Aspekty psychologiczne w przepowiadaniu słowa Bożego

Władysław Chaim

Władysław Chaim Papieska Akademia Teologiczna, Wyższe Seminarium Duchowne w Krakowie

Słowa kluczowe: twórcze kazanie; typologia kaznodziei; proces uczenia się w kazaniu; osobowość i religijność słuchacza; oddziaływanie kazań

Abstrakt

Artykuł jest prezentacją wybranych aspektów psychologii głoszenia słowa Bożego. Jego celem jest zachęta do optymalizacji przekazu kaznodziejskiego z pomocą współczesnej psychologii. Posługując się schematem etapów komunikacji kaznodziejskiej, autor przedstawia użyteczne zastosowania psychologicznych teorii i badań dla homiletyki i kaznodziejstwa. Tłem dla prezentowanych kwestii jest literatura przedmiotu i jej opracowania w języku polskim. Przedstawione zostały następujące zastosowania homiletyczne psychologii: proces myślenia twórczego podczas przygotowania kazań (homilii), typologia osobowości kaznodziei na podstawie wygłoszonych kazań w kontekście zaburzeń komunikacji, model psychologii uczenia się w zastosowaniu do struktury kazań, recepcja kazania w powiązaniu z osobowością i religijnością w świetle teorii relacji z obiektem. Artykuł kończy się zwróceniem uwagi na możliwe zdrowotne oddziaływania kazań na słuchaczy: terapeutyczne i toksyczne.

Bibliografia

Arens H.: Die Predigt als Lernprozess. München: Kösel 1972.

Arens H., Richardt F., Schulte J.: Kreativität und Predigtarbeit. München: Claudius 1977.

Bukowski P.: Predigt wahrnehmen. Homiletische Perspektiven. Neukirchen−Vluyn: Neukirchener 1990.

Chaim W.: Kazanie jako komunikat. W: Fenomen kazania. Red. W. Przyczyna. Kraków: Poligrafia Salezjańska 1994 s. 98-135.

Chaim W.: Skuteczność rekolekcji dla młodzieży. W: Rekolekcje dla dzieci. Red. W.Przyczyna. Kraków: Poligrafia Salezjańska 1996 s.337-360.

Chaim W.: Kaznodzieja jako terapeuta. W: Sługa Słowa. Red. W. Przyczyna. Kraków: Poligrafia Salezjańska 1997 s. 165-180.

Chaim W.: Psychologiczny aspekt recepcji kazań. Przegląd badań empirycznych. „Analecta Cracoviensia” 29:1997 s. 17-31.

Chaim W.: Psychoanalityczne ujęcie charakterologicznych uwarunkowań słuchania słowa Bożego. W: Słuchacz Słowa. Red. W. Przyczyna. Kraków: Poligrafia Salezjańska 1998 s.144-162.

Chaim W.: Dlaczego nie przychodzą? Psychologiczne uwarunkowania absencji młodzieży na rekolekcjach. W: Trzymajcie się mocno Słowa Życia. Red. W. Przyczyna. Kraków: Poligrafia Salezjańska 1999 s. 9-23.

Chaim W.: Psychologiczny aspekt recepcji kazań. Przegląd teorii. „Ateneum Kapłańskie” 133: 1999 nr 1 s. 3-14.

Chaim W.: Psychologia w homiletyce XX wieku. „Analecta Cracoviensia” 32:2000 s. 3-17.

Chaim W.: Recepcja przekazu religijnego. Metody badań. Referat. 31 Zjazd PTP. Lublin 2002.

Chaim W. Toksyczni kaznodzieje? W: W trosce o dobrą filozofię. Red. M. Pawliszyn, M.Urban. Kraków: Homo Dei 2007 s. 335-353.

Chaim W.: Osobowość kaznodziei. W: Psychologiczne i pastoralne aspekty kapłaństwa. Red. B. J. Soiński. Poznań: RW WT UAM 2008 s. 175-204.

Chaim W.: Typy psychologiczne w recepcji i przekazie słowa Bożego. „Roczniki Pastoralno-Katechetyczne” 60:2013 z. 5 s. 155-170.

Crowe J. M.: Preaching to cultivate a whole-person response in developing a healthy church. Diss: Asbury Theological Seminary 2001.

Dannowski H. W.: Kompendium der Predigtlehre. Gütersloh: Mohn 1990.

D e Blassie P.: Toxic Christianity: Healing the Religious Neurosis. New York: Crossroad 1992.

Denecke A.: Persönlich predigen. Anleitungen und Modelle für die Praxis. Gütersloh: Mohn 1979.

Engemann W.: Persönlichkeitsstruktur und Predigt. Homiletik aus transaktionsanalytischer Sicht. Leipzig: Evangelische Verlagsanstalt 1992.

