Nałożenie rąk w liturgii święceń w pierwszym tysiącleciu (Część II: Średniowiecze)

Waldemar Bartocha

doi:10.18290/rt20678-1

Waldemar Bartocha Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Teologiczny https://orcid.org/0000-0001-5896-1400

DOI: https://doi.org/10.18290/rt20678-1

Słowa kluczowe: nałożenie rąk, święcenia, Duch Święty, biskup, prezbiter, diakon

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie genezy i sensu teologicznego gestu nałożenia rąk, jak również jego miejsca w strukturze celebracji święceń w pierwszym tysiącleciu. Sięgnięcie do historii liturgii święceń pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób doszło w średniowieczu do marginalizacji i przysłonięcia gestu nałożenia rąk nowymi elementami pochodzącymi z różnych liturgii zachodnich, takimi jak namaszczenie, przekazanie szat czy uroczyste wręczenie insygniów. Autor artykułu sięga do źródeł liturgicznych (sakramentarze i Ordines Romani) i w oparciu o nie śledzi zachodzące zmiany w strukturze liturgii święceń. W liturgii rzymskiej aż do X wieku, czyli do przyjęcia przez Rzym powstałego w Moguncji w roku 950 „Pontyfikału rzymsko-germańskiego” gest nałożenia rąk i modlitwa święceń stanowiły swoisty rdzeń całej celebracji święceń. Także analiza Ordines Romani potwierdza praktykę stosowania tego liturgicznego gestu. Jednak już rzadko mówi się tam o nałożeniu rąk w sposób wyraźny. Brak wzmianki na ten temat świadczy o osłabieniu wymowy eklezjologicznej gestu nałożenia rąk.

Bibliografia

Bartocha W., Kształtowanie się obrzędów święceń biskupa od Tradycji Apostolskiej do Pontyfikału rzymsko-germańskiego (zarys historyczno-liturgiczny), „Seminare” 30(2011), s. 17-27.

Bradshaw P.F., Rites of Ordination. Their History and Theology, Collegeville: Order of Saint Benedict 2014.

Brovelli F., Ordine e ministeri, w: Anàmnesis, t. 3/1: La liturgia, i sacramenti: teologia e storia della celebrazione, red. A.J. Chupungco, Genova-Milano: Casa Editrice Marietti S.p.A. 2005, s. 241-300.

Carpin A., Il Sacramento dell’Ordine. Dalla Teologia Isidoriana alla Teologia Tomista, Bologna: Edizioni Studio Domenicano 1988.

Cavalli G., L’imposizione delle mani della tradizione della Chiesa Latina. Un rito che qualifica il sacramento, Roma: Edizioni Antonianum 1999.

Gibaut J., Amalarius of Metz and the Laying on of Hands in the Ordination of a Deacon, „Harvard Theological Review” 82(2) 1989, s. 233-240.

Konecki K., Nałożenie rąk w odnowionych obrzędach święceń, w: Ante Deum stantes, red. S. Koperek, R. Tyrała, Kraków: Wydawnictwo UNUM 2002, s. 293-300.

Kwiatkowski D., Obrzędy święceń prezbiteratu do X wieku, „Studia Liturgiczne” 7(2011), s. 19-30.

Kwiatkowski D., Struktura i teologia obrzędu święceń prezbiteratu w posoborowych pontyfikałach, „Poznańskie Studia Teologiczne” 11(2001), s. 163-205.

Lameri A., La Traditio Instrumentorum e delle insigne nei riti di ordinazione. Studio storico-liturgico, Roma: Edizioni Liturgiche 1998.

Lijka K., Ordinatio presbyterorum od X do XVI wieku, „Studia Liturgiczne” 7(2011), s. 31-50.

Oñatibia I., Ministerios eclesiales: orden, w: La celebración en la Iglesia, vol. II: Sacramentos, red. D. Borobio, ed. 5, Salamanca: Ediciones Sígueme 2008, s. 593-652.

Paternoster M., L’imposizione delle mani nella chiesa primitiva. Rassegna delle testimonianze bibliche, patristiche e liturgiche fino al secolo quinto, Roma: Edizioni Liturgiche 1983.

Santantoni A., L’ordinazione episcopale. Storia e teologia dei riti dell’ordinazione nelle antiche liturgie dell’Occidente, Roma: Editrice Anselmiana 1976.

Santantoni A., Parenti S., Gli ordini sacri e i ministeri, w: Scientia liturgica, red. A.J. Chupungco, t. 4, Casale Monferrato 1998, s. 209-266.

Sorci P., Liturgie papali, liturgie delle basiliche a Roma e genesi degli Ordines Romani, w: Liturgie e culture tra l’età di Gregorio Magno e il pontificato di Leone III, red. R. Salvarani, Città del Vaticano 2011, s. 175-200.

Vogel C., L’imposition des mains dans les rites d’ordination en Orient et en Occident, „La Maison-Dieu” 1970, nr 102, s. 52-72.