Pedagogiczne uwarunkowania poczucia koherencji
Article Sidebar
Opublikowane:
cze 27, 2019
Słowa kluczowe:
poczucie koherencji; pedagogika personalistyczna; metody zadaniowe
Main Article Content
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie refleksji na temat pedagogicznych możliwości kształtowania poczucia koherencji. Opierając się na dokonanej analizie badań dotyczących uwarunkowania rozwoju poczucia koherencji, które znajdują się w bazach (Ebsco, Web of Science, Google Scholar) oraz polskich zasobach bibliotecznych, wskazano jak można kształtować poczucie koherencji, odnosząc się do założeń pedagogiki personalistycznej. Na podstawie przeprowadzonych analiz można stwierdzić, że w procesie wychowania kształtowanie cech życia osobowego, takich jak poznanie, miłość, wolność czy religijność może służyć rozwojowi poczucia koherencji. Pomocą w formowaniu silnego poczucia koherencji mogą być metody zadaniowe. Wydaje się, że proponują one taki rodzaj oddziaływania na wychowanka, który służy kształtowaniu doświadczeń życiowych ważnych w rozwoju poczucia koherencji, jednocześnie też uwzględnia przywołane założenia pedagogiki personalistycznej.
Article Details
Numer
Dział
Artykuły
Bibliografia
Al-Yagon, M. (2003). Children at-risk for developing learning disorders: Multiple perspectives. Journal of Learning Disabilities, 36(4), 318-335.
Al-Yagon, M. (2010). Maternal emotional resources and socio-emotional well-being of children with and without learning disabilities. Family Relations, 59, 152-169.
Al-Yagon, M. (2012). Subtypes of attachment security in school-age children with learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 35(3), 170-183.
Al-Yagon, M., Mikulincer, M. (2004). Socioemotional and academic adjustment among children with learning disorders: The mediational role of attachment-based factors. The Journal of Special Education, 38(2), 111-124.
Al-Yagon, M., Margalit, M. (2006). Loneliness, sense of coherence and perception of teachers as a secure base among children with reading difficulties. European Journal of Special Needs Education, 21(1), 21-37.
Antonovsky, A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Antonovsky, H., Sagy, S. (1986). The development of sense of coherence and its impact on responses to stress situations. The Journal of Social Psychology, 126 (2), 213-225.
Binnebesel, J. (2006). Pedagogiczne możliwości kształtowania poczucia koherencji w kontekście salutogenetycznej koncepcji zdrowia A. Antonovsky’ego. Psychoonkologia, 10 (2), 64-69.
Dolińska-Zygmunt, G. (2001). Orientacja salutogenetyczna w problematyce zdrowotnej. Model Antonovsky’ego. W: G. Dolińska-Zygmunt (red.), Podstawy psychologii zdrowia (s. 19-31). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Efrati-Virtzer, M., Margalit, M. (2009). Students’ behaviour difficulties, sense of coherence and adjustment at school: Risk and protective factors. European Journal of Special Needs Education, 24(1), 59-73.
Eriksson, M., Lindström, B. (2006). Antonovsky’s sense of coherence scale and the relation with health: a systematic review. Journal of Epidemiology Community Health, 60, 373-373.
Feldt, T., Kokko, K., Kinnunen, U., Pulkkinen, L. (2005). The Role of Family Background, School Success, and Career Orientation in the Development of Sense of Coherence. European Psychologist 10, 298-308.
Fronczek, A., Zwoliński, M. (1999). Some childhood predictors of the sense of coherence (SOC) in young adults. A follow-up-stady. Polish Psychological Bulletin, 30(4), 263-270.
García-Moya, I., Moreno, C., Jiménez-Iglesias, A. (2013). Understanding the joint effects of family and other developmental contexts on the sense of coherence (SOC): A person-focused analysis using the classification tree. Journal of Adolescence, 36(5), 913-923.
Golińska, L. (2003). Poczucie koherencji a zadowolenie z życia w różnych jego fazach. Nowiny Psychologiczne, 4, 33-46.
