Konieczność zachowania związku teologii i wiary z historią w duchu Soboru Watykańskiego II

Stanisław T. Zarzycki

doi:10.18290/rt.21685-1

Stanisław T. Zarzycki Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska https://orcid.org/0000-0002-1566-6695

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.21685-1

Słowa kluczowe: Objawienie Boże, wiara, historia zbawienia, laicyzacja historii, zaangażowanie doczesne, postęp, dialektyka postawy, owoce wysiłków

Abstrakt

Artykuł wskazuje na konieczność zachowania związku teologii i wiary z historią i pogłębiania go dzisiaj z tego względu, że pewne czynniki z przeszłości (racjonalizm, neoscholastyka) osłabiają go, a niektóre współczesne tendencje (postmodernizm, teologia abstrakcyjna, relatywizm religijny) podważają jego sens. Autor wychodzi od związku teologii i wiary z historią zbawienia w starożytności, wskazuje na osłabienie go w średniowieczu, zerwanie go w dobie Oświecenia i ponowne odkrycie jego ważności w początkach XX w. Analizując Konstytucję o Objawieniu Bożym Dei Verbum, przybliża zawartą w niej wykładnię wiary (fides quae i fides qua) jako odpowiedzi na objawienie Boga w historii. Uwzględniając następnie soborowe i posoborowe wyzwania teologiczne i duszpasterskie, akcentuje ważność zachowania wewnętrznego związku teologii i wiary z historią dla kształtowania tej drugiej poprzez aktywność ludzką odpowiadającą dobru wspólnemu i realizacji ostatecznego powołania chrześcijanina. Wskazuje na możliwość kształtowania dziejów w powiązaniu z tajemnicą zbawczego wcielenia i zawartą w owym kształtowaniu dialektyką, a następnie objaśnia sposób eschatologicznego spełnienia stworzenia i jego związek z zaangażowaniem w doczesności.

Bibliografia

Alberigo, Giuseppe. „Cristianesimo come storia e teologia confessante”, Nota introduttiva, in Marie- Dominique Chenu, Le Saulchoir. Una scuola di teologia. IX-XXX. Casale Monferrato: Casa Editrice Marietti, 1982.

Aubert, Roger. La teologie catholique au milieu du XX siècle. Tournai−Paris: Casterman, 1954.

Augustinus. Quest. in Hept. 2, 73: PL 34, 623.

Augustinus. Sermo 220: PL 38, 1089.

Balthasar, Hans Urs von. Burzenie bastionów, tłum. Jerzy Zakrzewski. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2000.

Balthasar, Hans Urs von, Giussani, Luigi. Miejsce chrześcijanina w świecie, tłum. Katarzyna Kubis, Andrzej Porębski. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2003.

Balthasar, Hans Urs von. Teologia dziejów. Zarys, tłum. Juliusz Zychowicz. Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 1996.

Bartnik, Czesław Stanisław. Chrystus jako sens historii. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, 1987.

Bartnik, Czesław Stanisław. Historia ludzka i Chrystus. Szkice z chrześcijańskiej wizji dziejów. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1987.

Benedykt XVI. „Egzegeza nie tylko historyczna ale i teologiczna”, 14 X – XIV Kongregacja. L'Osservatore Romano 29(2008): 34-35.

Benedykt XVI. Encyklika „Spe salvi”. O nadziei chrześcijańskiej. Kraków: Wydawnictwo M, 2007.

Benedykt XVI. Homilia (5 października 2008). „Bez Boga człowiek jest samotny, a społeczeństwo zagubione”. L'Osservatore Romano 29(2008): 7-9.

Benedykt XVI. Jezus z Nazaretu. Część I. Od chrztu w Jordanie do Przemienienia, tłum. Wiesław Szymona. Kraków: Wydawnictwo M, 2007.

