Lucjusz Anneusz Seneka − mistrz słowa, nauczyciel życia przyszłych pokoleń
Article Sidebar
Opublikowane:
cze 26, 2019
Słowa kluczowe:
Seneka Młodszy; wartości; wartości moralne; etyka; perenializm; przyjaźń; miłość; nadzieja; szczęście; cierpienie; kłamstwo; prawdomówność; lęk przed śmiercią
Main Article Content
Abstrakt
Artykuł ma na celu ukazanie, że mimo upływu wieków, słowa Seneki Młodszego, jego rozważania oraz refleksje, podnoszące zagadnienia związane z różnorakimi kategoriami w starożytnych koncepcjach etycznych, jak i pozytywnymi ideami (miłość, przyjaźń, prawdomówność, szacunek dla drugiego człowieka), ukierunkowującymi działania ludzkie, nie straciły na aktualności. Seneka, mieniąc się wychowawcą i nauczycielem życia, filozofię, zwłaszcza etykę, uczynił skarbnicą rad oraz wzorów postępowania. Analiza jego dzieł skłania ku refleksji, że fundamentalne zasady i wartości kierujące ludzkim życiem wykazują dużą stabilność, a tym samym ciągłość kulturową. Myśli Seneki wpisują się tym samym w nurt powstałego na przełomie XIX i XX wieku, współczesnego perenializmu, którego reguły − podobnie jak u Seneki − są ponadczasowe, ponadprzestrzenne, odnoszą się do każdej kultury.
Article Details
Numer
Dział
Polemiki
Bibliografia
Alföldy G., Historia społeczna starożytnego Rzymu, tł. A. Gierlińska, Warszawa: Wydawnictwo Poznańskie 1991.
Bieżuńska-Małowist I., Poglądy nobilitas okresu Nerona, Warszawa: Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie 1952.
Birnbacher D., Odpowiedzialność za przyszłe pokolenia, tł. B. Andrzejewski, P. Jackowski, Warszawa: Oficyna Naukowa 1999.
Bourke V.J., Historia etyki, tł. A. Białek, Toruń: Krupski i S-ka 1994.
Budzowska M., Dziecko jako ofiara wojny w sztukach Eurypidesa i Seneki w świetle sceny z Astyanaksem, „Collectanea Philologica” (Łódź) 8(2004), s. 101-110.
Chudy W., Filozofia kłamstwa. Kłamstwo jako fenomen zła w świecie osób i społeczeństw, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen” 2003.
Copleston F., Historia filozofii, tł. H. Bednarek, t. I, Warszawa: PAX 1998.
Czarny J., Osoba ludzka w umieraniu i śmierci (ujęcie personalistyczne), w: B. Płonka-Syroka (red.), Moralny wymiar choroby, cierpienia i śmierci, Wrocław: Arboretum 1999, s. 19-27.
Dixon S., The Roman Mother, London: Croom Helm 1988.
Domeracki P., Jaranowski M., Zdrenka M.T., Sześć cnót mniejszych, Toruń: UMK 2012.
Finley M.L., Polityka w świecie starożytnym, tł. D. Kozińska, Kraków: Znak 2000.
Fromm E., O sztuce miłości, tł. A. Bogdański, Warszawa: Rebis 1971.
Grimal P., Seneka, tł. J.R. Kaczyński, Warszawa: PIW 1994.
Gutek G.L., Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, tł. A. Kacmajor, A. Sulak, Gdańsk: GWP 2003.
Habinek T.N., The Politics of Latin Literature. Writing, Identity, and Empire in Ancient Rome, Princenton, NJ: Princeton University Press 1998.
Haidt J., Szczęście. Od mądrości starożytnych po koncepcje współczesne, tł. A. Nowak, Gdańsk: GWP 2007.
Jarzębiak J., Zarys teologii stoickiej, „Acta Universitas Lodziensis. Folia Philosophica” 23(2010), s. 175-182.
Jedynak S. (red.), Mały słownik etyczny, Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza „Branta” 1994.
Kielanowski T., Rozmyślania o przemijaniu, Warszawa: Wiedza Powszechna 1976.
Kostyło H., Rekonstrukcjonizm społeczny: wzajemność oddziaływań kultury i edukacji, „Forum Oświatowe” 2012, nr 47, s. 15-32.
