Towarzyszenie osobie z autyzmem w jej rozwoju emocjonalnym

Anna Prokopiak

doi:10.18290/rt.2016.63.11-12

Anna Prokopiak Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2016.63.11-12

Słowa kluczowe: autyzm; rozwój emocjonalny; relacja

Abstrakt

Istotnym elementem obrazu klinicznego zaburzeń ze spektrum autyzmu są trudności przetwarzania informacji społeczno-emocjonalnych oraz odpowiedniego reagowania na sygnały o znaczeniu emocjonalnym. Dotychczasowe badania wskazują, że na poziomie fizjologicznym reakcje emocjonalne osób z autyzmem są mało zaburzone, a głównym problemem jest uświadomienie sobie i zinterpretowanie tego, co się przeżywa. Wyniki prezentowanych w literaturze przedmiotu badań dotyczących rozpoznawania emocji na podstawie wyrazu twarzy nie są jednoznaczne. Artykuł przedstawia wybrane aspekty rozwoju emocjonalnego dziecka z autyzmem, których znajomość jest niezbędna w prowadzeniu kompleksowej terapii oraz wskazuje metody, dzięki którym tenże rozwój może następować.

Bibliografia

Attwood T., Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik, tł. A. Sawicka-Chrapkowicz, Gdańsk: Harmonia 2013.

Bauer J., Empatia. Co potrafią neurony lustrzane?, tł. M. Guzowska, Warszawa: PWN 2008.

Bragdon A., Gamon D., Kiedy mózg pracuje inaczej, tł. L. Okupniak, Gdańsk: GWP 2006.

Bokus B., Niedyrektywna terapia zabawowa. Koncepcja V.M. Axline, „Psychologia Wychowawcza” 1979, nr 5 (22), s. 673-688.

Czub M., Matejczuk J., Rozwój społeczno-emocjonalny w pierwszych sześciu latach życia. Perspektywa jednostki, rodziny i społeczeństwa, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych 2015.

Czub M., Diagnoza funkcjonowania społeczno-emocjonalnego dziecka w wieku od 1,5 do 5,5 lat, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych 2015.

Damasio A., W poszukiwaniu Spinozy. Radość, smutek i czujący mózg, tł. J. Szczepański, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis 2005.

Eliot L., Co tam się dzieje. Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia, Poznań: Media Rodzina 2003.

Gardziel A., Ozaist P., Sitnik E., Metoda 3i w terapii zaburzeń spektrum autystycznego, „Psychoterapia” 2015, nr 1 (172), s. 37-45.

Gęsiarz F., Poznanie zabarwione emocjami jako norma ludzkiego funkcjonowania, w: Rocznik Kognitywistyczny, t. IV, Kraków 2011, s. 65-71.

Goleman D., Emocje destrukcyjne. Dialog naukowy z udziałem Dalajlamy, tł. A. Jankowski, Poznań: Dom Wydawniczy Rebis 2007.

Grandin T., Myślenie obrazami oraz inne relacje z życia z autyzmem, tł. M. Klimek-Lewandowska, D. Lewandowska, Warszawa: Fraszka Edukacyjna 2006.

Greenspan S.I., Benderly B.L., Rozwój umysłu. Emocjonalne podstawy inteligencji, tł. M. Koraszewska, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS 2000.

Greenspan S.I., Wieder S., Dotrzeć do dziecka z autyzmem. Jak pomóc dzieciom nawiązywać relacje, komunikować się i myśleć. Metoda Floortime, tł. D. Braithwaite, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2014.

Gutstein S., Księga RDI. Wytyczanie nowych ścieżek w autyzmie, zespole Aspergera i PDD z Programem Rozwoju Relacji, tł. M. Dąbrowska-Jędral, Warszawa: Fundacja Rozwiązać Autyzm 2012.

Jaracz J., Neurobiologia percepcji ekspresji emocji twarzy, w: Neurobiologia i Neuropsychologia, Poznań 2010, s. 109-121.

Jarymowicz M., Imbir K., O dynamice emocji wzbudzanych automatycznie bądź refleksyjnie, w: Dynamika emocji. Teoria i praktyka, red. D. Doliński, W. Błaszczak, Warszawa: PWN, s. 13-30.

Kiciński A., Katecheza osób z niepełnosprawnością intelektualną, Lublin: KUL 2007.

Klasyfikacja diagnostyczna DC:0-3R. Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa, wyd. poprawione, red. G. Kmita, tł. D. Senator, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Fundament” 2005.

Mózg a zachowanie, red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa: PWN 2012.

Olechnowicz H., Wokół autyzmu. Fakty, skojarzenia, refleksje, Warszawa: WSiP 2004.

Ozaist P., Metoda 3i – intensywny program pomocy terapeutycznej, w: Niedyrektywność i relacja. Terapia osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, red. A. Prokopiak, Warszawa: Wydawnictwo Fraszka Edukacyjna 2014.

Prokopiak A., Rozwój emocjonalny osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w ujęciu Stanley’a Greenspana [artykuł w druku].

Prokopiak A., Parchomiuk M., Umysł, ciało, emocje i seksualność osoby z autyzmem. „Społeczeństwo i Rodzina” 2014, nr 1 (38), s. 10-22.

Pisula E., Autyzm a emocje. Trudności w rozpoznawaniu i regulacji emocji u osób z zaburzeniami należącymi do spektrum autyzmu, w: Dynamika emocji. Teoria i praktyka, red. D. Doliński, W. Błaszczak, Warszawa: PWN 2011, s. 347-360.

Pisula E., Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia 2012.

Pisula E., Małe dziecko z autyzmem, Gdańsk: GWP 2005.

Pisula E., Autyzm i przywiązanie, Gdańsk: GWP 2003.

Pisula E., Autyzm u dzieci. Diagnoza, klasyfikacja, etiologia, Warszawa:PWN 2000.

Piszczek M., Terapia więzi i dialogu (koncepcja Hanny Olechnowicz), w: Terapia więzi i dialogu. Koncepcja Hanny Olechnowicz, red. A. Prokopiak, Lublin: Petit 2013.

Psychologia poznania społecznego, Warszawa: PWN 2009.

Ramachandran V.S., Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg?, tł. A. Bindera, M. Bindera, E. Józefowicz, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2012.

Rybka A., Garncarz A., Stymulowanie rozwoju emocjonalnego u osób z autyzmem, w: Kompleksowe wspomaganie rozwoju uczniów z autyzmem i zaburzeniami pokrewnymi, red. J. Kossewska, Kraków: Impuls 2009, s. 139-154.

Spitzer M., Jak uczy się mózg?, tł. M. Guzowska-Dąbrowska, Warszawa: PWN 2012.

Stępień M, Pisula E., Rozpoznawanie emocji innych ludzi przez osoby z autyzmem – przegląd badań, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo” 2013, nr 4(22), s. 99-115.

Świgost M., Kromka M., Dialog z dzieckiem chorującym na autyzm – Metoda 3I, „Edukacja Elementarna” 2013, nr 3(29), s. 57-69.

Piszczek M (red.), Rozwój dziecka od urodzenia do 3 roku życia. Rozwojowa Skala Obserwacyjna, Legionowo: Wyd. ES 2015.

Winczura B., Rozwój emocjonalny dziecka z autyzmem w rodzinie, w: Wychowanie w rodzinie. Rodzina o specjalnych potrzebach, t. IV, red. S.Walasek, B. Winczura, Jelenia Góra 2011, s. 63-86.