Engemann W.: Predigt als Schöpfungsakt: Zur Auswirkung der Predigt auf das Leben eines Menschen. http://egora.uni-münster.de/fb1/pubdata/Engemann_08a_Predigt_als_Schöpfungs-akt.pdf

Francis L. J.: Psychological type and liturgical preaching: The SIFT method. „Liturgy” 21:2006 nr 3 s. 11-20.

Francis L. J., Village A.: Preaching with all our souls: a study in hermeneutics and psychological type. London: Continuum 2008.

Francis L. J., Robbins A., Village A.: Psychological type and the pulpit: an empirical enquiry concerning preachers and the SIFT method of biblical hermeneutics. „HTS Theological Studies” 65:2009 nr1 s. 171-177.

Francis L. J., Jones S. H.: Reading and proclaiming the resurrection. An empirical study in psychological type theory among trainee and experienced preachers employing Mark 16 and Matthew 28. „Journal of Empirical Theology” 24:2011 nr 1 s.1n.

Grözinger E.: Kreativität in der Predigtarbeit. Waltrop: Spenner 2001.

Händler O.: Die Predigt. Tiefenpsychologische Grundlagen und Grundfragen. Berlin: Alfred Töpelmann 1949.

Holleyman E. M.: The impact of personality on preaching: an investigation of the correlation between Meyers-Briggs personality types and the preaching experience (Diss.). New Orlean: New Orleans Baptist Theological Seminary 1991.

Jackson E. N.: The therapeutic function in preaching. „Pastoral Psychology” 1:1950 nr5 s.36-39.

Kołodziejczyk J.: Postawy religijne a recepcja kazań. W: Kościół w służbie człowieka. Red. W. Turek, J. Mariański. Olsztyn: Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne 1990 s. 317-330.

Kretz H.: Die destruktive Predigt. „Wege zum Menschen” 20:1968 s.207-210.

K r o k D.: Perswazja w przekazie religijno-moralnym. Opole: WT Uniwersytetu Opolskiego 2005.

Mc Lennan D. A.: Preaching and pastoral counselling are one task. „Pastoral Psychology” 1952 nr 2 s. 16-20.

Lewek A.: Uwarunkowania recepcji kazań. W: Bóg − Człowiek − Ojczyzna. Kazania. T.6. Red. A. Lewek. Warszawa 1990 s. 7-22.

Lerle E.: Arbeiten mit Gedankenimpulsen. Berlin: Evangelische Verlag Anst. 1965.

Müller K.: Homiletyka na trudne czasy. Kraków: Wydawnictwo „M” 2003.

Piper H.-Ch.: Predigtanalysen. Kommunikation und Kommunikationsstörungen in der Predigt. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1976.

Ramsey G. L.: Care-Full Preaching: From Sermon to Caring Community. St. Louis, Mo: Chalice Press 2000.

Rebell B.: Psychologisches Grundwissen für Theologen. Ein Handbuch. München: Chr. Kaiser 1988.

Riemann F.: Die Persönlichkeit des Predigers in Tiefenpsychologischer Sicht. W: Perspektiven der Pastoralpsychologie. Red. R. Riess. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1974 s.152-156.

Schaap - Jonker H.: Before the face of God: an interdisciplinary study of the meaning of the sermon and the hearer's God image, personality and affective state. Münster: LIT Verlag 2008. http://www.hannekeschaap.nl/Summary.pdf [dostęp: 27.05.2014].

Schulz v o n Thun F.: Was geschieht, wenn wir predigen? Kleines Kommunikationspsychologisches Kolloquium. „Bibel und Liturgie” 62:1989 nr 4 s.201-211.

Schulz v o n Thun F.: Sztuka rozmawiania. Analiza zaburzeń. Kraków: WAM 2001.

Siwek G.: Proces tworzenia kazania. W: Fenomen kazania. Red. W. Przyczyna. Kraków: Poligrafia Salezjańska 1994 s. 197-201.

Siwek Z., Zarębska - Piotrowska D.: Psychologia twórczości. Wybór tekstów. Kraków: Wydawnictwo UJ 1984.

Thilo H.-J.: Psyche und Wort. Aspekte ihrer Beziehungen in Seelsorge, Unterricht und Predigt. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1974 s. 104-129.

Trautwein D.: Lernprozess Gottesdienst. München: Pfeiffer 1972.

Twardy J.: Przygotowanie kazania jako proces twórczy. „Współczesna Ambona” 22:1994 nr 4 s. 98-109.

Village A., Francis L. J.: The relationship of psychological type preferences to biblical interpretation. „Journal of Empirical Theology” 18:2005 nr 1 s. 74-89.

Wallner A.: Werkbuch Predigt. Im Dialog mit der Gemeinde. Graz−Wien−Köln: Styria 1989.