Muzyczny wymiar dzieła stworzenia w perspektywie harmonia mundi
Abstrakt
Według filozofii greckiej muzyka, która jest wyrazem porządku i harmonii, odzwierciedla harmonię natury, dla chrześcijan zaś harmonia stworzenia jest obrazem Stwórcy. Według myśli zachodniej wewnętrzne uporządkowanie muzyki uczyniło ją częścią harmonii świata, a co za tym idzie – także odzwierciedleniem Bożej mądrości. Koncepcja harmonia mundi stała się podstawowym wyznacznikiem pojmowania muzyki, w której piękno ujmowane było matematycznie i obiektywnie jako miara, proporcja i ład. Kard. Joseph Ratzinger wielokrotnie podkreślał, że ten „wymiar kosmiczny” jest zasadniczą cechą liturgii chrześcijańskiej i wskazywał na sięgającą szkoły pitagorejskiej koncepcję muzyki jako objawienia boskiego porządku stworzenia. Ta fundamentalna intuicja, chociaż różnie w późniejszych wiekach interpretowana, wywarła znaczący wpływ na całą historię myślenia zachodniego, nie tylko w aspekcie teorii muzyki, ale także filozofii i teologii.
Bibliografia
Atanazy z Aleksandrii, św.: Przeciw poganom, przekład, wprowadzenie, przypisy i indeksy Michał Wojciechowski, (PSP 62), Warszawa: UKSW 2000.
Balthasar von H.U.: Die Entwicklung der musikalischen Idee, Freiburg: Johannes Verlag Einsiedeln 1998.
Barker Andrew: The Science of Harmonics in Classical Greece, New York: Cambridge University Press 2007.
Barth Karl: Wolfgang Amadeus Mozart, Eugene: Wipf & Stock Publishers 2003.
Begbie Jeremy S.: Theology, Music and Time, Cambridge: Cambridge University Press 2000.
Benitez Vincent P.: Messiaen and Aquinas, w: Messiaen the Theologian, red. Andrew Shenton, Farnham: Ashgate 2010 s. 101-125.
Bernat Sebastian: Topofonofilia. W poszukiwaniu harmonii krajobrazu dźwiękowego, „Ethos” 26 (2013), nr 4(104), s. 235-251. DOI 10.12887/26-2013-4-104-14.
Bertoglio Chiara: A Perfect Chord: Trinity in Music, Music in Trinity, „Religions” 2013, nr 4(4), s. 485-501.
Bramorski Jacek: Pieśń nowa człowieka nowego. Teologiczno-moralne aspekty muzyki w świetle myśli Josepha Ratzingera ‒ Benedykta XVI, Gdańsk: Wydawnictwo Akademii Muzycznej 2012.
Copleston Frederick: Historia filozofii, t. 1: Grecja i Rzym, przeł. Henryk Bednarek, Warszawa: PAX 2004.
Dembiński Bogdan: Późny Platon i Stara Akademia, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki 2010.
Dowgiałło Krzysztof: Wiedza ezoteryczna Platona zawarta w dialogu „Timajos”, Warszawa: DOW&DOW 1996.
Drozdek Adam: Greek Philosophers as Theologians: The Divine Arche, New York: Routledge 2016.
Forte Bruno: Teologia piękna a duszpasterstwo, „Pastores” 2006, nr 32(3), s. 7-18.
Fubini Enrico: Historia estetyki muzycznej, red. Zbigniew Skowron, Kraków: Musica Iagellonica 1997.
Godwin Joscelyn: The Harmony of the Spheres: Sourcebook of Pythagorean Tradition in Music, Rochester: Inner Traditions International 1993.
Grassl Markus: „Von vorneherein zum Erfolg verurteilt”. Zur zahlensymbolischen Interpretation der Musik Johann Sebastian Bachs, w: Denk Mal Bach, red. Cornelia Szábo-Knotik, Wien: Universität für Musik und Darstellende Kunst 2001 s. 111-128.
Grzybowski Jacek: Filozoficzno-matematyczne inspiracje średniowiecznej wizji „śpiewającego kosmosu”, „Roczniki Teologiczne Warszawsko-Praskie” 2010, nr 6, s. 9-28.
Heller Michał: O języku fizyki, „Kwartalnik Filozoficzny” 21 (1993), nr 3, s. 12-18.
Hindemith Paul: Unterweisung im Tonsatz, t. 1, Mainz: B. Schott’s Söhne 1940.
Jaeger Werner: Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. Marian Plezia, Henryk Bednarek, Warszawa: Fundacja Aletheia 2001.
James Jamie: Muzyka sfer. O muzyce, nauce i naturalnym porządku świata, przeł. Mieczysław Godyński, Kraków: Znak 1996.
Kapelański Maksymilian: Śladami wyobraźni kosmologicznej: metafora i ezoteryka w R. Murraya Schafera pismach o „pejzażu dźwiękowym”, „Sztuka i Filozofia” 2005 nr 26 s. 186-205.
Karpowicz-Zbińkowska Antonina: Teologia muzyki w dialogach filozoficznych św. Augustyna, Kraków: Nomos 2013.
Karpowicz-Zbińkowska Antonina: Zwierciadło muzyki, Kraków: Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów 2016.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań: Pallottinum 2002.