Kowalski H., Pietas jako wyznacznik odniesień między rodzicami a dziećmi w republikańskim Rzymie, w: J. Jundziłł, D. Żołądź-Strzelczyk (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Starożytność − Średniowiecze, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego 2002, s. 85-95.
Kromolicka B., Organizująca siła miłości, „Analiza i Egzystencja” 2012, nr 18, s. 77-91.
Kubiak Z., Muza rzymska. Poezja starożytnego Rzymu, Warszawa: Fundacja Buchnera 1992.
Kupis B., Religie starożytnego Rzymu, t. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne 1991.
Łapicki B., Etyczna kultura starożytnego Rzymu a wczesne chrześcijaństwo, Łódź: Ossolineum 1958.
Łobocki M., Pedagogika wobec wartości, w: B. Śliwerski (red.), Kontestacje pedagogiczne, Kraków: WSP 1993, s. 129-139.
Łoś A., Struktury społeczne w epoce wczesnego cesarstwa (27 p.n.e.-235 n.e.). Warstwy wyższe, w: J. Wolski, T. Kotula, A. Kunisz (red.), Starożytny Rzym we współczesnych badaniach. Liber in memoriam Lodovici Piotrowicz, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 1994, s. 281-317.
Mariański J., Wprowadzenie do socjologii moralności, Lublin: RW 1989.
Markiewiczowa H., Wybrane zagadnienia z historii wychowania, cz. I, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej 2006.
Murawska A., Edukacja jako troska o nadzieję człowieka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2011.
Obrycki K., ks., Apokryficzna korespondencja między Seneką i św. Pawłem, „Warszawskie Studia Teologiczne” 10(1997), s. 219-240.
Orbik Z., Problematyka śmierci w filozofii starożytnej, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”. Seria: Organizacja i Zarządzanie 2013, z. 65, s. 267-280.
Ossowska M., Normy moralne, próba systematyzacji, Warszawa: PWN 1985.
Ossowska-Zwierzchowska A., Pietas, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. IV, Warszawa: Żak 2005, s. 374.
Ostrowska U., Aksjologiczne podstawy wychowania, w: B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. I: Podstawy nauk o wychowaniu, Gdańsk: GWP 2006.
Ostrowski J.A., Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa−Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999.
Przedmowa, „Fides et Ratio”. Kwartalnik Naukowy Towarzystwa Uniwersyteckiego Fides et Ratio 30(2010), t. 55, s. 4.
Przychocki G., Nero, Seneka, Paweł, „Rocznik Towarzystwa Naukowego” 1933, nr 26, s. 93.
Reale G., Historia filozofii starożytnej, tł. E.I. Zieliński, t. IV, Lublin: Wydawnictwo KUL 1999.
Schumacher L., Niewolnictwo antyczne. Dzień powszedni i los niewolnych, tł. B. Mrozewicz, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2005.
Seneka L.A., Do Galliona. Księga o sposobach na przypadki, tł. D. Gościniak, „Meander” 1982, nr 7-8, s. 325-332.
Seneka L. A., Listy moralne do Lucyliusza, tł. W. Kornatowski, Warszawa: PWN 1961.
Seneka L. A., Myśli, wybrał, przełożył i opracował S. Stabryła, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1989.
Seneka L. A., Pisma filozoficzne, t. I-II, tł. L. Joachimowicz, Warszawa: PAX 1965.
Strojnowski J., Cierpienie fundamentem poznania, w: B. Płonka-Syroka (red.), Moralny wymiar choroby, cierpienia i śmierci, Wrocław: Arboretum 1999, s. 63-74.
Szubert B., O wewnętrznym poczuciu wolności, „Śląskie Studia Teologiczno-Historyczne” 1996, nr 29, s. 180-184.
Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków: Impuls 1998.
Śliwerski B., Kobierski K., Rzecz o edukacyjnym kłamstwie, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 11(2008), nr 2, s. 23-36.
Turek W., Człowiek w obliczu cierpienia: „De providentia” Seneki i „De mortalitate” św. Cypriana, „Studia Płockie” 24(1996), s. 133-142.
Turzyński P., ks., Cierpienie jako droga w ujęciu św. Augustyna, „Vox Patrum” 2010, nr 30, s. 637-653.
Wesołowska E., Epigram o nadziei i jego wzorce literackie (Anth. Lat. 415), w: K. Bartol, J. Danielewicz (red.), Epigram grecki i łaciński w kulturze Europy, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1997.
