The Copy of the Chełm Icon of Mother of God in the Orthodox Church in Klesztów. Dating, Direct Inspiration, Cult

Magdalena Ludera

doi:10.18290/rt.2016.4-8

Magdalena Ludera National Museum in Kraków

DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2016.4-8

Keywords: a copy of the Chełm icon of Mother of God; Klesztów; the religious borderland of the 18th-century Commonwealth of Poland; Orthodox and Uniate church

Abstract

The article is a synthetic monograph of the, so far only mentioned, copy of the Chełm icon of Mother of God, which was located in the former Orthodox Church of the Assumption of Virgin Mary in Klesztów near Chełm. Controversies concerning the dating of the preserved paint layers of the icon were considered, which was not facilitated by the ambiguous results of the last conservation studies (1993). In this context, a detailed comparative analysis of the Klesztów icon was conducted, including with two poorly-known copies of the Chełm icon of Mother of God – namely the oil painting of Podhorce collection of Wacław Rzewuski (1746) and the devotional engraving (1765), now in a private collection. Whilst reconstructing the cult of the copy of Klesztów, the relationship between Węgleńscy from Klesztów and Wacław Rzewuski, the personal attitude of the latter toward the Chełm and Klesztów icons, as well as the apotropaic function attributed in the Commonwealth of Poland not only to the original, but also to its copies, worshiped by both the faithful of the Orthodox Church and the Latins, were analysed.

References

Archidiecezja lubelska 2006, Lublin 2006.

Baranowski A.: Koronacje wizerunków maryjnych w czasach baroku. Zjawisko kulturowe i artystyczne, Warszawa [2003].

Baranowski A.: Oprawy uroczystości koronacyjnych wizerunków Marii na Rusi Koronnej w XVIII wieku, „Biuletyn Historii Sztuki” 57 (1995), no. 3-4, pp. 299-320.

Baranowski A.: Rola rodzin magnackich w osiemnastowiecznych uroczystościach koronacyjnych na wschodnich terenach Rzeczypospolitej, [in:] Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, ed. J. Lileyko, Lublin 2000, pp. 619-638.

Burska-Szubarga E.: Identyfikacja obiektu po konserwacji. Madonna z Dzieciątkiem, Warszawa 17.02.1993, [in:] E. Burska-Szubarga, E. Niewiadomska, Dokumentacja konserwatorska. Trzy obrazy z Klesztowa [n. pag., s.l., n.d.] (Chełm, the Delegation of PUPM, 270).

[Deluga W.]: Grafika w kręgu Cerkwi prawosławnej i Kościoła Greckokatolickiego. Katalog wystawy, Muzeum Okręgowe w Chełmie, Chełm 1993.

Deluga W.: Ikona Matki Boskiej Chełmskiej. Głos w dyskusji badaczy polskich i ukraińskich, „Восточноевропейский археологический журнал”, 4 (17) июль-август 2002, http://archaeology.kiev.ua/journal/040702/deluga.htm (12.03.2013).

Deluga W.: Ikona Matki Boskiej Chełmskiej – palladium Rzeczpospolitej, [in:] Szczelina światła. Ruskie malarstwo ikonowe. Pamięci Romualda Biskupskiego, ed. A. Gronek, Kraków 2009, pp. 69-79.

Deluga W.: Ukraińskie graficzne wyobrażenia cudownych ikon maryjnych z XVII i XVIII wieku, [in:] Гетьман Іван Мазепа: постать, оточення, епоха, ред. В. А. Смолій, Київ 2008, pp. 312-335, http://histans.com/LiberUA/Book/mazepa/19.pdf (26.12.2014).

Do piękna nadprzyrodzonego. Wystawa sztuki sakralnej XVI-XX wieku ze zbiorów Muzeum Chełmskiego i świątyń dawnych diecezji chełmskich, vol. II: Katalog, Chełm 2003.

Ikony. Przedstawienia maryjne z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie. Katalog zbiorów, ed. J. Gmurek, Warszawa 2004.

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, vol. VIII: Dawne województwo lubelskie, ed. R. Brykowski, E. Smulikowska, no. 5: Powiat chełmski, Warszawa 1968.

Kondraciuk P.: Nieznane obrazy Matki Boskiej Chełmskiej w kościołach rzymskokatolickich na Zamojszczyźnie, [in:] Волинська ікона. Матеріали X міжнародної наукової конференції, м. Луцьк, 17-19 вересня 2003 року, Луцьк 2003, pp. 104-106.

Lipiński T.: Wiadomości historyczno-numizmatyczne o koronacyach obrazów Matki Boskiej w dawnej Polsce, „Biblioteka Warszawska” 1849, vol. 4, pp. 441-476.

Ludera M.: Łukasz Węgleński z małżonką z Rulikowskich – fundatorzy cerkwi Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Klesztowie. O stosunkach na pograniczu wyznaniowym Rzeczypospolitej w XVIII w., „Prace Historyczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2017 (forthcoming).

Mart K.: „Między Wschodem a Zachodem”. Sztuka sakralna ziemi chełmskiej, [in:] Sztuka i liturgia kościoła greckokatolickiego. Katalog wystawy w 400-lecie Unii Brzeskiej, ed. K. Mart, Chełm–Zamość 1996, pp. 26-48.

Mart K.: Ikonografia chełmskiej Hodegetrii, [in:] Czterechsetlecie zawarcia unii brzeskiej 1596-1996. Materiały sesji naukowej zorganizowanej w Toruniu w dniach 28-29.11.1996 r., ed. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998, pp. 157-166.

Mart K.: [Wstęp], [in:] Do piękna nadprzyrodzonego. Wystawa sztuki sakralnej XVI-XX wieku ze zbiorów Muzeum Chełmskiego i świątyń dawnych diecezji chełmskich, vol. II: Katalog, Chełm 2003, pp. 5-51.

Michalczuk S.: Srebrne antependium w kościele pokatedralnym w Chełmie, „Roczniki Humanistyczne” 10 (1961), no. 3, pp. 95-100.

Orzechowska H.: Obraz Matki Boskiej Chełmskiej. Klesztów. Karta ewidencyjna zabytku no. 1270, 1972 (Chełm, the Delegation of PUPM).

Ostrowski J.K., Petrus J.T. et al.: Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów, Kraków 2001.

Pawlak W.: Jakub Susza – zapomniany świadek i historiograf bitwy pod Beresteczkiem, [in:] Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej, ed. W. Pawlak, M. Piskała, Warszawa 2011, pp. 211-235.

Stefański J.: Zarys dziejów kultu Obrazu Matki Boskiej Chełmskiej, „Lubelszczyzna” 2 (1996), no. 3, pp. 98-109.

Sztuka iluminacji i grafiki cerkiewnej. Katalog wystawy, 10-11.1996, Biblioteka Narodowa [s.l., n.d.].

Cлободян B.: Церкви Холмської Єпархії, Львів 2005.