The Parish Priests in Skwierzyna (Schwerin/ Warthe) in 1768−1920 Years
Abstract
The article presents the profiles of parish priests in Skwierzyna (Schwerin/ Warthe) in the years 1768−1920. They were, in turn, Christian Szmitt (1768−1819), Cistercian Lawrence Franke (1820−1840), Franz Pawelke (1842−1876), Anton Gaertig (1886−1890) and Albert Hannemann (1891−1927). In the years 1876−1886 the parish was vacant due to Kulturkampf. Franke, Pawelke, Gaertig and Hannemann were German, but only Pawelke did not speak Polish, and Hannemann had a fairly mediocre knowledge of Polish; the rest spoke Polish to such an extent that they were able to preach and confess. We do not know what nationality Szmitt was — he knew both Polish and German, both correctly. In Skwierzyna, where in the 19th century the majority of Germans lived, knowledge of Polish was hardly needed. In terms of managing the parish, Szmitt was quite passive, he could not cope with the reconstruction of the parish church, which fell into disrepair during the Napoleonic Wars. Franke led to a makeshift reconstruction of the church. Pawelke, who managed the reconstruction and partial rebuilding of the church, gave it a neo-Gothic decor. Gaertig had been in the parish for too short a time to register anything. Hannemann proved to be an active shepherd soul.
References
Adamski, Jerzy. „Architektura kościoła farnego pw. św. Mikołaja w Skwierzynie w kontekście hal z poligonalnym chórem zintegrowanym w Wielkopolsce” Ziemia Międzyrzecka w Przeszłości (2009), 7: 41-55.
Bąk, Ludwik. Dzieje szkoły średniej w Wałczu. Od kolegium jezuickiego do liceum ogólnokształcącego (1665-1995). Wałcz, 1998.
Ceynowa, Tadeusz. Ziemia Pogranicza. Dekanat wałecki w latach 1821-1920. Radom, 2004.
Chmielewski, Andrzej. Z Polską w sercu. Wspomnienia skwierzyńskich pionierów. Skwierzyna, 2019.
Ciechanowicz, Jerzy. „Tuczno – miejsce utworzenia administracji kościelnej Pogranicza”. Studia i Materiały do Dziejów Ziemi Wałeckiej (2011), 2: 27-39.
Dratwa, Bolesław. „Organizacja Niezależnej Prałatury Pilskiej”. Gorzowskie Wiadomości Kościelne (1985), 29: 309-316.
Fijałkowski, Marek. „Skrzatusz w mojej pamięci – lata 1940-1944. Relacja Haliny Mikołajczuk”. Rocznik Skrzatuski (2020), 8: 161-165.
Golz, Franciszek. Dawno temu w Pszczewie. Gorzów, 2004.
Golz, Franciszek. „W Pszczewie zawsze była Polska”. Rocznik Lubuski (1966), 4: 266-269.
Kirmiel, Andrzej. Skwierzyna – miasto pogranicza. Historia miasta do 1945 roku. Bydgoszcz, 2004.
Korytkowski, Jan. Brevis descriptio historico-geografica ecclesiarum archidioecesis gnesnensis et posnaniensis ad ordinem decanatum digestarum nec non elenchus universi cleri […]. Gnesnae, 1888.
Koziej-Chołdzyńska, Jolanta. „Raczyński Antoni Bartłomiej”. W: Encyklopedia Katolicka. T. 16, 1053. Lublin, 2012.
Księża społecznicy w Wielkopolsce 1894-1919. Słownik biograficzny. T. 1-4. Gniezno, 2007-2009.
Łukaszewicz, Józef. Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej dyecezyi poznańskiej. T. 2. Poznań, 1859.
Maler, Katarzyna. Kościół katolicki na ziemi głubczyckiej w latach 1742-1945. Dzieje pruskiej części archidiecezji ołomunieckiej – komisariatu kietrzańskiego i wikariatu generalnego w Branicach. T. 2. Słownik biograficzny duchowieństwa katolickiego urodzonego bądź działającego na ziemi głubczyckiej do 1946 r. Zakony żeńskie na ziemi głubczyckiej do 1946 r. Opole, 2017.
Nitecki, Piotr. Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny. Wyd. 2 popr. i uzup. Warszawa, 2000.
Nowacki, Józef. Dzieje archidiecezji poznańskiej. T. 2. Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. Poznań, 1964.
Prejs, Roland. „Kapłani archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej w szeregach duchowieństwa prałatury pilskiej”. W: Artem historicam aliis tradere. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Anzelma Weissa. Red. Włodzimierz Bielak, Jarosław Marczewski, Tomasz Moskal, 265-282. Lublin, 2011.
Prejs, Roland. „Kłopoty proboszcza Szmitta. Epizod z dziejów parafii w Skwierzynie na przełomie XVIII i XIX w.” Adhibenda (2017), 4: 83-93.
Prejs, Roland. „Ks. Franz Pawelke i odbudowa kościoła w Skwierzynie” Adhibenda (2019), 6: 71-80.
Prejs, Roland. „Prałatura Pilska w świetle schematyzmu z 1940 r.” Roczniki Teologiczne 55(2008), 4: 31-48.
Prejs, Roland. „Próba odbudowy? Z dziejów Prałatury Pilskiej (luty – sierpień 1945 roku)”. W: Universitati serviens. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Profesora Stanisława Wilka SDB. Red. Jan Walkusz, Marzena Krupa, 201-209. Lublin, 2014.
Sprungala, Martin. „Die Freie Prälatur Schneidemühl – die kirchliche Neuordnung der Provinz Posen nach 1919”. Jahrbuch Weichsel-Warthe (2003), 49: 76-85.
Szugalski, Tomasz. „Proboszczowie i komendarze pilscy w latach 1815-1914”. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie (2001), 6: 155-162.
Śmierzchalski-Wachocz, Dariusz. „Matka Boża Obozowa. Geneza i rozwój kultu obrazu Matki Bożej Rokitniańskiej do 1945 roku”. W: Sanktuarium rokitniańskie. Dzieje i konteksty. Red. Grzegorz Chojnacki, Andrzej Draguła, 9-26. Zielona Góra, 2009.
Tureczek, Marceli. „Opisy miasta i kościoła pw. św. Mikołaja w Skwierzynie z lat 1761, 1817, 1860 w świetle dokumentów odkrytych w kuli wieżowej podczas remontu fary w 1934 roku”. Ziemia Międzyrzecka w Przeszłości (2014), 12: 42-47.
Waberski, Grzegorz. „Wolna Prałatura Pilska”. Kronika Wielkopolski 29(2001), 1: 36-46.
Zajchowska, Stanisława. „Skwierzyna”. W: Studia nad początkami i rozplanowaniem miast nad środkową Odrą i dolną Wartą (województwo zielonogórskie). T. 1. Ziemia Lubuska, Nowa Marchia, Wielkopolska. Red. Zdzisław Kaczmarczyk, Andrzej Wędzki, 283-302. Zielona Góra, 1967.
Zieliński, Zygmunt. Kulturkampf w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej w latach 1873-1887. Poznań, 2011.
Copyright (c) 2022 Roczniki Teologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
