalnych, które pochodzą z następujących ośrodków muzycznych (dla przykładu zostaną podane nazwiska tylko niektórych kompozytorów): mannheimskiego (J. Stamitz, A. Fils, G.B. Toeschi), berlińskiego (F. Benda, bracia C.H. Graun i J.G. Graun), drezdeńskiego (J. Adam), czeskiego (F. Brixi, A. Laube, A. Neumann), wiedeńskiego (G.Ch. Wagenseil, K Ditters von Dittersdorf, J.B. Vanhal, V. Pichl, J. Haydn, L. Hofmann), londyńskiego (C.F. Abel, J.Ch. Bach, A. Kammel, I. Raimondi), włoskiego (a szczególnie Neapol – P. Anfossi, P.A. Guglielmi, G. Paisiello – i Mediolan – G.B. Sammartini) oraz polskiego (J. Gołąbek, A. Fischer).
Zachowany zbiór muzykaliów klasztoru cystersów mogilskich jest doskonałym przykładem reprezentatywności repertuarowej (orkiestrowej i nie tylko) jednego z ważniejszych ośrodków muzycznych osiemnastowiecznej Rzeczpospolitej i liczącego się w tym czasie zespołu.
Bibliografia
Bereths Gustav: Lang, Johann Georg, w: Neue Deutsche Biographie, 13 (1982), s. 540, wydanie internetowe: http://www.deutsche-biographie.de/pnd130344885.html (dostęp: 16.05.2016).
Biographisch-Bibliographische Quellen-Lexikon der Musiker und Musikgelehrten der christlichen Zeitrechnung bis zur Mitte des neunzehnten Jahrhundert, red. Robert Eitner, t. 1-10, Leipzig: Breitkopf & Härtel 1899-1904 (reprint Graz 1956).
Brook Berry S.: The Breitkopf thematic catalogue. The six parts and sixteen supplements 1762-1787, New York: Dover Publications 1966.
Byczkowska-Sztaba Jolanta: Muzykalia w zbiorach cysterskich na Pomorzu, w: Biblioteki i skryptoria cysterskie na Pomorzu, red. Alicja Słyszewska, Pelplin: Wydawnictwo „Bernardinum” 2008, s. 133-149.
Byczkowska-Sztaba Jolanta: Rękopisy i druki muzyczne z XVIII wieku w zbiorach Archiwum Opactwa Cystersów w Krakowie-Mogile. Katalog tematyczny, Warszawa: Biblioteka Narodowa 2013 (wydanie elektroniczne w formacie PDF na płycie CD).
Chybiński A.: Jan Wacław Burian, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków: Polska Akademia Umiejętności 1937, s. 137.
Davis Shelley G., [Johann Georg Lang. Thematic index], w: The Symphony 1720-1840: a comprehensive collection of full scores in sixty volumes, red. Berry S. Brook, New York–London: Garland 1986, s. 344-348.
Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Personenteil, t. 1-17, red. Ludwig Finscher, Kassel: Bärenreiter 1999–2007 (hasła personalne w artykule).
Downs A., The symphonies of Friedrich Schwindl (diss.), New York 1973.
Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, t. ab – w-ż, red. Elżbieta Dziębowska, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne 1979–2012 (hasła personalne w artykule).
Encyklopedia muzyki, red. Andrzej Chodkowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2001 (hasła przedmiotowe w artykule).
Geiringer Karl: Haydn, przeł. Ewa Gabryś, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne 1985.
Gérard Yves: Thematic, bibliographical and critical catalogue of the works of Luigi Boccherini, London: Oxford University Press 1969.
Grave M., First-movement form as a measure of Dittersdorf symphonic development, Vol. 2 (diss., New York University, typescript), New York 1977.
Henzel Christoph: Graun-Werkverzeichnis: Verzeichnis der Werke der Brüder Johann Gottlieb und Carl Heinrich Graun (2 vol.), Beeskow–Berlin: Ortus Musikverlag 2006.
Hoboken Anthony van: Joseph Haydn. Thematisch-bibliographisches Werkverzeichnis (vol. 1: Instrumentalwerke, vol. 2: Vokalwerke, vol. 3: Register, Addenda und Corrigenda), Mainz: Schott 1957 (vol. 1), 1971 (vol. 2). 1978 (vol. 3).
Idaszak Danuta: Grodzisk Wielkopolski. Katalog tematyczny muzykaliów, Kraków: Musica Iagellonica 1993.
Jenkins Newell: Thematic catalogue of the works of Giovanni Battista Sammartini. Orchestral and vocal music, Cambridge: Harvard University Press 1976.
Jochymczyk Maciej: Muzyka religijna u progu klasycyzmu. Amandus Ivanschiz OSPPE, Musica Claromontana – Studia 5, Lublin: Polihymnia 2014.
Kaczmarczyk Kazimierz, Kowalski Grzegorz: Katalog Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile opracowali Dr. Kazimierz Kaczmarczyk i X. Gerard Kowalski Zak. Cyst. Wydawnictwo Sekcyi Archiwalnej Krajowego Grona Konserwatorskiego w Krakowie Nr. 1 z zasiłkiem OO. Cystersów w Mogile 1919.
Katalog RISM, w: https://opac.rism.info (dostęp: 25.04.2016).