Grocholewski, Z. (2017). Miłość w służbie prawdziwych wartości w myśli i pracy pedagogicznej bł. Edmunda Bojanowskiego. Roczniki Pedagogiczne, 9(45), 11-21, http://dx.doi.org/10.18290/ rped. 2017.9s-2.
Gruszczyńska, E., Worsztynowicz, A. (1999). Koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji A. Antonovsky’ego. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna, 17, 93-105.
Herbart, J.F. (1832). Listy pedagogiczne albo listy o zastosowaniu psychologii w pedagogice; tł. z niem. i oprac. D. Stępkowski. Przegląd Historyczno-Oświatowy (2008), 51, 3/4, 137-155.
Heszen, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Honkinen, P.-L.K., Suominen, S.B., Valimaa, R.S., Helenius, H.Y., Rautava, P.T. (2005). Factors associated with perceived health among 12-year-old school children. Scandinavian Journal of Public Health, 33, 35-41.
Idan, O., Margalit, M. (2014). Socioemotional self-perceptions, family climate, and hopeful thinking among students with learning disabilities and typically achieving students from the same classes. Journal of Learning Disabilities, 47(2), 136-152.
Strelau, J., Doliński, D. (2008). Psychologia: podręcznik akademicki (t. 1). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Jarmużek, J. (2018). Poczucie koherencji a aktywność edukacyjna dorosłych. Studium teoretyczno- badawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Jelonkiewicz, I. (1994). Model Antonovsky’ego – odniesienie do wybranych koncepcji psychologicznych. Nowiny Psychologiczne, 1, 55-66.
Jelonkiewicz, I. (1996). Przegląd badań nad korelatami i regulacyjnymi funkcjami poczucia koherencji (przegląd literatury). Alkoholizm i Narkomania, 1, 19-26.
Kiereś, B. (2015). U podstaw pedagogiki personalistycznej. Filozoficzny kontekst sporu o wychowanie. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kiereś, B. (2017). Człowiek i wychowanie. Od osoby do osobowości. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Konarzewski, K. (1987). Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kosińska-Dec, K., Jelonkiewicz, I. (2001). Wybrane właściwości dorastającego dziecka i rodziny a jego poczucie koherencji. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s. 139-150). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Krause, Ch., Lorenz, R.F. (2009). Was Kindern Halt gibt, Salutogenese in der Erziehung. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
Kristensson, P., Öhlund, L.S. (2005). Swedish upper secondary school pupils’ sense of coherence, coping resources and aggressiveness in relation to educational track and performance. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 19(1), 77-84.
Kuchcińska, M. (1996). Metoda zadaniowa w edukacji szkolnej i równoległej. Bydgoszcz: Wydawnictwo MK.
Lackaye, T.D., Margalit, M. (2006). Comparisons of achievement, effort, and self-perceptions among students with learning disabilities and their peers from different achievement groups. Journal of Learning Disabilities, 39(5), 432-446.
Sitarczyk, M., Łukasik, M. (2014). Sytuacja rodzinna a poczucie koherencji i przekonanie o własnej skuteczności młodzieży przebywającej w placówkach socjalizacyjnych. Roczniki Pedagogiczne, 6 (42), 4, 69-83.
Majewicz P. (1999). Orientacja patogenetyczna i salutogenetyczna w psychologii zdrowia - implikacje dla wychowania. W: H. Kosętka, J. Wyczesany (red.), Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej „Promocja zdrowia w edukacji” (s. 67-69). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademi Pedagogicznej.
Margalit, M. (2008). The salutogenic paradigm in education: Promoting well-being of children and their families. Paper presented at the International Seminar on Salutogenesis, Helsinki, Finland.
Marsh, S.C., Clinkinbeard, S.S., Thomas, R.M., Evans, W.P. (2007). Risk and protective factors predictive of sense of coherence during adolescence. Journal of Health Psychology, 12(2), 281-284.
