Sztuka „akompaniamentu” organowego we Francji na przełomie XVII i XVIII wieku. Jacques Boyvin i jego Traité abregé de l’accompagnement pour l’orgue et pour le clavessin (1705)
Abstrakt
Niniejszy artykuł dotyczy zasad gry organowej, przedstawionych przez Jacquesa Boyvina w Krótkim traktacie o akompaniamencie organowym i klawesynowym (Traité abrégé de l’accompagnement pour l’orgue et pour le clavessin, Paris 1705). Boyvin, urodzony ok. 1653 r. w Paryżu, przez większość swego życia działał w stolicy Normandii – Rouen, gdzie zmarł 30 czerwca 1706 r. Pełniąc tam od 1676 r. funkcję katedralnego organisty zyskał sławę jednego z najwybitniejszych wirtuozów tego instrumentu. Owocem wieloletniej działalności Boyvina są dwa zbiory utworów organowych: Premier livre d’orgue contenant les huit tons à l’usage ordinaire de l’Eglise, wydany w Paryżu w roku 1690 i Second livre d’orgue contenant les huit tons à l’usage ordinaire de l’Eglise (Paris, 1700), a także wspomniany wyżej traktat, uważany za jedno z najistotniejszych źródeł dotyczących praktyki gry na instrumentach klawiszowych przełomu XVII i XVIII w.
W rozdziale pierwszym Traité abrégé omawia Boyvin najważniejsze zasady kompozycji oraz wyjaśnia wybrane oznaczenia stosowane w zapisie basse continuë. W rozdziale drugim jego uwaga koncentruje się na różnych kwestiach dotyczących praktycznego aspektu budowania współbrzmień. Rozdział trzeci zawiera szereg uwag praktycznych i wykonawczych, których w jego rozumieniu należy przestrzegać w czasie gry na organach lub klawesynie. Rozdział ostatni (Des transpositions) porusza niezwykle istotną kwestię, zwłaszcza dla liturgicznej gry organowej, jaką była odpowiednia transpozycja skal.
Ważną częścią artykułu jest pierwsze w polskiej literaturze przedmiotu pełne tłumaczenie traktatu. Dopełnieniem przekładu jest 12 krótkich utworów dydaktycznych (preludes), które Jacques Boyvin zamieścił na jego końcu. Autor artykułu wyraża nadzieję, że zamieszczone informacje okażą się przydatne zarówno dla organistów, jak i dla muzykologów zainteresowanych XVIII-wieczną teorią muzyki francuskiej.
Bibliografia
Aleksandrowicz Miłosz: Teoria harmonii Jeana Ph. Rameau. Traité de l’harmonie (1722). Nouveau systême de musique théorique (1726), Lublin 2014.
Aleksandrowicz Miłosz: The Art of Playing Keyboard Instruments in the Late 17th and Early 18th Centuries. Monsieur de Saint-Lambert and his „Les principes du clavecin” (1702), „Roczniki Teologiczne” 63 (2015), z. 13, s. 5-23.
Asselin Pierre-Yves: Musique et tempérament, Paris 1985.
Boyvin Jacques: Traité abrégé de l’accompagnement pour l’orgue et pour le clavessin, Paris 1705. Pełny tekst traktatu został opublikowany przez Alexandra Guilmanta i André Pirro w 1905 r. w VI tomie Archives des Maîtres de l’orgue (Œuvres complètes d’orgue de Jacques Boyvin, s. 73-87). Wydanie faksymilowe odnaleźć można w: Méthodes et Traités. Orgue. France 1600-1800, t. II, Fuzeau 2009, s. 91-100.
Charpentier Jacques: Jacques Boyvin organiste rouennais, organiste français, „L’Orgue normand” 21 (1991) oraz Charpentier Jacques: L’œuvre de Jacques Boyvin, „L’Orgue normand” 22 (1992).
Chwałek Jan: Dysonanse sonorystyczne w organach, w: „Organy i muzyka organowa” VIII, Prace specjalne 47, Gdańsk 1991, s. 63-76.
Degrutère Marcel: Jacques Boyvin (1655-1706), Jacques Du Phly (1715-1789). Éléments biographiques, „Revue de musicologie” 74 (1988), nr 1, s. 75.
Devie Dominique: Tempérament musical. Philosophie, Histoire, Théorie et Pratique, Paris 1990.
Fétis François: Biographie universelle des musiciens et bibliographie générale de la musique, t. II, Bruxelles 1835.
Fétis François-Joseph: Biographie universelle des musiciens, t. II, Paris 1867.
Hardouin Pierre: Le grand orgue de la Cathédrale de Rouen, „Connaissance de l’Orgue”, nr 43-44, Paris 1982, s. 31-33.
Hardouin Pierre: La jeunesse de Boyvin, „Revue de Musicologie” 52 (1966), nr 2.
Hardouin Pierre: Quatre Parisiens d’Origine: Nivers, Gigault, Jullien, Boyvin, „Revue de musicologie” 39 (1957), nr 115, s. 77.
Villard Jean Albert: L’œuvre de François-Henri Clicquot, facteur d’orgues du roy (1732-1790): études autour du grand-orgue F.-H. Clicquot de la cathédrale de Poitiers, Paris 1973.
Copyright (c) 2016 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
