Z dziejów parafii unickiej w Grodysławicach
Abstrakt
Artykuł przedstawia blisko 200-letnie dzieje parafii unickiej p.w. Podwyższenia Świętego Krzyża w Grodysławicach (od końca XVII w. do 1875 r., czyli roku likwidacji unii i tym samym parafii).
Na wstępie określono położenie geograficzne parafii, jej wielkość i miejsce w strukturach organizacyjnych Kościoła. Analizując protokoły powizytacyjne biskupów chełmskich oraz wykazy statystyczne, przedstawiono wygląd świątyni parafialnej i kościołów filialnych oraz ich wyposażenie. W miarę możliwości, na ile pozwoliły źródła, ukazany został także wygląd plebanii i budynków ekonomicznych. Następnie określono beneficjum cerkiewne z uwzględnieniem zmian, jakie zachodziły w jego wielkości i jakości. W kolejnej części odtworzono listę związanych z parafią 14 duchownych, wzbogacając ją o podstawowe dane biograficzne poszczególnych kapłanów. W końcowej części określono liczbę wiernych, przedstawiono liczbę parafian przystępujących do sakramentów oraz w miarę możliwości zaprezentowano poziom religijnego uświadomienia wiernych parafii grodysławickiej.
Bibliografia
Bieńkowski L., Diecezja prawosławna, w: Encyklopedia Katolicka, t. III, red. R. Łukaszyk, L.Bieńkowski, F. Gryglewicz, Lublin 1988, kol. 132.
Bieńkowski L., Działalność organizacyjna biskupa Jana Biskupca w diecezji chełmskiej (1417-1452), „Roczniki Humanistyczne”, 7(1960), z. 2, s. 187-256.
Bieńkowski L., Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce, w: Kościół w Polsce, t. II, red. J.Kłoczowski, Kraków 1970.
Bobryk W., Duchowieństwo unickiej diecezji chełmskiej w XVIII wieku, Lublin 2005.
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1970.
Chruscewicz G., Istorija zamojskago sobora (1720 goda), Wilno 1880.
Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys historyczny 1370-1632, Warszawa 1934.
Czterechsetlecie zawarcia Unii Brzeskiej 1596-1996: materiały sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 28-29 listopada 1996 r., red. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998.
-lecie unii brzeskiej, red. K. Soczyński, Warszawa 1996.
Dąbkowski P., Podział administracyjny województwa ruskiego i bełzkiego w XV wieku, Lwów 1939.
Dębski K., Bohaterstwo unitów podlaskich (1875-1905), Warszawa 1993.
Dylągowa H., Dzieje unii brzeskiej (1596-1918), Warszawa 1996.
Dziedzictwo Unii Brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lublin−Supraśl 2012.
Frykowski J., Dzieje parafii unickiej w Pienianach, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 12(2014), s. 23-49.
Gil A., Prawosławna Eparchia Chełmska do 1596 r., Lublin−Chełm 1999.
Gil A., Chełmska diecezja unicka 1596-1810. Dzieje i organizacja. Studia i materiały zdziejów chrześcijaństwa wschodniego w Rzeczpospolitej, Lublin 2005.
Gil A., Skoczylas I., Kościoły wschodnie w państwie polsko-litewskim w procesie przemian i adaptacji: Metropolia kijowska w latach 1458-1795, Lublin−Lwów 2014.
Ihnatowicz I., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, cz. I, Warszawa 1967.
Jaroszewicz Z., Księgi Staroobrzędowców z klasztoru w Wojnowie w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur, „Rocznik Olsztyński” 16(1989), s. 228-251.
Karbownik M., Ofiary iura stolae na ziemiach polskich w latach 1285-1918, Lublin 1995.
Kawałko D., Cmentarze województwa zamojskiego, Zamość 1994.
Kość J., Słownictwo regionalne w XVII-XVIII-wiecznych księgach miejskich wschodniej Lubelszczyzny, w: Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich, t. 13, red. W.Boryś, Wrocław 1988, s. 57-102.
