Kulturowa i religijna funkcja cmentarza
Abstrakt
Cmentarz jest przestrzenią przenikania się profanum i sacrum, wartości kulturowych i religijnych. Celem niniejszego opracowania było syntetyczne ukazanie kulturowej i religijnej funkcji cmentarza. Zostały one przedstawione na kanwie dziejów, które podzielono na pięć charakterystycznych dla praktyk inhumacyjnych okresów: pochówki prehistoryczne, nekropolie poza miastem, cmentarze w miastach, pochówki w kościołach, nowe cmentarze poza miastem. Poza nielicznymi wyjątkami, w niniejszym opracowaniu ograniczono się głównie do analiz pochówków na terenie Europy Zachodniej. Wykorzystano materiał źródłowy i metodologię nauk humanistycznych (archeologii, historii, nauk o kulturze i religii) oraz nauk teologicznych. Na umiejscowienie i kształt nekropolii miała zawsze wpływ określona kultura danej społeczności, tradycja religijna, względy światopoglądowe, geograficzne i sanitarne. W tym sensie cmentarze są pomnikami cywilizacji i kultury oraz religii. Mimo zmieniających się w ciągu dziejów zasad inhumacji można stwierdzić, że kulturowa i religijna funkcja cmentarza należą do podstawowych i niezastępowalnych. Wzajemnie się przenikają i twórczo kooperują.
Bibliografia
Ariès, Philippe. Człowiek i śmierć, tłum. Eligia Bąkowska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1989.
Bronk, Andrzej. Nauka wobec religii (teoretyczne podstawy nauk o religii). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1996.
Dulles, Avery. „Wkład chrześcijaństwa w kulturę: perspektywa amerykańska”. W Chrześcijaństwo jutra. Materiały II Międzynarodowego Kongresu Teologii Fundamentalnej, Lublin, 18-21 września 2001, red. Marian Rusecki i in., 151-177. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2001.
Eliade, Mircea. Historia wierzeń i idei religijnych, t. 1. Od epoki kamiennej do misteriów eleuzyńskich, tłum. Stanisław Tokarski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1997.
Filarska, Barbara. „Cmentarz”. W Encyklopedia Katolicka, t. 3, red. Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, Feliks Gryglewicz, 517-521. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1979.
French, Stanley. „The Cemetery as Cultural Institution. The Establishment of Mount Auburn and the ‘Rural Cemetery’ Movement”. American Quarterly 1(1974): 37-59.
Huizinga, Johan. Jesień średniowiecza, tłum. Tadeusz Brzostowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996.
Karpińska, Grażyna Ewa. „Cmentarz. Antropologiczna lektura przestrzeni i pamięci na przykładzie wiejskiego cmentarza w Złotym Potoku”. Literatura Ludowa 1(2017): 21-31.
Kolbuszewski, Jacek. Cmentarze. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1996.
Kolbuszewski, Jacek. Przestrzenie i krajobrazy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Sudety, 1994.
Konecki, Krzysztof. „Paschalny wymiar liturgicznego kultu męczenników”. Ateneum Kapłańskie 135(2000), 2-3: 227-239.
Leclercq, Henri. „Ad sanctos”. W Dictionnaire d’Archéologie Chrétienne et de Liturgie, éd. Fernand Cabrol et Henri Leclercq, t. I, 1, 470-509. Paris: Letouzey, 1924.
Leroi-Gourhan, André. Les religions de la Préhistoire (Paléolithique). Paris: Presses Universitaires de France, 1964.
Litewski, Wiesław. Rzymskie prawo prywatne. Warszawa: Nexis Lexis, 2003.
Longosz, Stanisław. „Niektóre aspekty teologii męczeństwa w literaturze wczesnochrześcijańskiej”. Tarnowskie Studia Teologiczne 7(1979): 49-73.
Pasierb, Janusz Stanisław. Czas otwarty. Pelplin: Wydawnictwo Diecezjalne Pelplin, 1992.
Perszon, Jan. Na brzegu życia i śmierci. Zwyczaje, obrzędy oraz wierzenia pogrzebowe i zaduszkowe na Kaszubach. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1999.
Piacentini, Ernesto. Il martirio nelle causa dei santi. Roma: Libreria Editrice Vaticana, 1979.
Pietras, Henryk, ukł. i opr. Dokumenty synodów od 553 do 600 roku. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2020.
Rabczyński, Paweł. „Culture and Religion”. Rocznik Teologii Katolickiej 17(2018), 1: 85-102.
Reichel-Dolmatoff, Gerardo. „Notas sobre el simbolismo religioso de los Indios de la Sierra Nevada de Santa Marta”. Revista de la Universidad de los Andes 1(1967): 55-72.
Rozwadowski, Władysław. Prawo rzymskie. Zarys wykładu z wyborem źródeł. Poznań: Ars boni et aequi, 1990.
Rusecki, Marian. Istota i geneza religii. Lublin–Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne, 1997.
Starowieyski, Marek. „Męczeństwo”. W Męczennicy, wstęp, opr. i wyb. tekstów Ewa Wipszycka i Marek Starowieyski, 111-120. Kraków: Znak, 1991.
Wolf, Josef, Zdenek Burian. Pradzieje człowieka. Paleoantropologia, tłum. Elżbieta Kaźmierczak. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982.
Zdybicka, Zofia Józefa. Człowiek i religia. Zarys filozofii religii. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1993.
Zdybicka, Zofia Józefa. „Religia a kultura”. W Religia w świecie współczesnym. Zarys problematyki religiologicznej, red. Henryk Zimoń, 167-183. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2000.
Copyright (c) 2022 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