Mattila, M.L., Rautava, P., Honkinen, P.L., Ojanlatva, A., Jaakkola, S., Aromaa, M., et al. (2011). Sense of coherence and health behaviour in adolescence. Acta Paediatrica, 100(12), 1590-1595.
Mayer, C.H. (2011). The meaning of sense of coherence in transcultural management. Mȕnster: Waxmann.
Mittelmark, M.B., Sagy, S., Eriksson, M., Bauer, G.F., Pelikan, J.M., Lindström, B., Espnes, G.A. (2017). The Handbook of Salutogenesis. Cham: Springer.
Mroziak, B. (1994). A. Antonovsky’ego koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji (SOC). Nowiny Psychologiczne, 1, 5-15.
Mroziak, B., Czabała, J.Cz., Wójtowicz, S. (1997). Poczucie koherencji a zaburzenia psychiczne. Psychiatria Polska, 3, 257-268.
Mroziak, B., Czabała, J.Cz., Zwoliński, M. (1996). Poczucie koherencji (SOC) jako determinant zdrowia psychicznego młodzieży – sprawozdanie z badań pilotażowych. W: H. Skłodowski (red.), Medycyna psychosomatyczna i psychologia chorego somatycznie wobec zagrożeń i wyzwań cywilizacyjnych współczesnego świata (s.101-105). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Nowak, M. (2012). Pedagogiczny profil nauk o wychowaniu. Studium z odniesieniem do pedagogiki pielęgniarstwa. Lublin: Wydawnictwo Naukowe KUL.
Pasikowski, T. (2000). Stres i zdrowie. Podejście salutogenetyczne. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Pasikowski, T. (2001). Struktura i funkcje poczucia koherencji. Analiza teoretyczna i empiryczna weryfikacja. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s. 43-55). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Sęk, H. (2001). Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia koherencji. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s. 23-42). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Sęk, H., Ścigała, I. (1996). Stres i radzenie sobie w modelu salutogenetycznym. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna, 3(8-9), 21-33.
Worsztynowicz, A. (2003). Doświadczanie wsparcia rodzicielskiego a poczucie koherencji dorastających. W: Z. Juczyński, N. Ogińska-Bulik (red.), Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki (s.163-176). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zarzycka, B., Tychmanowicz, A. (2015). Wiara i siła. Religijność w procesach koherencji. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zasępa, E. (2002). Personalny wymiar religijności a poczucie koherencji i poczucie bezpieczeństwa. Studia Psychologica, 3, 53-67.
Al-Yagon, M. (2010). Maternal emotional resources and socio-emotional well-being of children with and without learning disabilities. Family Relations, 59, 152-169.
Al-Yagon, M. (2012). Subtypes of attachment security in school-age children with learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 35(3), 170-183.
Al-Yagon, M., Mikulincer, M. (2004). Socioemotional and academic adjustment among children with learning disorders: The mediational role of attachment-based factors. The Journal of Special Education, 38(2), 111-124.
Al-Yagon, M., Margalit, M. (2006). Loneliness, sense of coherence and perception of teachers as a secure base among children with reading difficulties. European Journal of Special Needs Education, 21(1), 21-37.
Antonovsky, A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Antonovsky, H., Sagy, S. (1986). The development of sense of coherence and its impact on responses to stress situations. The Journal of Social Psychology, 126 (2), 213-225.
Binnebesel, J. (2006). Pedagogiczne możliwości kształtowania poczucia koherencji w kontekście salutogenetycznej koncepcji zdrowia A. Antonovsky’ego. Psychoonkologia, 10 (2), 64-69.
Dolińska-Zygmunt, G. (2001). Orientacja salutogenetyczna w problematyce zdrowotnej. Model Antonovsky’ego. W: G. Dolińska-Zygmunt (red.), Podstawy psychologii zdrowia (s. 19-31). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Efrati-Virtzer, M., Margalit, M. (2009). Students’ behaviour difficulties, sense of coherence and adjustment at school: Risk and protective factors. European Journal of Special Needs Education, 24(1), 59-73.
