Świat wartości w twórczości Klementyny z Tańskich Hoffmanowej adresowanej do dzieci i młodzieży (na wybranych przykładach)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Autorka artykułu przybliża twórczość Klementyny z Tańskich Hoffmanowej (1798-1845), pierwszej polskiej autorki oryginalnych tekstów dla dzieci i młodzieży. Pokazuje hierarchię wartości jej w utworach: pobożność, patriotyzm i postulat używania rodzimego języka w opozycji do powszechnej francuszczyzny, miłość do rodziców i rodzeństwa, przyjaźń, dary serca. Materiał egzemplifikacyjny stanowią teksty: Pamiątka po dobrej Matce, czyli ostatnie jej rady dla córki. Przez Młodą Polkę (1819), Powieści moralne dla dzieci (1820), Wiązanie Helenki (1823). Autorka nawiązuje też do wartości postulowanych w „Rozrywkach dla dzieci”, pierwszym polskim czasopiśmie dla młodego odbiorcy.
Tańska, pisząc o wartościach podstawowych, odwołuje się do autorytetów z epoki wcześniejszej i jej współczesnych, na przykład w Powieściach moralnych dla dzieci kreśli sylwetkę księdza Grzegorza Piramowicza (1735-1801) oraz upowszechnia kult niezłomnego rycerza, księcia Józefa Poniatowskiego (1763-1813). Przywołane w rozprawie teksty Tańskiej-Hoffmanowej cechuje dydaktyzm i moralizatorstwo, związane z modelem ówczesnej edukacji.
Autorka artykułu podejmuje także temat stosunku cenzury rosyjskiej do publikacji Hoffmanowej po powstaniu listopadowym, pokazuje uniwersalność jej dzieł i ich recepcję przez potomnych.
Article Details
Bibliografia
[B.n.a], Klementyna z Tańskich Hof[f]manowa, „Gazeta Lubelska” 231(1898), s. 2.
Bednarczuk M., Pogonowska E., Znani, nieznani, nierozpoznani: o kilku figurach zbiorowej wyobraźni, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf 2009.
Chmielowski P., Autorki polskie wieku XIX. Studium literacko-obyczajowe, Seria 1, Warszawa 1885.
Chmielowski P., Klementyna z Tańskich Hof[f]manowa. Zarys biograficzno-pedagogiczny, Petersburg: nakładem Księgarni K. Grendyszyńskiego 1899.
Gawlik S., Dziedzictwo pedagogiczne Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego 1995.
Glatz J., Rosaliens Vermachtniss an ihre Tochter Amanda, Reuthinger 1818(2).
Klementyna Tańska, w: Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut, t. VI, cz. 1, oprac. E. Aleksandrowska i in., Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1970, s. 318-331.
Pawlicowa A., Niewieście polonofilstwo sprzed stu lat, „Przeszłość”. Czasopismo historyczne dla wszystkich 7(1931), s. 108-109.
Kaniowska-Lewańska I., Pierwsi twórcy oryginalnej polskiej literatury dla dzieci, w: taż, Literatura dla dzieci i młodzieży do roku 1864. Zarys rozwoju. Wybór materiałów, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1973, s. 62-75.
Kaniowska-Lewańska I., Twórczość dla dzieci i młodzieży Klementyny z Tańskich Hof[f]manowej, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu” 1964.
Kunowski S., Wartości w procesie wychowania, wstęp i wybór tekstów Beata Lenarczyk, Kraków: Oficyna Wyd. „Impuls” 2003.
Nehring W., Kurs literatury polskiej dla użytku szkół, Poznań 1866, s. 231-233.
Parczewska M., [Honorata z Wiśniowskich Zapová], „Na Polską Macierz Szkolną” (Jednodniówka), Towarzystwo Literatów i Dziennikarzy Polskich w Warszawie, maj 1918, s. 32.
Seruga J., Z działalności cenzury rosyjskiej w Polsce (wyjątki z aktów sekretnych gubernatora rosyjskiego w Lublinie z lat 30-tych ubiegłego [XIX wieku], odbitka z „Roku Polskiego” 9(1917) i 1(1918), Kraków 1918.
Stoch E., Literatura i teatr pod presją cenzury w pierwszej połowie XIX wieku – na przykładzie życia kulturalnego Lublina, „Napis” 15(2009), s. 141-158.