Niemiecki i polski model zatrudniania osób z niepełnosprawnością

Andrzej Juros; Arkadiusz Biały

doi:10.18290/rt.2018.65.1-4

Andrzej Juros Instytut Socjologii, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie
Arkadiusz Biały Lubelski Oddział Polskiego Towarzystwa Polityki Społecznej

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2018.65.1-4

Słowa kluczowe: osoby z niepełnosprawnością; aktywizacja zawodowa; ekonomia społeczna; Polska; Niemcy

Abstrakt

Artykuł prezentuje polskie i niemieckie podejście do problematyki aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych. Oba modele w wielu aspektach, szczególnie od strony normatywnej, są do siebie podobne. Polska przejęła bowiem wiele niemieckich rozwiązań i adaptowała je do krajowych uwarunkowań. Przy czym niemiecki system wsparcia stanowi spójny system i jest realizowany z dużym powodzeniem. Natomiast polski system wsparcia osób z niepełnosprawnościami cechuje niska skuteczność i efektywność zatrudnieniowa tej grupy społecznej, co wynika z wielu czynników, głównie z niedrożności systemu. Obecnie Polska jest na etapie stosowania działań, które mają zmienić model polityki wsparcia osób z ograniczonymi sprawnościami przez wdrożenie bardziej spersonalizowanych mechanizmów wsparcia (np. trener pracy, usługi asystentów osób niepełnosprawnych) czy instrumentów zachęcających przedsiębiorstwa rynkowe i społeczne do zatrudniania niepełnosprawnych i wspierających rozwój podmiotów ekonomii społecznej.

Bibliografia

Auriga-Borówko A., Borysiak K., Chyla W., Goś-Wójcicka K., Centra integracji społecznej, zakłady aktywności zawodowej i warsztaty terapii zajęciowej w 2014 r. Notatka informacyjna, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 1.12.2015.

Balon K., Hesse W., Sytuacja prawna osób niepełnosprawnych w Niemczech, „Socius. Polsko-niemieckie pismo o osobach z niepełnosprawnościami” 2009, nr 1, s. 14-16.

Balon K., Hesse W., Standaryzacja a system świadczenia usług pomocy społecznej w Niemczech, Salzgitter/Berlin, kwiecień 2010.

Barczyński A., Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych w przekroju terytorialnym, „Studia Ekonomiczne” 2013, nr 134, s. 41-48.

Bartkowski J., Gąciarz B., Giermanowska E., Kudlik A., Sobiesiak P., Pracodawcy o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Jak jest? Co można zmienić?, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2009.

Beyersdorf J., Aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnością w Niemczech na przykładzie młodych osób rehabilitowanych przez Federalną Agencję Pracy, „Studia Oeconomica Posnaniensia” 3(2015), nr 10, s. 44-63.

Czapiński J., Dyskryminacja społeczna, w: Rynek pracy i wykluczenie społeczne w kontekście percepcji Polaków. Diagnoza społeczna 2013. Raport tematyczny, red. I.E. Kotowska, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2014, s. 201-208.

Diagnoza społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków. Raport, red. J. Czapiński, T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa 2015.

Ekonomia społeczna w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Polski i niemiecki model ekonomii społecznej w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, red. A. Juros, A. Biały, Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny, Lublin 2014.

Fischer U., Przeciwdziałanie wykluczeniu osób niepełnosprawnych i wzmacnianie gospodarki socjalnej. Doświadczenia niemieckie, w: Ekonomia społeczna w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Polski i niemiecki model ekonomii społecznej w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, red. A. Juros, A. Biały, Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny, Lublin 2014, s. 12-57.

Garbat M., Zatrudnianie i rehabilitacja zawodowa osób z niepełnosprawnością w Europie, Uniwersytet Zielonogórski. Oficyna Wydawnicza, Zielona Góra 2012.

Garbat M., Rehabilitacja zawodowa i zatrudnienie chronione osób z niepełnosprawnościami w Polsce – geneza, rozwój i stan obecny, „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” 2015, nr I(14), s. 79-106.

Gąciarz B., Lokalne instytucje samorządowe i organizacje pozarządowe jako aktorzy systemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych. Diagnoza i rekomendacje, „Trzeci Sektor”, nr 16, wiosna 2009, s. 9-16.

Gąciarz B., Model społeczny niepełnosprawności jako podstawa zmian w polityce społecznej, w: Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, red. B. Gąciarz, S. Rudnicki, Wydawnictwa AGH, Kraków 2014, s. 17-43.

