Instrumental Music Repertoire of the Piarist Ensemble from Podolínec
Abstrakt
Repertuar muzyki instrumentalnej kapeli pijarów z Podolińca
Europejskie archiwa kościelne zawierają oprócz utworów wielogłosowej muzyki wokalno- -instrumentalnej również utwory instrumentalne noszące nazwę: sinfonia, sinphonia, synfonia, synphonia, symfonia, symphonia, simphonia, sonata, duetto, trio, terzetto, trietto, quadro, kwartet, octetto, divertissement, divertimento, serenada, cassatio, uwertura, concerto. Ta sytuacja dotyczy także kościelnych ośrodków w Polsce (m.in. klasztoru paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie, klasztoru dominikanów w Gidlach, opactwa cystersów w Krakowie-Mogile), których zasoby archiwalne zawierają sporą liczbę tego rodzaju muzyki pochodzącej z XVII, a zwłaszcza z XVIII wieku. W ten fenomen wpisuje się zakon Szkół Pobożnych, czyli pijarów, który swoją działalnością objął Włochy, Austrię, Czechy, Słowację i Polskę. W kolegiach tego zakonu, znajdujących się w granicach ówczesnej Rzeczpospolitej, również rozbrzmiewała muzyka instrumentalna, m.in. w Łowiczu, Rzeszowie, Piotrkowie, Złoczowie, Wieluniu oraz Podolińcu. Repertuar muzyki instrumentalnej pochodzący z byłego klasztoru i kolegium pijarów w Podolińcu, zanotowany w inwentarzach oraz zachowany w postaci rękopisów i druku, obejmuje: sonaty kościelne, barokowe koncerty skrzypcowe, tria przedklasyczne i klasyczne, symfonie przedklasyczne, uwertury do oper, utwory na instrumenty klawiszowe. Utwory instrumentalne wykorzystywano w celach pedagogicznych, podczas rekreacji, do szkolnych przedstawień teatralnych, były również wykonywane podczas liturgii. Prawdopodobnie w Podolińcu, tak jak to było ówczesną praktyką w Europie w XVIII wieku, zastępowano śpiewy Proprium Missae muzyką instrumentalną.
Bibliografia
Arie z różnych autorów zebrane anno 1767. Miniatury na organy lub klawesyn, edited by rev. Jan Chwałek. Lublin, 1994.
Bartůšek, Václav. “Die Piaristen und ihre Ordenshäuser in Mitteleureopa.” In Piaristen und Schulwesen, Wissenschaft, Kunst in Mitteleuropa im 17. – 19. Jahrhundert. Konferenzbericht (Svätý Jur, 30.09. – 2.10.2010), edited by Ladislav Kačic, 9–22. Bratislava: Slavistický ústav Jána Stanislava SAV. Slovenský komitét slavistov, 2012.
Biba, Otto. Der Piaristenorden in Österreich. Seine Bedeutung für Bildende Kunst, Musik und Theater im 17. und 18. Jahrhundert. Eisenstadt, 1975.
Bombera, Jan. “První piaristé v Podolínci.” In Návrat k prameňom. Zborník štúdií k 350. výročiu príchodu piaristov na Slovensko, edited by Pavol Kollár, 59–69. Prievidza: Vydáva TEXTM Prievidza pre Kolégium piaristov w Prievidzi, 1992.
Buba, Jan, Anna and Zygmunt M. Szweykowscy, “Kultura muzyczna u pijarów w XVII i XVIII wieku.” Muzyka 1965 2: 15–32; 1965, 3: 20–32.
Byczkowska-Sztaba, Jolanta. Rękopisy i druki muzyczne w zbiorach Archiwum Opactwa Cystersów w Mogile k. Krakowa. Katalog tematyczny. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2013.
Cempura, Henryk. Kultura muzyczna klasztoru pp. Klarysek w Starym Sączu w latach 1700–1782. Tarnów, 2009.
Chalupecký, Ivan. “Kolegium Pijarów w Podolińcu miejscem przenikania się kultur między Polską a Słowacją.” In Spisz – wielokulturowe dziedzictwo, edited by Antoni Kroh, 77–87. Sejny: Ośrodek Pogranicze, 2000.
Chybiński, Adolf. “Canzona instrumentalna Marcina Mielczewskiego.” In Marcin Mielczewski Studia, edited by Zygmunt M. Szweykowski, 219–232. Kraków: Musica Iagellonica, 1999.
“Clavischordae Aetas Aurea in Polonia: The manuscript of the St. Clare cloister in Stary Sącz,” vol. 1–3, performer: Maria Erdman. CD Acte Prealable 2006 (AP0127, AP0128, AP0129).