Cannizzo, Antonio. „Quattro concetti giovannei. In margine al dibattito sulla Gaudium et spes”. W Il Concilio venti anni dopo. 3. Il rapporto Chiesa-mondo, red. Nunzio Galantino, 106-115. Roma: Editrice A.V.E., 1986.

Cattaneo, Enrico. „La categoria `storia' nel Vaticano II”. W Il Concilio venti anni dopo. 1. Ingresso della categoria `storia', a cura di Enrico Cattaneo, 11-32. Roma: Editrice A.V.E., 1985.

Chantraine, Georges. „`Dei Verbum'. Un enseignement et une tache”. Nouvelle Revue Théologique 107(1985): 823-837.

Chantraine, Georges. „Eschatologia i historia zbawienia”. Nadzieja i eschatologia. Com 4(1984): 37-54.

Chantraine, Georges. Laikat. Chrześcijanie w świecie, tłum. Kazimierz Domagalski. Warszawa: Pallottinum, 1993.

Chenu, Marie–Dominique. Le Saulchoir. Una scuola di teologia. Casale Monferrato: Casa Editrice Marietti, 1982.

Congar, Yves. Chrystus i zbawienie świata, tłum. Anna Turowiczowa. Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 1968.

Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński i polski, t. IV (1511-1870), oprac. Arkadiusz Baron, Henryk Pietras. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2005.

DUDEN Deutsches Universalwörterbuch, hrsg. Günther Drosdowski i in. Mannheim−Wien−Zürich: Dudenverlag, 1983.

Dupont, Jacques. „Wiara”. W Słownik teologii biblijnej, tłum. Kazimierz Romaniuk, red. Xavier, Léon-Dufour, 1025-1034. Poznań−Warszawa: Pallottinum, 1973.

Federazione Intelectuale delle Università Cattoliche. La posta in gioco. Memoria del Concilio e futuro della Chiesa nella riflessione di teologi dei cinque continenti, a cura di Mathijs Lamberigts i in. Bologna: Edizioni Dehoniane, 2016.

Fédou, Michel. „Le Concile Vatican II: un enjeu d'interpretation”, W Vatican II sous le regard des historiens, red. Christoph Theobald, 137-157. Bologna: Edizioni Dehomiane Bologna, 2006.

Florkowski, Eugeniusz. „Objawienie Boże według Konstytucji Dei Verbum”. W Idee przewodnie soborowej Konstytucji o Bożym Objawieniu, red. Stanisław Grzybek, 31-43. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1968.

Forte, Bruno. La Parola della fede. Introduzione alla Simbolica ecclesiale.Milano: Edizioni San Paolo, 1996.

Forte, Bruno. La teologia come compagnia, memoria e profezia. Introduzione al senso e al metodo della teologia come storia. Milano: Edizioni San Paolo, 1996.

Gonzalez, Fidel F. „Męczeństwo, pamięć o świętych i problemy związane z beatyfikacją-kanonizacją męczenników”, tłum. Lucjan Balter. W Męczennicy XX wieku (Kolekcja Communio 14), 80-151. Poznań: Pallottinum, 2001.

Greco, Carlo. „Rivelazione e Storia nella prospettiva del Concilio Vaticano II”. W Il Concilio venti anni dopo, t. I. L'ingresso della categoria della `storia', red. Enrico Cattaneo, 117-128. Roma: Editrice A.V.E., 1985.

Harrington, Wilfrid. Teologia biblijna, tłum. Józef Marzęcki. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1977.

Ivaldo, Marco. “Aspetti della controversia Loisy-Blondel”. W Attualità del pensiero di Maurice Blondel, red. Peter Henrici i in., 138-145. Milano: Editrice Massimo, 1975.

Jan Paweł II. Adhortacja apostolska „Vita consecrata”. Ząbki: Apostolicum, 1996.

Jan Paweł II. Pamięć i tożsamość. Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 2005.

