Proces parentyfikacji w kontekście teorii systemowej
Article Sidebar
Opublikowane:
cze 26, 2019
Słowa kluczowe:
role rodzinne; parentyfikacja; parentyfikacja emocjonalna; parentyfikacja instrumentalna; parentyfikacja destruktywna; parentyfikacja konstruktywna
Main Article Content
Abstrakt
W niniejszym artykule, który ma charakter teoretyczno-przeglądowy, zwrócono uwagę na specyfikę i uwarunkowania ról rodzinnych, charakterystykę dysfunkcyjnego procesu odwracania ról w rodzinie (parentyfikacja), klasyfikacje parentyfikacji oraz pozytywne i negatywne konsekwencje doświadczenia odwrócenia ról między rodzicami a dzieckiem. Polska literatura psychologiczna i pedagogiczna na temat zjawiska parentyfikacji jest skromna zarówno pod względem teoretycznym, jak i empirycznym. Eksplorowanie tego zjawiska jest niezwykle ważne nie tylko ze względu na obciążenie dziecka przerastającymi je obowiązkami, lecz także ze względu na role i zadania rozwojowe, które są właściwe dla wieku dziecka (np. edukacja szkolna, socjalizacja, nawiązywanie więzi z rówieśnikami, budowanie przyjaźni), których ze względu na przytłoczenie obowiązkami dziecko nie może realizować. Należy zatem przyjąć, że gruntowna wiedza na temat parentyfikacji i umiejętność odróżniania jej od podobnych jej zjawisk umożliwi nauczycielom, pedagogom, psychologom, terapeutom i pracownikom socjalnym dokładniejsze dopasowanie interwencji terapeutycznych do potrzeb dziecka i jego rodziny.
Article Details
Numer
Dział
Artykuły
Bibliografia
Bańka, A. (2004). Kapitał kariery: klucz do rozwoju człowieka przez całe życie. W: W. Kret (red.), Poradnictwo kariery – teoria, mity i szanse. Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Humanistycznej.
Bańka, A. (2005). Jakość życia a jakość rozwoju. Społeczny kontekst płci, aktywności i rodziny. W: A. Bańka (red.), Psychologia jakości życia (s. 11-78). Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
Bertalanffy, von L. (1984). Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa: PWN.
Borchet, J., Lewandowska-Walter, A., Rostowska, T. (2016). Parentification in Late Adolescence and Selected Features of the Family System. Health Psychology Report, 4(2), 116-127. http://ojs.tnkul.pl/index.php/rped/article/view/24
DOI: 10.5114/hpr.2016.55921
Boszormeny-Nagy, I., Spark, G. (1973). Invisible Loyalties. New York: Harper and Row.
Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Clinical Applications of Attachment Theory. London: Routledge.
Bowlby, J. (2005). The Making and Breaking of Affectional Bonds. London: Routledge.
Bying-Hall, J. (2008). The Significance of Children Fulfilling Parental Roles: Implications for Family Therapy. Journal of Family Therapy, 30, 147-162.
Carter, B., McGoldrick, M. (1989). Overview: The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy. W: B. Carter, M. McGoldrick (red.), The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy (s. 3-28). Boston–London–Sydney–Toronto: Allyn and Bacon.
Chase, N. (1999). An Overview of Theory, Research, and Societal Issues. W: N. Chase (red.), Burdened Children (s. 3-33). New York: The Guilford Press.
Chase, N., Demming, M., Wells, M. (1998). Parentification, Parental Alcoholism, and Academic Status among Young Adults. American Journal of Family Therapy, 25, 105-114.
Cicchetti, D. (2004). An Odyssey of Discovery: Lessons Learned through Three Decades of Research on Child Maltreatment. American Psychologist, 59, 731-741.
DiCaccavo, A. (2006). Working with Parentification: Implications for Clients and Counselling Psychologists. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research, and Practice, 79, 469-478.
East, P.L. (2010). Children Provision of Family Caregiving. Benefit or Burden. Child Development Perspectives, 4, 55-61.
Gladstone, B.M., Boydell, C.M., McKeever, P. (2006). Recasting Research into Children’s Experiences of Parental Mental Illness: Beyond Risk and Resilience. Social Science and Medicine, 62, 2540-2550.