Długosz, Józef. Mecenat kulturalny i dwór Stanisława Lubomirskiego Wojewody Krakowskiego. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Wrocław, 1972 series A No. 149.
Długosz, Józef. “Źródła do dziejów kapeli nadwornej Lubomirskich w latach 1595-1644.” Muzyka 1964, 4: 84–88.
Erdman, Maria. “Kancjonał Fabiańskiej (1768) jako przykład wpływu stylu galant na muzykę klawiszową klasztoru klarysek w Starym Sączu w drugiej połowie XVIII wieku.” In Musica Varia, edited by Elżbieta Szczurko, 17–28. Bydgoszcz: Akademia Muzyczna im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy, 2008.
Gołos, Jerzy. Jadwiga Dygulska. Książka do chóru do grania (ukończona przed 1796). Warszawa, 2012 [Jerzy Gołos].
Gotkiewicz, Marian. “Trzy wieki kolegium podolinieckiego (1642-1942).” Nasza Przeszłość 1962 15: 83–113.
Guerri, G. Severino. Święty Józef Kalasancjusz. Kraków: Wydawnictwo Zakonu Pijarów, 1994.
Guidobaldi, Nicoletta. “Music publishing in sixteenth- and seventeenth-century Umbria.” Early Music History 1988, 8: 1–35.
Hahn, Wiktor. “Pijarski teatr szkolny w Polsce.” In Pijarzy w kulturze dawnej Polski. Ludzie i zagadnienia, 214–225. Kraków: Polska Prowincja XX. Pijarów, 1982.
Idaszak, Danuta. Grodzisk Wielkopolski. Katalog tematyczny muzykaliów. Kraków: Musica Iagellonica, 1993.
Idaszak, Danuta. Źródła muzyczne Gniezna. Katalog tematyczny. Słownik muzyków. Kraków: Musica Iagellonica, 2001.
Idaszak, Danuta. Muzyka u Księży Filipinów na Świętej Górze w Gostyniu. Gostyń, 2004.
“Italian Concertos From Podolínec.” Wyk. Ensemble „Solamente naturali” dyr. Miloš Valenta. CD „Pavian Record” 2010 (PM0047-2). Accessed June 15, 2015 http://www.solamentenaturali.sk/www.solamentenaturali.sk/Italian_Concert_from_Podolinec.html.
“Jasnogórska Muzyka Dawna. Musica Claromontana. Sinfonies vol. 40.” CD Acte Préalable 2008 (AP0183).
Joachimiak, Grzegorz. “Wstępne sprawozdanie z badań nad muzykaliami ze śląskich klasztorów objętych sekularyzacją.” Hereditas monasteriorum. Vol. 1, 448–456. Wrocław: Pracownia Badań nad Dziejami Zakonów i Kongregacji Kościelnych (LARHCOR) w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012.
Jochymczyk, Maciej. Pietas & Musica. Damian Stachowicz SchP. Życie i twórczość w kontekście epoki. Kraków: Musica Iagellonica, 2009.
Kačic, Ladislav. “Hudba a hudobníci piaristického kláštora w Podolínci v 17. a 18. storočí.” Musicologica Slovaca et Europaea 1994, 19: 79–107.
Kačic, Ladislav. “Inventárny zoznam hudobnín a hudobných nástrojov piaristického kláštora v Podolínci z rokov 1691 – 1702.” In Hudobné inventáre a repertoár viachlasnej hudby na Slovensku v 16. – 17. storočí, edited by Jana Kalinayová et al., 104–137. Bratislava: Slovenské Národné Múzeum—Hudobné Múzeum, 1994.
Kačic, Ladislav. “Inventárny zoznam hudobnín piaristického kláštora v Podolínci z 80. rokov 17. storočia.” In Hudobné inventáre a repertoár viachlasnej hudby na Slovensku v 16. – 17. storočí, edited by Jana Kalinayová et. al., 73–79. Bratislava, 1994.
Kačic, Ladislav. “Italienische Konzerte aus der Musikaliensammlung der Piaristen in Podolínec.” In Early Music – Context and Ideas. International Conference in Musicology, Kraków, 18-21 September 2003, 253–262. Kraków: Institut of Musicology, Jagiellonian University, 2003.
Kačic, Ladislav. “Nova miscellanea zur Musikgeschichte der Piaristen in der Slowakei.” In Piaristen und Schulwesen, Wissenschaft, Kunst in Mitteleuropa im 17. – 19. Jahrhundert. Konferenzbericht (Svätý Jur, 30.9. – 2.10.2010), edited by Ladislav Kačic, 117–136. Bratislava: Slavistický ústav Jána Stanislava SAV. Slovenský komitét slavistov, 2012.