Jan Paweł II. „Przemówienie do uczestników Konferencji na temat realizacji nauczania Powszechnego Soboru Watykańskiego II” (27 II 2000). W Andrzej Michalik, Odkryć Sobór. Szkic historyczno-teologiczny Soboru Watykańskiego II, 161-167. Tarnów: Wydawnictwo BIBLOS, 2006.

Jan XXIII. „Gaudete Mater Ecclesia. Przemówienie wygłoszone w dniu otwarcia Soboru Watykańskiego II” (11 X 1962). W Andrzej Michalik, Odkryć Sobór. Szkic historyczno-teologiczny Soboru Watykańskiego II, 120-131. Tarnów: Wydawnictwo BIBLOS, 2006.

Kudasiewicz, Józef. „Biblia Księgą zbawienia”. W Biblia o odkupieniu, red. R. Rubinkiewicz SDB, 7-40. Lublin: RW KUL, 2000.

Lafont, Ghislain. „La Constitution `Dei Verbum' et ses précédents conciliaires”. Nouvelle Revue Théologique 110(1988): 58-73.

Lazzatti, Giuseppe. Świeccy a chrześcijańskie zaangażowanie w sprawy doczesne, tłum. Zenon Ziółkowski. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988.

Lohfing, Norbert. Pieśń Chwały, tłum. Jan Doktór. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1982.

Löwith, Karl. Historia powszechna i dzieje zbawienia. Teologiczne przesłanki filozofii dziejów, tłum. Józef Marzęcki. Kęty: Wydawnictwo ANTYK, 2002.

Lubac, Henri de. Ateizm i sens człowieka, tłum. Olga Scherer. Paris: Éditions du Dialogue, 1969.

Lubac, Henri de. Słowo Boże w historii człowieka. Objawienie Boże, tłum. Beata Czarnomska. Kraków: Cerf–Kairos; Wydawnictwo M; ZNAK, 1997.

Metz, Johann Baptist. Sulla teologia del mondo. Brescia: Queriniana, 1974.

Molari, Carlo. „La storia della teologia cattolica postconciliare”. W Il Concilio venti anni dopo. 1. L’ingresso della categoria `storia', 35-68. Roma: Editrice A.V.E., 1985.

Müller, Gerhard Ludwig. Ubóstwo i godność człowieka, tłum. Sławomir Śledziewski. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, 2015.

Sacrosanctum Oecumenicum Concilium Vaticanum Secundum. Schemata Constitutionum et decretorum de quibus disceptabitur in Concilii Sessionibus. Seria prima. Typis Polyglottis Vaticanis, 1962.

Schaff, Adam. Obiektywny charakter praw historii. Z zagadnień marksistowskiej metodologii historiografii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955.

Schüngel, Paul Hubert. „Objawienie przez słowo”. W Praktyczny słownik biblijny, tłum. Tadeusz Mieszkowski, Paweł Pachciarek, red. Anton Grabner-Haider, 853. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX; Wydawnictwo Księży Pallotynów, 1994.

Scola, Angelo „Wydarzenie Jezusa Chrystusa dzisiaj”. W Chrystus – Zbawiciel. Communio 17(1997): 10-32.

Teilhard de Chardin, Pierre. Zarys wszechświata personalistycznego i inne pisma, tłum. Mieczysław Tazbir, Konrad Waloszczyk. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1985.

Theobald, Christoph. `Seguendo le orme …' della Dei Verbum. Bibbia, teologia e pratiche di lettura. Bologna: Edizioni Dehoniane, 2011.

Wójtowicz, Wojciech. „Współczesne zagrożenia według kardynała Josepha Ratzingera”. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie 10(2005): 237-258.

Wojtyła, Karol. U podstaw odnowy. Studium o realizacji Vaticanum II. Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1972.

Zuberbier, Andrzej. „Wstęp”. W Balthasar Hans Urs von. Teologia dziejów. Zarys, tłum. Juliusz Zychowicz, 5-16. Kraków: Wydawnictwo ZNAK, 1996.