Gąciarz B., Przemyśleć niepełnosprawność na nowo. Od instytucji państwa opiekuńczego do integracji i aktywizacji społecznej, „Studia Socjologiczne” 2014, nr 2 (213), s. 15-42.

Gąciarz B., W kierunku nowego modelu polityki społecznej, w: Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, red. B. Gąciarz, S. Rudnicki, Wydawnictwa AGH, Kraków 2014, s. 377-391.

Gąciarz B., Grewiński M., Rudnicki S., Geletta K., Usługi publiczne i komercyjne: kierunki zmian systemu indywidualnego wsparcia osób niepełnosprawnych, w: Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, red. B. Gąciarz, S. Rudnicki, Wydawnictwa AGH, Kraków 2014, s. 219-234.

Gąciarz B., Kubicki P., Rudnicki S., System instytucjonalnego wsparcia osób niepełnosprawnych w Polsce – diagnoza dysfunkcji, w: Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, red. B. Gąciarz, S. Rudnicki, Wydawnictwa AGH, Kraków 2014, s. 105-126.

Juros A., Całościowe planowanie życia (CPŻ) jako metoda przekraczania trudnych sytuacji przez osoby z niepełnosprawnością, w: Integracja osób niepełnosprawnych w społeczności lokalnej, red. A. Juros, W. Otrębski, FŚCEDS, Lublin 1997, s. 133-136.

Juros A., Zakończenie. Poszukiwanie nowych dróg świadczenia usług społecznych, w: Integracja osób niepełnosprawnych w społeczności lokalnej, red. A. Juros, W. Otrębski, FŚCEDS, Lublin 1997, s. 310-321.

Juros K., Razem tworzymy społeczeństwo, czyli integracja społeczna osób chorujących psychicznie, w: Dajmy szansę. Zatrudnienie i praca w perspektywie zdrowia psychicznego. Poradnik o charakterze samopomocowym, red. A. Juros, M. Kruk, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010, s. 109-115.

Juros A., Biały A., Partnerstwo w praktyce przedsiębiorstw ekonomii społecznej. Dobre praktyki, Lubelska Spółdzielnia Socjalna Koziołek, Lublin 2011.

Juros A., Biały A., Polski i niemiecki model ekonomii społecznej w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Porównanie doświadczeń i możliwości adaptacji niemieckich rozwiązań w województwie lubelskim, w: Ekonomia społeczna w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Polski i niemiecki model ekonomii społecznej w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, red. A. Juros, A. Biały, Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny, Lublin 2014, s. 58-127.

Juros A., Biały A., Polityka Unii Europejskiej na rzecz poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami w obszarze zatrudnienia, „Roczniki Teologiczne” 64(2017), z. 1, s. 5-24.

Kamińska O., Analiza podstaw prawnych funkcjonowania rehabilitacji zawodowej w Polsce. Obowiązujące przepisy, w: Rehabilitacja zawodowa – stan aktualny i proponowane zmiany, red. G. Uścińska, A. Wilmowska-Pietruszyńska, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa 2014, s. 47-93.

Kiernan W.E., Zmiany w postrzeganiu osób z niepełnosprawnością, „LOS – Czasopismo Samopomocy Społecznej”, nr 3 (26), marzec 1998, s. 20-23.

Kiernan W.E., Polityka społeczna i rehabilitacja na poziomie lokalnym, „LOS – Czasopismo Samopomocy Społecznej”, nr 4 (27), kwiecień 1998, s. 20-22.

Komorowska O., Osoba niepełnosprawna w Polsce i w Niemczech – wybrane aspekty prawne, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 83(2011), s. 311-322.

Koprowska M., Wiśniewski W., Problem efektywności regionalnego systemu aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych na przykładzie województwa wielkopolskiego, w: Problemy polityki społecznej. Wybrane zagadnienia teoretyczne i praktyczne, red. M.F. Gawrycki, M. Krupecka, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu, Poznań 2012, s. 281-300.

Morus M., Księżopolska K., Żuchowski G., Zakłady aktywności zawodowej w 2013 r. Informacja z badania, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, [Warszawa], styczeń 2014.

Morysińska A., Sochańska-Kawiecka M., Makowska-Belta E., Zielińska D., Milczarek D., Zakrzewska-Materys E., Kumieniecka A., Badanie sytuacji warsztatów terapii zajęciowej. Raport końcowy z badania, Laboratorium Badań Społecznych Sp. z o.o., Warszawa, wrzesień 2014.