Kačic, Ladislav. “Piaristi-hudobníci medzi Čechami, Moravou a Slovenskom v 17. a 18. storočí.” Slovenská Hudba 2003, 1: 5–29.
Kačic, Ladislav. “Tlačené a rukopisné hudobné pramene z knižnice a chóru podolínskych piaristov.” In Kniha ’97 – ’98. Zborník o problémoch a dejinách knižnej kultúry, edited by Maria Domová, 252-256. Martin: Matica slovenská, 2000.
Kalinayová, Jana. “Inventárny zoznam hudobnín a hudobných nástrojov piaristického klàštora v Prievidzi z rokov 1690-1693.” In Hudobné inventáre a repertoár viachlasnej hubdy na Slovensku v 16. – 17. storočí, edited by Jana Kalinayová et. al., 80–103. Bratislava, 1994.
Kalinayová, Jana. “Inventárny zoznam hudobnín a hudobných nástrojov piaristického klàštora vo Svätom Jure z roku 1696.” In Hudobné inventáre a repertoár viachlasnej hubdy na Slovensku v 16. – 17. storočí, edited by Jana Kalinayová et. al., 143–145. Bratislava, 1994.
Kilián, István. “Das Schultheater der Piaristen in der heutigen Slowakei im 17.-18. Jahrhundert.” In Piaristen und Schulwesen, Wissenschaft, Kunst in Mitteleuropa im 17. – 19. Jahrhundert. Konferenzbericht (Svätý Jur, 30.9. – 2.10.2010), edited by Ladislav Kačic, 71–83. Bratislava: Slavistický ústav Jána Stanislava SAV. Slovenský komitét slavistov, 2012.
Kilnar, Nikodem O.S.P.P.E. Jasnogórska Muzyka Dawna. Accessed May 28, 2015, http://www.jasnagora.com/zyciemuzyczne/wstepniak.php?a=dawna2.
Kochanowicz, Jerzy. Słownik geograficzny jezuickich burs muzycznych (materiały). Series: Jezuickie bursy muzyczne w Polsce i na Litwie w XVII i XVIII wieku. Vol. 4. Kraków: Wydawnictwo WAM, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna “Ignatium,” 2002. T. 10: Jesuit Music Seminaries in Poland and Lithuania during the 17th and 18th Centuries, Part 4: A Description and Location of Each Jesuit Music Seminary.
Kutrowski, Łukasz. “Lytaniae ex D de Sancto Josepho o. Eustachiusz Wagnera O.Cist. jako przejaw kultu św. Józefa w dawnym opactwie cystersów w Krzeszowie.” Phd diss., John Paul II Catholic University of Lublin, 2014.
Maciejewski, Tadeusz. Papiery muzyczne po kapeli Klasztoru Panien Benedyktynek w Staniątkach. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1984.
Mądry, Alina. Barok 1697-1795. Muzyka religijna i jej barokowy modus operandi. Historia muzyki polskiej. Vol. 3, part 2. Warszawa: Sutkowski Edition, 2013 (Issue EPUB).
Mrowiec, Karol. Katalog muzykaliów gidelskich. Rękopisy muzyczne kapeli klasztoru gidelskiego przechowywane w Archiwum Prowincji Polskiej OO. Dominikanów w Krakowie. Kraków: Archiwum Prowincji Polskiej OO. Dominikanów, 1986.
Múdra, Darina. “Musikrepertoire, ausübende Musiker und Kopisten der Jesuiten- und Piaristenkirche in Trenčin in den Jahren 1733–1859.” Musicologica Slovaca et Europea 1978, 7: 117–170.
Nacher, Anna, Marek Styczyński, and Bartłomiej Cisowski. Spisz. Od Pienin po Raj. Kraków: Wydawnictwo Bezdroża, 2004.
Nowak-Romanowicz, Alina. Klasycyzm 1750-1830. Historia Muzyki Polskiej. Vol. 4. Warszawa: Sutkowski Edition, 1995.
Pawłowski, Piotr. “Kapelmistrz Maciej Hiacynt Wronowicz najstarszy znany kompozytor włocławski.” Studia Włocławskie 2004, 7: 422–427.
Podejko, Paweł. “Katalog tematyczny rękopisów i druków muzycznych kapeli wokalno-instrumentalnej na Jasnej Górze.” Studia Claromontana, 12. Jasna Góra–Kraków, 1992.
Podejko, Paweł. “Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze.” Studia Claromontana, 19. Warszawa, 2001.
Przybyszewska-Jarmińska, Barbara. Muzyka pod patronatem polskich Wazów. Marcin Mielczewski. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2011.
Répertoire International des Sources Musicales (RISM). Accessed May 1, 2015. http://www.rism. info).
