Wychowanie dwujęzyczne w rodzinie polonijnej w Niemczech. Perspektywa drugiego pokolenia emigrantów

Katarzyna Stankiewicz; Anna Żurek

doi:10.18290/rt.216810.9

Katarzyna Stankiewicz Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie https://orcid.org/0000-0003-0554-4261
Anna Żurek Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0003-4216-3636

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.216810.9

Słowa kluczowe: wychowanie dwujęzyczne, dwujęzyczność, rodzina polonijna w Niemczech, emigracja, język polski

Abstrakt

Celem artykułu było przedstawienie procesu edukacji dwujęzycznej w rodzinie polonijnej mieszkającej w Niemczech na podstawie badań przeprowadzonych wśród dorosłych przedstawicieli drugiego pokolenia migrantów. Tło do prezentacji wyników badań stanowi omówienie specyfiki funkcjonowania rodzin polonijnych w Niemczech oraz podstaw teorii edukacji dwujęzycznej w ujęciu interdyscyplinarnym. Przegląd literatury przedmiotu oraz analiza wyników badań pozwala na sformułowanie rekomendacji w zakresie rozwijania pełnej dwujęzyczności dziecka oraz pielęgnowania relacji z kulturą polską i niemiecką poprzez odpowiednią edukację językową w domu.

Bibliografia

Bernstein, Basil. Odtwarzanie kultury. Warszawa: Wydawnictwo PIW, 1990.

Besters-Dilger, Juliane, Anna Dąbrowska, Grzegorz Krajewski i Anna Żurek, red. Utrata i odzyskiwanie języka polskiego. Językoznawcze i glottodydaktyczne aspekty niepełnej polsko--niemieckiej dwujęzyczności. Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem, 2016.

Błasiak, Marzena. Dwujęzyczność i ponglish. Zjawisko językowo-kulturowe polskiej imigracji w Wielkiej Brytanii. Kraków: Wydawnictwo Collegium Columbinum, 2011.

Cieszyńska, Jadwiga. Dwujęzyczność, dwukulturowość – przekleństwo czy bogactwo? O poszukiwaniu tożsamości Polaków w Austrii. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2006.

Cieślińska, Barbara. „Niemcy bliskie i dalekie w świetle doświadczeń migracyjnych mieszkańców północno-wschodniej Polski”. Pogranicze. Studia Społeczne 18(2011): 101-133.

Dębski, Robert. Dwujęzyczność angielsko-polska w Australii. Języki mniejszościowe w dobie globalizacji i informatyzacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.

Dubisz, Stanisław. „Z metodologii badań języka środowisk polonijnych”. Poradnik Językowy 5(1983): 292-301.

Janke, Andrzej W. „Wychowanie rodzinne przedmiotem pedagogicznej refleksji”. W Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, red. Stanisław Kawula, Józefa Brągiel, Andrzej W. Janke, 83-114. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1998.

Kainacher, Katarzyna. Dziecko w środowisku dwujęzycznym i jego komunikacja międzykulturowa. Kraków: Wydawnictwo Collegium Columbinum, 2007.

Kawula, Stanisław. „Rodzina jako grupa i instytucja opiekuńczo-wychowawcza”. W Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, red. Stanisław Kawula, Józefa Brągiel, Andrzej W. Janke, 47-82. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 1998.

Kowalcze-Franiuk, Karolina. Bilingwizm polsko-włoski i tożsamość kulturowa emigracji okołosolidarnościowej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.

Lipińska, Ewa. Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003.

Lipińska, Ewa. Polskość w Australii: o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na antypodach. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013.

Olpińska-Szkiełko, Magdalena. Wychowanie dwujęzyczne w przedszkolu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe IKLA UW, 2013.

Pędrak, Agnieszka. „Wielowymiarowość dwujęzyczności dzieci (w kontekście emigracji)”. Społeczeństwo. Edukacja. Język 7(2018): 149-163.

Pułaczewska, Hanna. Wychowanie do języka polskiego w Niemczech na przykładzie Ratyzbony: dwujęzyczność dzieci z perspektywy rodziców. Łódź: Wydawnictwo Primum Verbum, 2017.

Ryszka, Łukasz. „Rola i znaczenie przekazu pokoleniowego w krzewieniu świadomości narodowo-kulturowej na przykładzie współczesnej Polonii w Niemczech”. Wychowanie w Rodzinie 9(2014), 1: 127-147.

Stankiewicz, Katarzyna i Anna Żurek. Ukryty program nauczania polskiego i niemieckiego jako języków obcych. Konteksty kulturowe. Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem, 2014.

Stankiewicz, Katarzyna i Anna Żurek. „Poradnictwo pedagogiczne w zakresie dwujęzyczności. Wsparcie rodziny na emigracji”. W Poradnictwo rodzinne na emigracji. Teoria i praktyka, red. Józef Młyński, Władysław Szewczyk, 161-175. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2021.

Stępkowska, Agnieszka. „Rodzinna polityka dwujęzyczności w Polsce na wybranym przykładzie”. Scripta Neophilologica Posnaniensia 17(2017): 329-343; https://doi.org/10.14746/snp.2017.17.23.

Traktat między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 r., Dz.U. 1992, nr 14, poz. 56.

Trzcielińska-Polus, Aleksandra, „Polska Misja Katolicka w Niemczech – jej rola w integracji środowiska polskiego”. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 37(2004): 22-30.

Wróblewska-Pawlak, Katarzyna. Język, tożsamość, imigracja: o strategiach adaptacyjnych Polaków zamieszkałych we Francji w latach osiemdziesiątych XX wieku. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2004.

Wróblewska-Pawlak, Katarzyna. „Naturalna dwujęzyczność, czyli o dwujęzycznym wychowaniu dzieci”. Języki Obce w Szkole 1(2013): 88-97.

Żurek, Anna. Strategie komunikacyjne osób dwujęzycznych. Na przykładzie polszczyzny odziedziczonej w Niemczech. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2018.

Zdybicka, Zofia. „Analogia i partycypacja w wyjaśnianiu rzeczywistości”. W Analogia w filozofii, red. Andrzej Maryniarczyk, Katarzyna Stępień, Paweł Skrzydlewski, 91-100. Lublin: Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu, 2005.