Eriksson, M., Lindström, B. (2006). Antonovsky’s sense of coherence scale and the relation with health: a systematic review. Journal of Epidemiology Community Health, 60, 373-373.
Feldt, T., Kokko, K., Kinnunen, U., Pulkkinen, L. (2005). The Role of Family Background, School Success, and Career Orientation in the Development of Sense of Coherence. European Psychologist 10, 298-308.
Fronczek, A., Zwoliński, M. (1999). Some childhood predictors of the sense of coherence (SOC) in young adults. A follow-up-stady. Polish Psychological Bulletin, 30(4), 263-270.
García-Moya, I., Moreno, C., Jiménez-Iglesias, A. (2013). Understanding the joint effects of family and other developmental contexts on the sense of coherence (SOC): A person-focused analysis using the classification tree. Journal of Adolescence, 36(5), 913-923.
Golińska, L. (2003). Poczucie koherencji a zadowolenie z życia w różnych jego fazach. Nowiny Psychologiczne, 4, 33-46.
Grocholewski, Z. (2017). Miłość w służbie prawdziwych wartości w myśli i pracy pedagogicznej bł. Edmunda Bojanowskiego. Roczniki Pedagogiczne, 9(45), 11-21, http://dx.doi.org/10.18290/ rped. 2017.9s-2.
Gruszczyńska, E., Worsztynowicz, A. (1999). Koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji A. Antonovsky’ego. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna, 17, 93-105.
Herbart, J.F. (1832). Listy pedagogiczne albo listy o zastosowaniu psychologii w pedagogice; tł. z niem. i oprac. D. Stępkowski. Przegląd Historyczno-Oświatowy (2008), 51, 3/4, 137-155.
Heszen, I., Sęk, H. (2007). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Honkinen, P.-L.K., Suominen, S.B., Valimaa, R.S., Helenius, H.Y., Rautava, P.T. (2005). Factors associated with perceived health among 12-year-old school children. Scandinavian Journal of Public Health, 33, 35-41.
Idan, O., Margalit, M. (2014). Socioemotional self-perceptions, family climate, and hopeful thinking among students with learning disabilities and typically achieving students from the same classes. Journal of Learning Disabilities, 47(2), 136-152.
Strelau, J., Doliński, D. (2008). Psychologia: podręcznik akademicki (t. 1). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Jarmużek, J. (2018). Poczucie koherencji a aktywność edukacyjna dorosłych. Studium teoretyczno- badawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Jelonkiewicz, I. (1994). Model Antonovsky’ego – odniesienie do wybranych koncepcji psychologicznych. Nowiny Psychologiczne, 1, 55-66.
Jelonkiewicz, I. (1996). Przegląd badań nad korelatami i regulacyjnymi funkcjami poczucia koherencji (przegląd literatury). Alkoholizm i Narkomania, 1, 19-26.
Kiereś, B. (2015). U podstaw pedagogiki personalistycznej. Filozoficzny kontekst sporu o wychowanie. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kiereś, B. (2017). Człowiek i wychowanie. Od osoby do osobowości. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Konarzewski, K. (1987). Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kosińska-Dec, K., Jelonkiewicz, I. (2001). Wybrane właściwości dorastającego dziecka i rodziny a jego poczucie koherencji. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s. 139-150). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Krause, Ch., Lorenz, R.F. (2009). Was Kindern Halt gibt, Salutogenese in der Erziehung. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
Kristensson, P., Öhlund, L.S. (2005). Swedish upper secondary school pupils’ sense of coherence, coping resources and aggressiveness in relation to educational track and performance. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 19(1), 77-84.
Kuchcińska, M. (1996). Metoda zadaniowa w edukacji szkolnej i równoległej. Bydgoszcz: Wydawnictwo MK.
Lackaye, T.D., Margalit, M. (2006). Comparisons of achievement, effort, and self-perceptions among students with learning disabilities and their peers from different achievement groups. Journal of Learning Disabilities, 39(5), 432-446.
