Proklamacja słowa Bożego podczas celebracji błogosławieństw według toruńskiego Libellus Benedictionum z 1691 roku

Waldemar Pałęcki

Waldemar Pałęcki Instytut Liturgiki i Homiletyki na Wydziale Teologii KUL

Słowa kluczowe: Rytuał Rzymski; błogosławieństwa; dzieje liturgii w Polsce po Soborze Trydenckim

Abstrakt

Teksty biblijne zajmują ważne miejsce podczas celebracji sakramentów i sakramentaliów. Sobór Watykański II, dostrzegając potrzebę reformy liturgicznej, dowartościował znaczenie Pisma Świętego. Interesującym zagadnieniem pozostaje kwestia, na ile zasada dotycząca dowartościowania proklamacji słowa Bożego była obecna podczas celebracji błogosławieństw w dobie po Soborze Trydenckim? Odpowiedź na to pytanie niniejszym artykule została zaprezentowana na podstawie jednego z partykularnych rytuałów wydanych w Toruniu w 1691 r., noszącego tytuł Libellus Benedictionum et Exorcismorum, collectore R. P. Martino Cochem, capucino, Ex Rituali Romano, Agenda Moguntinensi, alisque probatis & approbatus Autoribus. Ad commodiorem usum adjectum est Rituale Francisc. Fr. Bernardi Sannig, Ord. S. Francisci Reform. diu & vehementer hactenus desideratum. Omnia ad praxin & ordinem tam Ecclesiasticorum quam Regularum Sacerdotum. Manuali Forma editum, Thorunii, Ex Officina Joh. Christ. Laureri MDCXCI.

W prezentowanej księdze występuje wiele benedykcji, podczas których proklamowano teksty biblijne. Towarzyszyły one celebracji różnych błogosławieństw dotyczyących osób, miejsc, przed-miotów oraz pokarmów. Stanowi to istotną różnicę w porównaniu ze wzorcowym rytuałem wydanym po reformie trydenckiej. W błogosławieństwach zamieszczonych w Libellus Benedictionum w sumie w 16 miejscach występują perykopy z tekstów Starego i Nowego Testamentu oraz w 38 perykopy ewangelijne. Zestawiając te teksty i uwzględniając powtarzające się pośród nich w Libellus z Torunia statystykę tych tekstów można przedstawić w następującym porządku: ze Starego Testamentu uwzględniono 9 tekstów z ksiąg historycznych, 5 z ksiąg prorockich i 41 z Księgi Psalmów; z Nowego Testamentu przedkładano 31 perykop z Ewangelii – z czego 15 z Ewangelii św. Łukasza, 1 z Listu św. Jakuba oraz 1 z Apokalipsy. Libellus Benedictionum z 1691 r. jest świadkiem dowartościowania tekstów biblijnych podczas celebracji benedykcji jeszcze przed Soborem Watykańskim II.

Bibliografia

Danielski W.: Benedykcjonał. EK 2 kol. 217-218.

Franz A.: Die kirchlichen Benediktionen im Mittelalter. Bd. 1-2. Freiburg im Br.: Herder 1909.

Konieczny M.: Rytuał Piotrkowski. EK 17 kol. 718-719.

Maciukiewicz M.: Rytuał Rzymski. EK 17 kol. 719.

Maciukiewicz M.: Rytuał. EK 17 kol. 717-718.

Martimort A. G.: Handbuch der Liturgiewissenschaft. Bd. 1-2. Freiburg im Br.: Herder 1963-1965.

Nadolski B.: Leksykon liturgii. Poznań: Pallottinum 2006.

Nowak W. (red.): Agendy i rytuały diecezji warmińskiej (1574-1939). (Rozprawy i Materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, nr 186). Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego 1999.

Nowowiejski A.: Ceremonjał parafialny. Przewodnik liturgiczny dla duchowieństwa paster-stwem dusz zajętego. T. 1-2. Płock: [bw.] 1906-19073.

Nowowiejski A.: Wykład Liturgji Kościoła Katolickiego. T. 1-4. Warszawa: W drukarni Franciszka Czerwińskiego 1893-1916.

Pisarzak M.: Błogosławieństwo pokarmów i napojów wielkanocnych w Polsce. Warszawa: ATK 1979.

Urban W.: Agendy katolickie polskie. EK 1 kol. 172-174.

Wit Z.: Troska liturgiczna o człowieka chorego w świetle polskich rytuałów potrydenckich (1631-1964). Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1995.