Najwyższa Izba Kontroli, Wykorzystanie przez samorządy powiatowe środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Informacja o wynikach kontroli, Warszawa 2015.

Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014.

Nieradko-Iwanicka B., Iwanicki J., Zakłady aktywności zawodowej: rola w systemie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych i perspektywy dalszego rozwoju, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2010, nr 2(91), s. 329-331.

O’Brien J., Lovett H., Finding a way toward everyday lives. The contribution of person-centered planning, Pennysylvania Office of Mental Retardation, Harrisburg, Pennysylvania 1993 (ERIC Document Reproduction Service No. ED356596).

Piasecki M., Niepełnosprawny w życiu społecznym, „LOS – Czasopismo Samopomocy Społecznej”, nr 4 (27), kwiecień 1998, s. 2-4, 7.

Pradela A., Żabińska I., Uwarunkowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych w województwie śląskim, Pracownia Komputerowa Jacka Skalmierskiego, Gliwice 2015.

Realizacja przez Polskę zobowiązań wynikających z „Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych”. Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich 2012-2014, Warszawa 2015.

Rohrmann A., Schädler J., Od opieki instytucjonalnej do asysty osobistej. Usługi społeczne w obszarze wsparcia ludzi z niepełnosprawnością, w: Podręcznik usług społecznych – przykład Niemiec, red. A. Evers, R.G. Heinze, T. Olk, przekład: K. Sosnowska, Seria: Współczesna Polityka Społeczna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Janusza Korczaka w Warszawie, Warszawa 2013, s. 482-501.

Rozmus P., Co hamuje, a co przyspiesza aktywizującą i integrującą politykę społeczną? Źródła sukcesów i niepowodzeń instytucji wsparcia osób niepełnosprawnych w Polsce, w: Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, red. B. Gąciarz, S. Rudnicki, Wydawnictwa AGH, Kraków 2014, s. 127-156.

Slany K., Osoby niepełnosprawne w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. – wybrane aspekty, „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” 2014, nr II(11), s. 44-62.

Rymsza M., Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych a zatrudnienie socjalne w sektorze gospodarki społecznej: problem dualności systemów wsparcia, w: Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki społecznej, red. M. Grewiński, M. Rymsza, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie, Warszawa 2011, s. 180-193.

Rymsza M., Giermanowska E., Polityka integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce: duże nakłady, małe efekty, „Trzeci Sektor”, nr 16, wiosna 2009, s. 2-8.

Sobiesiak P., Jak zmienić polski system integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych?, „Trzeci Sektor”, nr 16, wiosna 2009, s. 52-55.

Stańko I., Rola pracy w integracji osób niepełnosprawnych w społeczeństwie równych szans, „Socius. Polsko-niemieckie pismo o osobach z niepełnosprawnościami” 2009, nr 2, s. 2-4.

Stineman R.M., Morningstar M.E., Bishop B., Turnbull H.R., Role of Families in Transition Planning for Young Adults with Disabilities: Toward a Method of Person-Centered Planning, „Journal of Vocational Rehabilitation” 1993, nr 3, s. 52-61.

Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 r. Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland, tłum. B. Banaszak, A. Malicka, w: Konstytucje państw Unii Europejskiej, red. W. Staśkiewicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2011, s. 519-563.

Żółciak T., Niepełnosprawnie wydane miliardy, „Dziennik Gazeta Prawna”, nr 95 (3988), 19 maja 2015, s. A4.

Dane dotyczące zakładów pracy chronionej i stanu zatrudnienia (aktualizacja na dzień 26 marca 2014 r.), http://www.niepelnosprawni.gov.pl/niepelnosp rawnosc-w-liczbach-/dane-od-wojewodow-o-zpch/ (dostęp: 20.04.2014).

6 million severely disabled people are living in Germany, Statistisches Bundesamt, https: //www.destatis.de/EN/PressServices/Press/pr/2016/10/ PE16_381_227.html (dostęp: 27.01. 2018).

Scheibner U., Niemieckie Warsztaty dla Osób Niepełnosprawnych, referat wygłoszony przez Bernda Conrada w dniu 3 października 2006 w Hotelu Sobieski w Warszawie, http://www. bagwfbm.eu/file/223 (dostęp: 20.04.2014).