Sitarczyk, M., Łukasik, M. (2014). Sytuacja rodzinna a poczucie koherencji i przekonanie o własnej skuteczności młodzieży przebywającej w placówkach socjalizacyjnych. Roczniki Pedagogiczne, 6 (42), 4, 69-83.
Majewicz P. (1999). Orientacja patogenetyczna i salutogenetyczna w psychologii zdrowia - implikacje dla wychowania. W: H. Kosętka, J. Wyczesany (red.), Edukacja zdrowotna dzieci i młodzieży. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej „Promocja zdrowia w edukacji” (s. 67-69). Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademi Pedagogicznej.
Margalit, M. (2008). The salutogenic paradigm in education: Promoting well-being of children and their families. Paper presented at the International Seminar on Salutogenesis, Helsinki, Finland.
Marsh, S.C., Clinkinbeard, S.S., Thomas, R.M., Evans, W.P. (2007). Risk and protective factors predictive of sense of coherence during adolescence. Journal of Health Psychology, 12(2), 281-284.
Mattila, M.L., Rautava, P., Honkinen, P.L., Ojanlatva, A., Jaakkola, S., Aromaa, M., et al. (2011). Sense of coherence and health behaviour in adolescence. Acta Paediatrica, 100(12), 1590-1595.
Mayer, C.H. (2011). The meaning of sense of coherence in transcultural management. Mȕnster: Waxmann.
Mittelmark, M.B., Sagy, S., Eriksson, M., Bauer, G.F., Pelikan, J.M., Lindström, B., Espnes, G.A. (2017). The Handbook of Salutogenesis. Cham: Springer.
Mroziak, B. (1994). A. Antonovsky’ego koncepcja salutogenezy i poczucia koherencji (SOC). Nowiny Psychologiczne, 1, 5-15.
Mroziak, B., Czabała, J.Cz., Wójtowicz, S. (1997). Poczucie koherencji a zaburzenia psychiczne. Psychiatria Polska, 3, 257-268.
Mroziak, B., Czabała, J.Cz., Zwoliński, M. (1996). Poczucie koherencji (SOC) jako determinant zdrowia psychicznego młodzieży – sprawozdanie z badań pilotażowych. W: H. Skłodowski (red.), Medycyna psychosomatyczna i psychologia chorego somatycznie wobec zagrożeń i wyzwań cywilizacyjnych współczesnego świata (s.101-105). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Nowak, M. (2012). Pedagogiczny profil nauk o wychowaniu. Studium z odniesieniem do pedagogiki pielęgniarstwa. Lublin: Wydawnictwo Naukowe KUL.
Pasikowski, T. (2000). Stres i zdrowie. Podejście salutogenetyczne. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Pasikowski, T. (2001). Struktura i funkcje poczucia koherencji. Analiza teoretyczna i empiryczna weryfikacja. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s. 43-55). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Sęk, H. (2001). Salutogeneza i funkcjonalne właściwości poczucia koherencji. W: H. Sęk, T. Pasikowski (red.), Zdrowie – stres – zasoby. O znaczeniu poczucia koherencji dla zdrowia (s. 23-42). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Sęk, H., Ścigała, I. (1996). Stres i radzenie sobie w modelu salutogenetycznym. Promocja Zdrowia. Nauki Społeczne i Medycyna, 3(8-9), 21-33.
Worsztynowicz, A. (2003). Doświadczanie wsparcia rodzicielskiego a poczucie koherencji dorastających. W: Z. Juczyński, N. Ogińska-Bulik (red.), Zasoby osobiste i społeczne sprzyjające zdrowiu jednostki (s.163-176). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Zarzycka, B., Tychmanowicz, A. (2015). Wiara i siła. Religijność w procesach koherencji. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Zasępa, E. (2002). Personalny wymiar religijności a poczucie koherencji i poczucie bezpieczeństwa. Studia Psychologica, 3, 53-67.