Wesołowska E., Kłamstwo w dramatach Seneki (Wybrane zagadnienia), „Eos” 80(1992), s. 37-50.
Wesołowska E., Rzymska literatura wygnańcza, t. I: Cyceron i Seneka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2003.
Wilowski W., Zagadnienie życia i śmierci w wybranych poglądach filozoficznych i religijnych Zachodu i Wschodu, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2000.
Zielińska-Kostyło H., Rekonstrukcjonistyczne koncepcje zmiany społecznej poprzez edukację. Antropologia pedagogiczna Theodore'a Bramelda, Toruń: Wyd. UMK 2005.
Żurek G., „Servi sunt”. Immo homines, „Meander” 22(1967), nr 5, s. 216-225.
Bieżuńska-Małowist I., Poglądy nobilitas okresu Nerona, Warszawa: Towarzystwo Miłośników Historii w Warszawie 1952.
Birnbacher D., Odpowiedzialność za przyszłe pokolenia, tł. B. Andrzejewski, P. Jackowski, Warszawa: Oficyna Naukowa 1999.
Bourke V.J., Historia etyki, tł. A. Białek, Toruń: Krupski i S-ka 1994.
Budzowska M., Dziecko jako ofiara wojny w sztukach Eurypidesa i Seneki w świetle sceny z Astyanaksem, „Collectanea Philologica” (Łódź) 8(2004), s. 101-110.
Chudy W., Filozofia kłamstwa. Kłamstwo jako fenomen zła w świecie osób i społeczeństw, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen” 2003.
Copleston F., Historia filozofii, tł. H. Bednarek, t. I, Warszawa: PAX 1998.
Czarny J., Osoba ludzka w umieraniu i śmierci (ujęcie personalistyczne), w: B. Płonka-Syroka (red.), Moralny wymiar choroby, cierpienia i śmierci, Wrocław: Arboretum 1999, s. 19-27.
Dixon S., The Roman Mother, London: Croom Helm 1988.
Domeracki P., Jaranowski M., Zdrenka M.T., Sześć cnót mniejszych, Toruń: UMK 2012.
Finley M.L., Polityka w świecie starożytnym, tł. D. Kozińska, Kraków: Znak 2000.
Fromm E., O sztuce miłości, tł. A. Bogdański, Warszawa: Rebis 1971.
Grimal P., Seneka, tł. J.R. Kaczyński, Warszawa: PIW 1994.
Gutek G.L., Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, tł. A. Kacmajor, A. Sulak, Gdańsk: GWP 2003.
Habinek T.N., The Politics of Latin Literature. Writing, Identity, and Empire in Ancient Rome, Princenton, NJ: Princeton University Press 1998.
Haidt J., Szczęście. Od mądrości starożytnych po koncepcje współczesne, tł. A. Nowak, Gdańsk: GWP 2007.
Jarzębiak J., Zarys teologii stoickiej, „Acta Universitas Lodziensis. Folia Philosophica” 23(2010), s. 175-182.
Jedynak S. (red.), Mały słownik etyczny, Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza „Branta” 1994.
Kielanowski T., Rozmyślania o przemijaniu, Warszawa: Wiedza Powszechna 1976.
Kostyło H., Rekonstrukcjonizm społeczny: wzajemność oddziaływań kultury i edukacji, „Forum Oświatowe” 2012, nr 47, s. 15-32.
Kowalski H., Pietas jako wyznacznik odniesień między rodzicami a dziećmi w republikańskim Rzymie, w: J. Jundziłł, D. Żołądź-Strzelczyk (red.), Dziecko w rodzinie i społeczeństwie. Starożytność − Średniowiecze, Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego 2002, s. 85-95.
Kromolicka B., Organizująca siła miłości, „Analiza i Egzystencja” 2012, nr 18, s. 77-91.
Kubiak Z., Muza rzymska. Poezja starożytnego Rzymu, Warszawa: Fundacja Buchnera 1992.
Kupis B., Religie starożytnego Rzymu, t. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne 1991.
Łapicki B., Etyczna kultura starożytnego Rzymu a wczesne chrześcijaństwo, Łódź: Ossolineum 1958.
Łobocki M., Pedagogika wobec wartości, w: B. Śliwerski (red.), Kontestacje pedagogiczne, Kraków: WSP 1993, s. 129-139.