Kimball C.G., Leopold Hofmann. Thematic index, w: The Symphony 1720-1840. Reference Volume: Contents of the Set and Collected Thematic Indexes, red. Berry S. Brook, New York: Garland 1986, s. 316-327.
Kimball C.G., The Symphonies of Leopold Hofmann (1738-1793). Thematic catalogue of the symphonies of Leopold Hofmann, (Ph.D. diss., typescript), Columbia University 1985.
Knape Walter: Bibliographisch-thematisches Verzeichnis der Kompositionen von Karl Friedrich Abel (1723-1787), Cuxhaven: Ad Portam Edition 1971.
Kołodziejczyk Iwo: Opactwo w Mogile, w: Szlakiem cystersów. Małopolska – Południe. Przewodnik, red. Hugo H. Leszczyński, Kraków: Opactwo Cystersów w Mogile 1999.
Lee Douglas A.: Franz Benda (1709-1786), a thematic catalogue of his works, New York: Pendragon Press 1984.
Maciejewski Tadeusz: Kultura muzyczna cystersów w Polsce od średniowiecza po barok, „Nasza Przeszłość” 1994 nr 83, s. 505-512.
Mądry Alina: Historia muzyki polskiej, t. 3, Barok. Część 2: 1697-1795. Muzyka religijna i jej barokowy modus operandi, Warszawa: Sutkowski Edition Warsaw 2013.
Mennicke Carl: Hasse und Die Brüder Graun als Symphoniker, Lepzig: Breitkopf & Härtel 1907, reprint (German Edition) Nabu Press 2010.
Mrowiec Karol: Katalog muzykaliów gidelskich. Rękopisy muzyczne kapeli klasztoru gidelskiego przechowywane w Archiwum Prowincji Polskiej OO. Dominikanów w Krakowie, Kraków: Archiwum Prowincji Polskiej OO. Dominikanów 1986.
Oestreich Reinhard: Verzeichnis der Werke Christoph Schaffraths, Beeskow-Berlin: Ortus Musikverlag 2012.
Podejko Paweł: Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno-instrumentalnej na Jasnej Górze, „Studia Claromontana” 12 (1992).
Przybyszewska-Jarmińska Barbara: Historia Muzyki Polskiej, t. 3, Barok. Część 1: 1595–1696. Warszawa: Sutkowski Edition Warsaw 2006.
Reiss Józef: Gorączkiewicz Wincenty, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 8, red. K. Lepszy, Wrocław–Kraków–Warszawa: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Polska Akademia Nauk 1959-1960, s. 291.
Robinson Michael F.: Giovanni Paisiello: a Thematic Catalogue of his Works. Vol. 1: Dramatic Works, New York, 1991.
Scholz-Michelitsch Helga: Das Orchester- und Kammermusikwerk von Georg Christoph Wagenseil. Thematischer Katalog, Tabulae Musicae Austriacae, Wien: Böhlau in Komm. 1972.
Sehnal Jiří: Hudba v Olomoucké katedrále v 17. a 18. století, Brno: Moravské Muzeum 1988, s. 45-50.
Smolarek Dariusz: Katalog tematyczny muzykaliów z klasztoru pijarów w Podolińcu * Thematischer Katalog für Musikalien aus dem Piaristen-Kloster in Pudlein, RISM Serie A/II, Lublin: Wydawnictwo KUL 2009.
Stróżyńska Beata, Symfonia w XVIII-wiecznej Polsce. Teoria, repertuar, cechy stylistyczne, Łódź: Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi 2015.
Swaryczewska Katarzyna: Kapele klasztorne, w: Słownik muzyków polskich, t. 1, red. Józef Chomiński, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Muzyczne 1964, s. 247-256.
Szujski Józef: Wiadomość historyczna o Mogile, w: Monografia Opactwa Cystersów we wsi Mogile opracowana i pamięci ubiegłych w r. 1864 pięciuset lat istnienia Akademii Krakowskiej poświęcona przez Towarzystwo Naukowe Krakowskie, Kraków: Drukarnia C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego 1867, s. 5-24.
The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Second Edition, red. Stanley Sadie, John Tyrrel, t. 1-29, London: Oxford University Press 2001.
Warburton Ernest: The collected works of Johann Christian Bach (1735-1782). Vol. 48. Part One. Thematic Catalogue [of works by J. C. Bach], New York–London: Garland 1999.
Weinmann Alexander: Themen-Verzeichnis der Kompositionen von Johann Baptiste Wanhal, 2 vol., Wiener Archivstudien, Wien: Musikverlag L. Kren 1987.
Wendt Matthias, Die Trios der Brüder Johann Gottlieb und Carl Heinrich Graun, Bonn [b.w] 1983.
Wolf Eugene K.: The symphonies of Johann Stamitz. A study in the formation of the classic style, Utrecht: Bohn, Scheltema & Holkema 1981.
Wyrwa Andrzej Marek: Rozprzestrzenianie się cystersów w Europie Zachodniej i na ziemiach polskich, w: Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy, red. Jerzy Strzelczyk, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1992, s. 25-54.
Zakin Anita: [Václav Pichl. Thematic index]. The Symphony 1720-1840: a comprehensive collection of full scores in sixty volumes, New York: Garland 1986, s. 416-423.
Żórawska-Witkowska Alina: Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie 1995.
Copyright (c) 2016 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