Haxhe, S. (2016). Parentification and Related Processes: Distinction and Implications for Clinical Practice. Journal of Family Psychotherapy, 27(3), 185-199. http://ojs.tnkul.pl/index.php/rped/article/view/24
DOI: 10.1080/08975353.2016. 1199768
Hooper, L.M. (2012). Parentification. W: R.J.R. Levesque (red.), Encyclopedia of Adolescence (vol. 4, s. 2023-2031). New York, NY: Springer.
Hooper, L.M., Doehler, K., Hannah, N.J. (2011). The Parentification Inventory: Development, Validation and Cross-Validation. The American Journal of Family Therapy, 39, 226-241.
Hooper, L.M. Marotta, S.A., Lanthier, R.P. (2008). Predictors of Growth and Distress Following Childhood Parentification: A Retrospective Exploratory Study. Journal of Child & Family Studies, 17, 693-705. http://ojs.tnkul.pl/index.php/rped/article/view/24
DOI:10.1007/s10826-007-9184-8
Hooper, L.M., Wallace, S.A. (2010). Evaluating the Parentification Questionnaire: Psychometric Properties and Psychopathology Correlates. Contemporary Family Therapy, 32, 52-68.
Jurkovic, G.J. (1997). The Plight of the Parentified Child. New York, NY: Brunner Mazel.
Klein, D., White, J. (1996). Family Theories. An Introduction. London: Sage Publications.
Kubiak, S.P. (2005). Trauma and Cumulative Adversity in Women of a Disadvantaged Social Location. American Journal of Orthopsychiatry, 75, 451-465.
Liberska, H. (2003). Realizacja zadań rozwojowych dorosłości a rozwój indywidualny. W: B. Harwas-Napierała (red.), Rodzina a rozwój człowieka dorosłego (s. 63-99). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Margasiński, A. (2006). Rodzina w Modelu Kołowym i FACES IV Davida H. Olsona. Nowiny Psychologiczne, 4, 69-89.
Margasiński, A. (2009). Skala Oceny Rodziny (SOR). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Marotta, S.A. (2003). Integrative Systemic Approaches to Attachment-Related Trauma. W: P. Erdman, T. Caffery (red.), Attachment and Family Systems: Conceptual, Empirical, and Therapeutic Relatedness (s. 225-240). New York: Taylor and Francis.
Mayseless, O., Bartholomew, K., Henderson, A., Trinke, S. (2004). “I Was More her Mom than She Was Mine”: Role Reversal in a Community Sample. Family Relations, 53, 78-86.
Namysłowska, I. (1997). Terapia rodzin. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Olson, D.H. (2004). Circumplex Model of Marital and Family Systems. Journal of Family Therapy, 22, 144-167.
Pasternak A., Schier, K. (2014). Życie bez dzieciństwa – parentyfikacja u kobiet z syndromem DDA. Psychiatria Polska, 48(3), 553-562.
Plopa, M. (2004). Psychologia rodziny: teoria i badania. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej.
Radochoński, M. (1987). Choroba a rodzina. Rzeszów: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Rostowska, T. (2006). Rozwojowe aspekty jakości życia rodzinnego. W: T. Rostowska (red.), Jakość życia rodzinnego, wybrane zagadnienia (s. 11-28). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki.
Rostowska, T. (2008). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Wydawnictwo „Impuls”.
Rostowski, J. (1986). Poziom podobieństwa cech osobowości partnerów jako uwarunkowanie dobranego związku małżeńskiego. Gdańsk: Wydawnictwo UG. Zeszyty Naukowe. Rozprawy i Monografie, nr 74.
Rostowska, T., Chęć, M. (2008). Psychospołeczne uwarunkowania funkcjonowania rodziny dziecka z ADHD w świetle teorii systemowej. W: H. Cudak (red.), Pedagogika rodziny (t. 3, s. 73-82). Łódź: WSHE.
Rostowska, T., Rostowski, J. (2006). Jakość życia rodzinnego w kontekście teorii systemowej. Pedagogika Rodziny, 1, 127-146.