Kiwała Kinga: Muzyka a cisza. O wymiarach ciszy w muzyce, „Ethos” 29 (2016), nr 1(113), s. 65-86. DOI 10.12887/29-2016-1-113-06.
Kowalewska Małgorzata: Ku symfonii chwały. Rola muzyki w myśli Hildegardy z Bingen, „Ethos” 19 (2006), nr 1-2(73-74), s. 103-117.
Leibniz Gottfried Wilhelm: The Principles of Nature and of Grace, based on Reason, w: tenże, Philosophical Papers and Letters, red. Leroy E. Loemker, Dordrecht: Kluwer Academic Publishers 1989, s. 636-642.
Leibniz Gottfried Wilhelm: Pisma z teologii mistycznej, przeł. Małgorzata Frankiewicz, Kraków: Znak 1994.
Lipka Krzysztof: Szafarz światła, „Tygodnik Powszechny” 2003, nr 16, s. 16.
Markiewicz Elżbieta: Dysonans antropologiczny – o istotę obecności kryzysu kultury. „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 1(13)2014 s. 73-88.
Matusiak Błażej: Hildegarda z Bingen. Teologia muzyki, Kraków: Homini 2003.
Matusiak Błażej: Muzyczna świątynia, „Ethos” 26 (2013), nr 4(104), s. 116-133. DOI 10. 12887/26-2013-4-104-08.
McCosker Philip: „Blessed tension”: Barth and Von Balthasar on the Music of Mozart, „The Way” 2005, nr 4(44), s. 81-95.
Platon: Dialogi, przeł. Władysław Witwicki, Warszawa: Unia Wydawnicza „Verum” 1993.
Platon: Państwo, przeł. Władysław Witwicki, Kęty: Wydawnictwo Antyk 2001.
Pociej Bohdan Harmonia świata?. „Znak” 46 (1994), nr 5 (468), s.120-124.
Purtill Richard L.: J.R.R. Tolkien: Myth, Morality and Religion, San Francisco: Ignatius Press 2003.
Ratzinger Joseph: Nowa pieśń dla Pana, przeł. Juliusz Zychowicz, Kraków: Znak 2005.
Ratzinger Joseph: Święto wiary. O teologii Mszy świętej, przeł. Jarosław Merecki, Kraków: Salwator 2006.
Ratzinger Joseph: Teologia liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego, (Opera omnia 11), Lublin: KUL 2012.
Roskal Zenon E.: Muzyka sfer, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. Mieczysław A. Krąpiec, Andrzej Maryniarczyk, t. 7, Lublin: PTTA 2006 s. 450-455;
Spaemann R.: Deszendenz und Intelligent Design. W: Schöpfung und Evolution. Eine Tagung mit Papst Benedikt XVI in Castel Gandolfo, red. Stephan Otto Horn, Siegfried Wiedenhofer, Augsburg: Sankt Ulrich Verlag 2007 s. 57-64.
Spiazzi Raimondo: Lineamenti di una teologia della bellezza, „Sacra Doctrina” 38 (1993), nr 2, s. 228-259.
Strawiński Igor: Poetyka muzyczna, „Res Facta” 1970, nr 4, s. 198-225.
Stróżewski Władysław: Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków: Universitas 2002.
Św. Augustyna traktat „O muzyce”, wstęp i przekład Leon Witkowski, red. Remigiusz Popowski, Lublin: RW KUL 1996.
Tatarkiewicz Władysław: Historia estetyki, t. 2, Warszawa: PWN 2009.
Thissen Paul: Zahlensymbolik im Orgelwerk Messiaens, „Musica Sacra” 109 (1989), nr 2, s. 93-97.
Tolkien J.R.R.: Silmarillion, przeł. Maria Skibniewska, Warszawa: Amber 2011.
Tomasz z Akwinu, św.: Suma teologiczna, t. 1-35, London: Veritas 1963-1998.
Trachtenberg Marvin: Architecture and Music Reunited: A New Reading of Dufay’s Nuper rosarum flores and the Cathedral of Florence, „Renaissance Quarterly” 54 (2001), nr 3, s. 740-775.
Turzyński Piotr: Piękno w teologii św. Augustyna. Próba systematyzacji augustyńskiej estetyki teologicznej, Radom: Wydawnictwo Diecezji Radomskie 2013.
Van der Leeuw Gerardus: Fenomenologia religii, przeł. Jerzy Prokopiuk, Warszawa: Książka i Wiedza 1997.
Waloszek Joachim: Teologia muzyki. Współczesna myśl teologiczna o muzyce, Opole: Wydawnictwo Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego 1997.
Warren Charles W.: Brunelleschi’s Dome and Dufay’s Motet, „The Musical Quarterly” 59 (1973), nr 1, s. 92-105.
West Martin L.: Muzyka starożytnej Grecji, przeł. Maciej Kaziński, Anna Maciejewska, Kraków: Homini 2003.
Wright Craig: Dufay’s Nuper rosarum flores, King Solomon’s Temple, and the Veneration of the Virgin, „Journal of the American Musicological Society” 47 (1994), nr 3, s. 395-441.
Copyright (c) 2016 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
