Bractwa w kościołach franciszkańskich w Polsce w okresie potrydenckim (XVI-XVIII wiek)

Abstrakt

W XVI wieku równocześnie z odgórną reformą trydencką rozwijał się nurt religijności tradycyjnej. Dynamizm tego nurtu religijności ludowej miał swoje źródło w późnośredniowiecznym procesie głębszego przenikania chrześcijaństwa do świadomości i życia ogółu społeczeństwa. Wyrazem tego nurtu religijnego były bractwa, które stały się jedną z form odrodzenia katolickiego w Polsce po Soborze Trydenckim. Sobór Trydencki podkreślił zasadniczą więź organizacyjną bractw z Kościołem i wyszczególnił ich specyfikę oraz poddał je bezpośredniej jurysdykcji Stolicy Apostolskiej i biskupa ordynariusza miejsca. Cechą charakterystyczną bractw była ich uniwersalność i wszechstanowość; rekrutacja członków dokonywała się z ludzi różnych stanów i zawodów.

Zakonnicy św. Franciszka w okresie potrydenckim poszerzyli teren swojego oddziaływania społeczno-religijnego, konsolidując przy swoich świątyniach trzy nowe, popularne, bractwa kościelne. Odzwierciedleniem tej sytuacji była świątynia franciszkańska w Krakowie, przy której powstały w XVI/XVII wieku trzy typowe dla franciszkanów bractwa: Paska św. Franciszka (1587 r.), Męki Pańskiej (1595 r.), Św. Antoniego (1664 r.). Bractwa były objęte kierownictwem duchowym zakonników franciszkańskich, korzystały z licznych przywilejów i odpustów, o które starali się zakonnicy. Działalność bractw przy kościołach franciszkańskich była charakterystycznym zjawiskiem katolickiej odnowy po Soborze Trydenckim. Franciszkanie, obok innych zakonów mendykanckich, wpisali się w ten nurt w sposób imponujący, bowiem dzięki ich zaangażowaniu i pracy integracja grup społecznych na poziomie religijnym, duchowym, kulturowym i charytatywnym przyczyniła się do odnowy Kościoła i społeczeństwa polskiego.