Schier, K. (2010). „Gdy dziecko staje się rodzicem” – odwrócona troska, czyli zjawisko parentyfikacji w rodzinie. W: B. Tryjarska (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości (s. 63-80). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Schier, K. (2014). Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Tompkins, T.L. (2007). Parentification and Maternal HIV Infection: Beneficial Role or Pathological Burden. Journal of Child and Family Studies, 16, 113-123.
Wolska, M. (2000). Rodzinna lojalność. W: B. Kosek-Nita, D. Raś (red.), Kontakty z ludźmi „innymi” jako problem wychowania, opieki i resocjalizacji (s. 49-60). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wolicki, M. (1982), Podstawowe warunki i elementy procesu przygotowania się do pełnienia ról małżeńskich. Problemy Rodziny, 1-2, 39-44.
Ziemska, M. (1986). Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. W: M. Ziemska (red.), Rodzina i dziecko. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bańka, A. (2005). Jakość życia a jakość rozwoju. Społeczny kontekst płci, aktywności i rodziny. W: A. Bańka (red.), Psychologia jakości życia (s. 11-78). Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektura.
Bertalanffy, von L. (1984). Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowania. Warszawa: PWN.
Borchet, J., Lewandowska-Walter, A., Rostowska, T. (2016). Parentification in Late Adolescence and Selected Features of the Family System. Health Psychology Report, 4(2), 116-127. http://ojs.tnkul.pl/index.php/rped/article/view/24
DOI: 10.5114/hpr.2016.55921
Boszormeny-Nagy, I., Spark, G. (1973). Invisible Loyalties. New York: Harper and Row.
Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Clinical Applications of Attachment Theory. London: Routledge.
Bowlby, J. (2005). The Making and Breaking of Affectional Bonds. London: Routledge.
Bying-Hall, J. (2008). The Significance of Children Fulfilling Parental Roles: Implications for Family Therapy. Journal of Family Therapy, 30, 147-162.
Carter, B., McGoldrick, M. (1989). Overview: The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy. W: B. Carter, M. McGoldrick (red.), The Changing Family Life Cycle – A Framework for Family Therapy (s. 3-28). Boston–London–Sydney–Toronto: Allyn and Bacon.
Chase, N. (1999). An Overview of Theory, Research, and Societal Issues. W: N. Chase (red.), Burdened Children (s. 3-33). New York: The Guilford Press.
Chase, N., Demming, M., Wells, M. (1998). Parentification, Parental Alcoholism, and Academic Status among Young Adults. American Journal of Family Therapy, 25, 105-114.
Cicchetti, D. (2004). An Odyssey of Discovery: Lessons Learned through Three Decades of Research on Child Maltreatment. American Psychologist, 59, 731-741.
DiCaccavo, A. (2006). Working with Parentification: Implications for Clients and Counselling Psychologists. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research, and Practice, 79, 469-478.
East, P.L. (2010). Children Provision of Family Caregiving. Benefit or Burden. Child Development Perspectives, 4, 55-61.
Gladstone, B.M., Boydell, C.M., McKeever, P. (2006). Recasting Research into Children’s Experiences of Parental Mental Illness: Beyond Risk and Resilience. Social Science and Medicine, 62, 2540-2550.
Haxhe, S. (2016). Parentification and Related Processes: Distinction and Implications for Clinical Practice. Journal of Family Psychotherapy, 27(3), 185-199. http://ojs.tnkul.pl/index.php/rped/article/view/24
DOI: 10.1080/08975353.2016. 1199768
Hooper, L.M. (2012). Parentification. W: R.J.R. Levesque (red.), Encyclopedia of Adolescence (vol. 4, s. 2023-2031). New York, NY: Springer.
Hooper, L.M., Doehler, K., Hannah, N.J. (2011). The Parentification Inventory: Development, Validation and Cross-Validation. The American Journal of Family Therapy, 39, 226-241.
