The Abbess Magdalena Mortęska – Her Life and Reformist Initiatives Aimed at Female Education in the Post-Tridentine Era

  • Żaneta Sztylc
Keywords: Magdalena Mortęska; convent education; female education; the post-Tridentine Monastic Reform; education; The Benedictine nuns of the Reform

Abstract

The paper presents a model of a medieval female education, which purpose was to prepare girls to the role of a wife and of a mother. Magdalena Mortęska, who was also educated in line with this model, lost her mother just as a few years old girl, and she was entrusted by her father under the tutelage of her aunt. This practice was very common and peculiar to the standards of that time. Magdalena’s aunt raised her in a severe discipline, teaching her, in the first instance, how to be devout, diligent, resourceful and thrifty person, and she prepared her to the role of a housewife and of a mother. However, some of these lessons turned out to be fatal for her, since in her early age she lost her right eye while she was cooking a meal with kitchen servants. Magdalena did not wish to be a married woman, on the contrary, she wanted to join the Benedictine nunnery of Chełmno, and thereby she refused the will of her father. Thanks to her stubbornness and strong faith, she made her convent vows on the 4th of June, 1579, and a week later she became the abbess of the Benedictine convent of Chełmno. As the abbess she initiated the fundamental reform, which purpose was the re-reading and enforcing of the original monastic rules. The Reform of the convent of Chełmno was fundamental and all the solutions were prepared by the new generation of nuns, since the old generation had ceased. The interpretation of the Rule, worked out through many years of experiences, became the law, which has been practiced by its own legislators. With this interpretation the preservation of the identity of the convent was very significant. The Renaissance era, in which Magdalena Mortęska lived and acted, saw the new demand to spread education and culture among women. Conscious of that, the abbess took the challenge thereby the reformed congregation was provided the opportunity to educate females. Magdalena Mortęska extended this activity upon all emerging foundations, and moreover, her labor was innovative to that time. Her efforts increased the number of centers associating female youth, and thanks to her pro-educational activity, she became the pioneer of females’ development.

References

Andrzej z Kobylina [Glaber]: Gadki o skłonności członków człowieczych z Arystotelesa i też inszych mędrców wybrane, Kraków 1893.

Bednarz M.: Jezuici a religijność polska (1564-1594), „Nasza Przeszłość” 20 (1964), pp. 149-224.

Bogucka M.: Białogłowa w dawnej Polsce, Warszawa 1998.

Borkowska M.: Panny siostry w roli instytucji usługowej. Czego oczekiwało społeczeństwo od klasztoru żeńskiego w XVII i XVIII wieku, [in:] Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym, ed. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Opole–Wrocław 1996, pp. 55-63.

Borkowska M.: Słownik mniszek benedyktyńskich w Polsce, Tyniec 1989.

Borkowska M.: Wypadki oblacji po soborze trydenckim, „Nasza Przeszłość” 103 (2005), pp. 171-188.

Borkowska M.: Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010.

Borkowska M.: Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII-XVIII wieku, Warszawa 1996.

Brzechffa S.: Żywot świątobliwej Magdaleny Mortęskiej napisany przez ks. Stanisława Brzechffę TJ, a teraz na nowo do druku podany przez X. G. Pobłockiego, Pelplin 1880.

Dokumenty soborów powszechnych 1511-1870, vol. IV, ed. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2005.

Fankidejski J.: Klasztory żeńskie w dzisieyszej dyecezyi chełmińskiej, Pelplin 1883.

Górski K.: M. Magdalena Mortęska i jej rola w reformie trydenckiej w Polsce, „Nasza Przeszłość” 34 (1971), pp. 131-176.

Górski K.: Matka Mortęska, Kraków 1971.

Górski K.: Mortęska Magdalena, [in:] Hagiografia polska. Słownik bio-hagiograficzny, ed. R. Gustaw, vol. II, Poznań 1972, pp. 137-147.

Górski K.: Mortęska Magdalena, [in:] Polski Słownik Biograficzny, vol. XXII, no. 92, Wrocław 1977, pp. 6-8.

Górski K.: Od religijności do mistyki: zarys dziejów życia wewnętrznego w Polsce. Część pierwsza 966-1795, Lublin 1962.

Górski K.: Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.

Henelowa W.: Waleta Matki Mortęskiej, „Nasza Przeszłość” 105 (2006), pp. 269-278.

Janowska B.: Wychowanie dziewcząt w średniowiecznej Polsce, [in:] Nauczanie w dawnych wiekach. Edukacja w średniowieczu i u progu ery nowożytnej: Polska na tle Europy, ed. W. Iwańczak, K. Bracha, Kielce 1997, pp. 199-204.

Jaroszewicz F.: Matka świętych Polska albo żywoty świętych błogosławionych, wielebnych, świątobliwych, pobożnych Polaków i Polek, Kraków 1767.

Karpiński A.: Kobieta w mieście polskim w drugiej połowie XVI i XVII wieku, Warszawa 1995.

Kłoczowski J.: Wspólnoty zakonne w średniowiecznej Polsce, Lublin 2010.

Kot S.: Historia wychowania, vol. I, Warszawa 1994.

Kronika benedyktynek chełmińskich, Pelplin 1937.

Mortęska Magdalena, [in:] Encyklopedia katolicka, vol. XIII, Lublin 2010, pp. 316-317.

Puchowski K.: Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Studium z dziejów edukacji elit, Gdańsk 2007.

Reguła Świętego Oyca Benedykta z łacińskiego przetłumaczona, y z Reformacya Porządków, Chełmińskiego, Toruńskiego, Nieświeskiego, y inszych wszystkich w Królestwie Polskim tejże Reformacyey y Reguły S. Benedykta, które teraz są y na potym zjednoczone będą, Klasztorów Panieńskich, Kraków 1606.

Rozynkowski W.: Starania ksieni Magdaleny Mortęskiej o rozwój szkolnictwa katolickiego, „Nasza Przeszłość” 117 (2012), pp. 137-157.

Sprawa o Reformacji Klasztoru Chełmińskiego Przewielebnych P.P. Benedyktynek […] podana a przez Jednego kapelana i natenczas spowiednika niniejszego 1618 w Chełmnie mieszkającego [ks. Wojciecha Pakoszewica] z samych oryginalnych aktów i listów pieczętowanych zebrana, Poznań 1618.

Szylar A.: Działalność oświatowa benedyktynek sandomierskich w latach 1616-1865, Lublin 2002.

Szylar A.: Działalność wychowawczo-edukacyjna żeńskich zgromadzeń zakonnych w Małopolsce w okresie potrydenckim do 1815 r., Kraków 2012.

Żołądź-Strzelczyk D.: Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2006.

Published
2019-12-11
Section
Articles