Kołbuk W., Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835-1875, Lublin 1992.
Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku, Lublin 1998.
Kołbuk W., Kościoły wschodnie na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej 1772-1914, Lublin 1992.
Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
Kumor B., Geneza i zawarcie unii brzeskiej, w: Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Kraków 1994, s.26-44.
Lewandowski J., Greckokatolicka diecezja chełmska w realiach polityczno-ustrojowych Księstwa Warszawskiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio F. Historia, vol. LXII, Lublin 2007, s. 77-84.
Likowski E., Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX wieku uważane głównie ze względu na przyczyny jego upadku, t. 1, Warszawa 1906.
Likowski E., Unia brzeska, Warszawa 1907.
Markunas A., Uczitiel T., Popularny słownik sakaralizmów polskich i ukraińskich, Poznań 2001.
Matwiejuk K., Męczennicy podlascy, w: Unia brzeska. Materiały z radomskiego sympozjum, red. A. Hejda, Radom 1998, s. 59-74.
Mironowicz A., Struktura organizacyjna kościoła prawosławnego w Polsce w X-XVIII wieku, w: Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Adamczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1993.
Nabywaniec S., Kościół greckokatolicki w Galicji w latach 1772-1848: wybrane zagadnienia, w: Polska i jej wschodni sąsiedzi, t. 4, red. A. Andrusiewicz, Rzeszów 2004, s. 26-47.
Nabywaniec S., Plany józefińskiej regulacji parafii w greckokatolickiej diecezji przemyskiej, „Resovia Sacra” 7(2000), s. 73-97.
Narbutt O., Historia i typologia ksiąg liturgicznych bizantyńsko-słowiańskich. Zagadnienie identyfikacji według kryterium treściowego, Warszawa 1979.
Niedźwiedź J., Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość 2003, s. 148-150.
Nowodworski M., Parafia, w: Encyklopedia kościelna, red. M. Nowodworski, Warszawa 1892, s. 200.
Pańczuk B., Księgi liturgiczne, w: Encyklopedia Katolicka, t. X, red. A. Szostek, E. Ziemann, R.Sawa, K. Góźdź, J. Herbut, S. Olczak, R. Popowski, Lublin 2004, kol. 110.
Półćwiartek J., Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI-XIX wieku, Rzeszów 1974.
Cлободян B., Церкви Холмскоі епархії, Львів 2005.
Snela B., Kolory liturgiczne, w: Encyklopedia Katolicka, t. IX, red. B. Migut, A. Szostek, R.Sawa, K. Góźdź, J. Herbut, S. Olczak, R. Popowski, Lublin 2002, kol. 385-386.
Seniuk B.M., Osiemnastowieczna terminologia z zakresu architektury i sztuki cerkiewnej oraz organizacji Kościoła wschodniego. Materiały do słownika na podstawie protokołów wizytacyjnych Eparchii Włodzimierskiej, w: Polska Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, t. 5, red. S.Stępień, Przemyśl 2000, s. 309-346.
Soszyński R., 400-lecie unii brzeskiej, Warszawa 1996.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2005.
Turnau I., Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.
Unia brzeska 1596 r. Geneza i skutki. Katalog wystawy, Toruń 1997.
Unia brzeska. Materiały z radomskiego sympozjum, red. A. Hejda, Radom 1998.
Unia brzeska, geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów słowiańskich, red. R. Łużny, F. Ziejka, A. Kępiński, Wrocław 1994.
Wielka Encyklopedia Polski, t. 1, red. M. Karolczuk-Kędzierska, Kraków 2004.
Wiśniowski E., Rozwój sieci parafialnej w prepozyturze wiślickiej w średniowieczu. Studium geograficzno-historyczne, Warszawa 1965.
Wójcik E., Fundacja, w: Encyklopedia Katolicka, t. V, red. L. Bieńkowski, Lublin 1989, kol.760-761.
Zajda A., Nazwy staropolskich powinności feudalnych, danin i opłat (do 1600 roku), Warszawa 1979.
Copyright (c) 2015 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
