Święty Jacek w religijności ludowej i w kulturze polskiej
Abstrakt
Święty Jacek Odrowąż, dominikanin urodzony w Kamieniu Śląskim nieopodal Opola, kanonizowany w 1594 r. przez papieża Klemensa VIII, należy do najwybitniejszych postaci XIII wieku. Jest uważany za twórcę polskiej prowincji dominikanów za inicjatora powstania wielu klasztorów w Polsce, Prusach, Czechach (Znojnie, Igławie, Ołomuńcu, Pradze) i Austrii (we Friesach na pograniczu Styrii i Karyntii). Nazywany Apostołem Północnej Europy, Apostołem Słowian, Światłem Północy, Lux ex Silesiae (Światłem ze Śląska), prowadził misje ewangelizacyjne wśród ludów zamieszkujących dzisiejsze państwa bałtyckie oraz stepy nadczarnomorskie, także w Rusi Kijowskiej.
Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba omówienia i analizy kultu św. Jacka w polskiej tradycji i kulturze religijnej. Autorka przedstawia biografię świętego, legendy i podania z nim związane, także przysłowia, zwyczaje agrarne i kulinaria. Materiały, które stały się podstawą omówienia, pochodzą z badań terenowych, które autorka prowadziła w latach 2015–2020, jak i z dostępnej literatury przedmiotu.
Bibliografia
Adalberg, Samuel, oprac. Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich. Warszawa 1889–1894.
Borkowski, Zbigniew. Święty Jacek. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2019.
Camilleri, Rino. Wielka księga świętych patronów. Kielce: Jedność, 2002.
Drabina, Jan. „Wokół tragicznego zdarzenia z roku 1367 w Bytomiu”. W Szkice z dziejów Bytomia, red. Jan Drabina, 107–120. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1984.
Fusco, Roberto. „Jackowe modele ikonograficzne we włoskich obrazach ołtarzowych w okresie późnego manieryzmu i wczesnego baroku”. W Święty Jacek Odrowąż Apostoł Północnej Europy, red. ks. A. Nocoń, ks. A. Wuwera, 62–92. Roma–Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2012.
Jacek z Wygiełzowa. Wojsko św. Jadwigi. Bytom, 1922.
Kanior, Marian OSB. „Święty Jacek”. W Polscy święci 8, red. Joachim Roman Bar OFMConv, 84–122. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1987.
Kolberg, Oskar. Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Krakowskie, część pierwsza. Kraków, 1871.
Ku czi św. Jacka. Opole (Oppeln O.-S.): Wydał Związek Polskich Kół Śpiewaczych na Śląsku Opolskim, 1938.
Lompa, Józef. Bajka i podania, Wrocław, 1965.
Opolskie smaki 5, red. Karina Bedrunka i in. Opole, 2016.
Rożek, Michał. Magia kultury. Kraków: Wydawnictwo Petrus, 2012.
Skarga, Piotr, ks. Żywoty świętych polskich. Kraków: WAM, 2011.
Spież, Jan Andrzej OP. Św. Jacek Odrowąż. Kraków: WAM, 2007.
Szczech, Bernard. Srebrne miasto czyli bytomskie legedny i podania. Bytom: Platan, 2000.
Świtała-Trybek, Dorota. „Na świętego Marcina najlepsza gęsina. Święci i kulinaria”. W: Święci i świętość w literaturze i kulturze, red. Maria Kopsztejn i Barbara Szargot, 135–150. Bytom: Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, 2009.
Świtała-Trybek, Dorota. „Sałatki mnicha, pierogi św. Jacka, kiełbaski z refektarza… Na szlaku świętych smaków’”. Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja nr 1 (2016): 147–166.
Tomczyk-Miczka, Elżbieta, Mielec, Piotr. Opolski Bifyj. Przyjazny przewodnik kulinarny. Kraków: Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna, 2015.
Walczak, Marek. „Obraz Wizja św. Jacka Odrowążu jako vera effigies pierwszego polskiego dominikanina”. W Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. Anna Markiewicz, Marcin Szyma, Marek Walczak, 595–623. Kraków: Esprit, 2013.
Wileniec-Sønderby, Bożena Anna. „Św. Jacek w Skandynawii: misja czy fikcja?”. W Święty Jacek Odrowąż Apostoł Północnej Europy, red. ks. A. Nocoń, ks. A. Wuwera, 110–124. Roma–Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2012.
Woroniecki, Jacek OP. Święty Jacek Odrowąż i sprowadzenie Zakonu Kaznodziejskiego do Polski. Kraków–Katowice: Esprit, 2007.
Zalewski, Wincenty SDB. Święci na każdy dzień. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 1989.
Copyright (c) 2020 Roczniki Teologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