Riedel, Friedrich W. “Mozarts Kirchenmusik. Musikalische Tradition-liturgische Funktion-religiöse Aussage.” In Mozarts Kirchenmusik, edited by Harald Schützeichel, 22–23. Freiburg: Verlag der Katholischen Akademie der Erzdiözese Freiburg, 1992.
Riedel, Friedrich W. “Musikleben.” In 900 Jahre Stift Göttweig 1083-1983. Ein Donaustift als Repräsentant benediktinischer Kultur (Ausstelungskatalog), edited by Gregor M. Lechner, 442–449. Stift Götweig: Wien, Amt der Niederösterreichischen Landesregierung, 1983.
Rychlicki, Józef. “Pedagogika Św. Józefa Kalasancjusza.” In Pijarzy w kulturze dawnej Polski. Ludzie i zagadnienia, 22–39. Kraków: Polska Prowincja XX. Pijarów, 1982.
Sehnal, Jiři. “Musik in den Piaristenkollegen in Mähren im 17. und 18. Jahrhundert.” In Piaristen und Schulwesen, Wissenschaft, Kunst in Mitteleuropa im 17. – 19. Jahrhundert. Konferenzbericht (Svätý Jur, 30.9. – 2.10.2010), edited by Ladislav Kačic, 99–116. Bratislava: Slavistický ústav Jána Stanislava SAV. Slovenský komitét slavistov, 2012.
Smolarek, Dariusz. Katalog tematyczny muzykaliów z klasztoru pijarów w Podolińcu/Thematischer Katalog für Musikalien aus dem Piaristen-Kloster in Pudlein. RISM Serie A/II. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2009.
Smolarek, Dariusz. “Kultura muzyczna w osiemnastowiecznych klasztorach pijarów znajdujących się na terenie dzisiejszej Słowacji.” Studia Scientifica Facultatis Paedagogicae. Universitas Catholica Ružomberok (Ružomberok, Verbum), 12(2013) 4: 109–186.
Smolarek, Dariusz. “Muzyka instrumentalna w polskich osiemnastowiecznych klasztorach sióstr benedyktynek.” In Między traktatem a mową uczuć w dźwięki przemienioną. Muzyka XVIII wieku w teorii i praktyce, edited by Małgorzata Grajter and Marek Nahajowski, 38–43. Łódź: Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów, 2014.
Smolarek, Dariusz. “Muzykalia pijarskie z Podolińca w zbiorach Państwowego Archiwum w Modrej na Słowacji.” In Europejska kultura muzyczna w polskich bibliotekach i archiwach, edited by Aleksandra Patalas and Stanisław Hrabia, 71–137. Kraków: Musica Iagellonica, 2008.
Smolarek, Dariusz. “Życie muzyczne klasztoru pijarów w Podolińcu.” Prace Pienińskie, 22, edited by Ryszard Remiszewski, 99–150. Szczawnica: Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w Pieninach, 2012.
Szweykowska, Anna. “Cesarius, Caesarius, Franciszek.” In Encyklopedia Muzyczna PWM. Część Biograficzna. Vol. cd., edited by Elżbieta Dziębowska, 71. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1984.
Štátny Okresný Archív Bratislava – Vidiek. Sprievodca po archivnych fondoch. Spracoval: Ján Dubovský et al. Vol. 3. Bratislava: Slovenské Národné Múzeum – Hudobné Múzeum, 1980.
Tüchle, Hermann. Historia Kościoła 1500 – 1715. Vol. 3. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1985.
Walter-Mazur, Magdalena. “Muzyka jako element klasztornych uroczystości w świetle XVIII–wiecznych archiwaliów benedyktynek kongregacji chełmińskiej.” Hereditas Monasteriorum 2(2013): 57–80.
Walter-Mazur, Magdalena. “Poklasztorne rękopisy XVIII-wiecznej muzyki wokalno-instrumentalnej i instrumentalnej w zbiorach Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu. Sprawozdanie z cyklu kwerend: 16–18 I, 15–19 IV, 3–7 VI i 18–22 XI 2013 r.” Hereditas Monasteriorum 3(2013): 576–587.
Wyczański, Andrzej. Historia powszechna. Koniec XV w. – połowa XVII w. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1965.
Zazulski, Kazimierz. “Życie muzyczne w Szkole Pijarskiej w Łowiczu w XVII i XVIII wieku.” Muzyka 1973, 3: 110–121.
Zemek, Metoděj, Jan Bombera, Aleš Filip. Piaristé v Čechách, na Moravĕ a ve Slezsku 1631-1950. Prievidza: TEXTM, 1992.
Copyright (c) 2015 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