Łoś A., Struktury społeczne w epoce wczesnego cesarstwa (27 p.n.e.-235 n.e.). Warstwy wyższe, w: J. Wolski, T. Kotula, A. Kunisz (red.), Starożytny Rzym we współczesnych badaniach. Liber in memoriam Lodovici Piotrowicz, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 1994, s. 281-317.
Mariański J., Wprowadzenie do socjologii moralności, Lublin: RW 1989.
Markiewiczowa H., Wybrane zagadnienia z historii wychowania, cz. I, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej 2006.
Murawska A., Edukacja jako troska o nadzieję człowieka, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2011.
Obrycki K., ks., Apokryficzna korespondencja między Seneką i św. Pawłem, „Warszawskie Studia Teologiczne” 10(1997), s. 219-240.
Orbik Z., Problematyka śmierci w filozofii starożytnej, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”. Seria: Organizacja i Zarządzanie 2013, z. 65, s. 267-280.
Ossowska M., Normy moralne, próba systematyzacji, Warszawa: PWN 1985.
Ossowska-Zwierzchowska A., Pietas, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. IV, Warszawa: Żak 2005, s. 374.
Ostrowska U., Aksjologiczne podstawy wychowania, w: B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. I: Podstawy nauk o wychowaniu, Gdańsk: GWP 2006.
Ostrowski J.A., Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa−Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN 1999.
Przedmowa, „Fides et Ratio”. Kwartalnik Naukowy Towarzystwa Uniwersyteckiego Fides et Ratio 30(2010), t. 55, s. 4.
Przychocki G., Nero, Seneka, Paweł, „Rocznik Towarzystwa Naukowego” 1933, nr 26, s. 93.
Reale G., Historia filozofii starożytnej, tł. E.I. Zieliński, t. IV, Lublin: Wydawnictwo KUL 1999.
Schumacher L., Niewolnictwo antyczne. Dzień powszedni i los niewolnych, tł. B. Mrozewicz, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2005.
Seneka L.A., Do Galliona. Księga o sposobach na przypadki, tł. D. Gościniak, „Meander” 1982, nr 7-8, s. 325-332.
Seneka L. A., Listy moralne do Lucyliusza, tł. W. Kornatowski, Warszawa: PWN 1961.
Seneka L. A., Myśli, wybrał, przełożył i opracował S. Stabryła, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1989.
Seneka L. A., Pisma filozoficzne, t. I-II, tł. L. Joachimowicz, Warszawa: PAX 1965.
Strojnowski J., Cierpienie fundamentem poznania, w: B. Płonka-Syroka (red.), Moralny wymiar choroby, cierpienia i śmierci, Wrocław: Arboretum 1999, s. 63-74.
Szubert B., O wewnętrznym poczuciu wolności, „Śląskie Studia Teologiczno-Historyczne” 1996, nr 29, s. 180-184.
Śliwerski B., Współczesne teorie i nurty wychowania, Kraków: Impuls 1998.
Śliwerski B., Kobierski K., Rzecz o edukacyjnym kłamstwie, „Annales. Etyka w życiu gospodarczym” 11(2008), nr 2, s. 23-36.
Turek W., Człowiek w obliczu cierpienia: „De providentia” Seneki i „De mortalitate” św. Cypriana, „Studia Płockie” 24(1996), s. 133-142.
Turzyński P., ks., Cierpienie jako droga w ujęciu św. Augustyna, „Vox Patrum” 2010, nr 30, s. 637-653.
Wesołowska E., Epigram o nadziei i jego wzorce literackie (Anth. Lat. 415), w: K. Bartol, J. Danielewicz (red.), Epigram grecki i łaciński w kulturze Europy, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1997.
Wesołowska E., Kłamstwo w dramatach Seneki (Wybrane zagadnienia), „Eos” 80(1992), s. 37-50.
Wesołowska E., Rzymska literatura wygnańcza, t. I: Cyceron i Seneka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2003.
Wilowski W., Zagadnienie życia i śmierci w wybranych poglądach filozoficznych i religijnych Zachodu i Wschodu, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2000.
Zielińska-Kostyło H., Rekonstrukcjonistyczne koncepcje zmiany społecznej poprzez edukację. Antropologia pedagogiczna Theodore'a Bramelda, Toruń: Wyd. UMK 2005.
Żurek G., „Servi sunt”. Immo homines, „Meander” 22(1967), nr 5, s. 216-225.