Hooper, L.M. Marotta, S.A., Lanthier, R.P. (2008). Predictors of Growth and Distress Following Childhood Parentification: A Retrospective Exploratory Study. Journal of Child & Family Studies, 17, 693-705. http://ojs.tnkul.pl/index.php/rped/article/view/24
DOI:10.1007/s10826-007-9184-8
Hooper, L.M., Wallace, S.A. (2010). Evaluating the Parentification Questionnaire: Psychometric Properties and Psychopathology Correlates. Contemporary Family Therapy, 32, 52-68.
Jurkovic, G.J. (1997). The Plight of the Parentified Child. New York, NY: Brunner Mazel.
Klein, D., White, J. (1996). Family Theories. An Introduction. London: Sage Publications.
Kubiak, S.P. (2005). Trauma and Cumulative Adversity in Women of a Disadvantaged Social Location. American Journal of Orthopsychiatry, 75, 451-465.
Liberska, H. (2003). Realizacja zadań rozwojowych dorosłości a rozwój indywidualny. W: B. Harwas-Napierała (red.), Rodzina a rozwój człowieka dorosłego (s. 63-99). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Margasiński, A. (2006). Rodzina w Modelu Kołowym i FACES IV Davida H. Olsona. Nowiny Psychologiczne, 4, 69-89.
Margasiński, A. (2009). Skala Oceny Rodziny (SOR). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Marotta, S.A. (2003). Integrative Systemic Approaches to Attachment-Related Trauma. W: P. Erdman, T. Caffery (red.), Attachment and Family Systems: Conceptual, Empirical, and Therapeutic Relatedness (s. 225-240). New York: Taylor and Francis.
Mayseless, O., Bartholomew, K., Henderson, A., Trinke, S. (2004). “I Was More her Mom than She Was Mine”: Role Reversal in a Community Sample. Family Relations, 53, 78-86.
Namysłowska, I. (1997). Terapia rodzin. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Olson, D.H. (2004). Circumplex Model of Marital and Family Systems. Journal of Family Therapy, 22, 144-167.
Pasternak A., Schier, K. (2014). Życie bez dzieciństwa – parentyfikacja u kobiet z syndromem DDA. Psychiatria Polska, 48(3), 553-562.
Plopa, M. (2004). Psychologia rodziny: teoria i badania. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej.
Radochoński, M. (1987). Choroba a rodzina. Rzeszów: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Rostowska, T. (2006). Rozwojowe aspekty jakości życia rodzinnego. W: T. Rostowska (red.), Jakość życia rodzinnego, wybrane zagadnienia (s. 11-28). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki.
Rostowska, T. (2008). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Wydawnictwo „Impuls”.
Rostowski, J. (1986). Poziom podobieństwa cech osobowości partnerów jako uwarunkowanie dobranego związku małżeńskiego. Gdańsk: Wydawnictwo UG. Zeszyty Naukowe. Rozprawy i Monografie, nr 74.
Rostowska, T., Chęć, M. (2008). Psychospołeczne uwarunkowania funkcjonowania rodziny dziecka z ADHD w świetle teorii systemowej. W: H. Cudak (red.), Pedagogika rodziny (t. 3, s. 73-82). Łódź: WSHE.
Rostowska, T., Rostowski, J. (2006). Jakość życia rodzinnego w kontekście teorii systemowej. Pedagogika Rodziny, 1, 127-146.
Schier, K. (2010). „Gdy dziecko staje się rodzicem” – odwrócona troska, czyli zjawisko parentyfikacji w rodzinie. W: B. Tryjarska (red.), Bliskość w rodzinie. Więzi w dzieciństwie a zaburzenia w dorosłości (s. 63-80). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Schier, K. (2014). Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
Tompkins, T.L. (2007). Parentification and Maternal HIV Infection: Beneficial Role or Pathological Burden. Journal of Child and Family Studies, 16, 113-123.
Wolska, M. (2000). Rodzinna lojalność. W: B. Kosek-Nita, D. Raś (red.), Kontakty z ludźmi „innymi” jako problem wychowania, opieki i resocjalizacji (s. 49-60). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Wolicki, M. (1982), Podstawowe warunki i elementy procesu przygotowania się do pełnienia ról małżeńskich. Problemy Rodziny, 1-2, 39-44.
Ziemska, M. (1986). Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. W: M. Ziemska (red.), Rodzina i dziecko. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.