Rzecz o fundamentalnym wyborze pomiędzy realizmem a idealizmem w tworzeniu adekwatnej koncepcji wychowania
Article Sidebar
Opublikowane:
cze 25, 2019
Słowa kluczowe:
wychowanie; filozofia; przyczyny; realizm; idealizm; ontologia; epistemologia; antropologia; aksjologia
Main Article Content
Abstrakt
Nie zrozumiemy do końca sytuacji wychowania dziś, jego dróg i bezdroży, jeśli nie odwołamy się do filozofii, pamiętając o jej związkach z pedagogiką, wpisanych na trwałe w horyzonty myśli europejskiej. Od początku filozoficznego myślenia widoczne są dwie przeciwstawne tradycje filozoficzne: realizm i idealizm. Mają one odmienną ontologię, epistemologię, antropologię i aksjologię, które stanowią założenia (fundament) konkretnej pedagogiki, kierunku pedagogicznego czy też koncepcji wychowania. W niniejszym artykule przyglądamy się realizmowi i idealizmowi w kontekście ich wpływu na wychowanie, zaznaczając jednocześnie wynikające z tego konsekwencje. Poczyniona w artykule analiza pozwala stwierdzić, że prawdziwa droga wychowania związana jest z realizmem, zaś idealizm sprowadza wychowanie, jak i samą pedagogikę, na bezdroża.
Article Details
Numer
Dział
Artykuły
Bibliografia
Benedykt XVI: Duch liturgii, przeł. E. Pieciul, Poznań: Klub Książki Katolickiej 2002.
Benedykt XVI: List do diecezji rzymskiej o pilnej potrzebie wychowania, Watykan 21.01.2008, «L’Osservatore Romano», wyd. polskie, 2008, nr 4, s. 4.
Beni de M.: Mieć odwagę być wychowawcami dzisiaj, w: Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, red. A. Rynio, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 61-69.
Brezinka W.: Wychowanie i pedagogika w dobie przemian kulturowych, tłum. J. Kochanowicz, Kraków: Wydawnictwo WAM 2005.
Chłodna I.: Edukacja amerykańska, Drogi i bezdroża, Lublin: Wydawnictwo KUL 2008.
Dłubacz W.: Fideizm, racjonalizm i bezkrytyczny pluralizm, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 203-211.
Gałkowski S.: Rozwój i odpowiedzialność. Antropologiczne podstawy koncepcji wychowania moralnego, Lublin: Wydawnictwo KUL 2003.
Gara J.: Realizm, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. V, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak” 2006, s. 64-66.
Gielarowski A.: Natura, jako to, co upragnione. Analiza koncepcji natury ludzkiej u J.J. Rousseau, w: P. Duchliński, G. Hołub (red.), Oblicza natury ludzkiej. Studia i rozprawy, Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” i Wydawnictwo WAM 2010, s. 53-78.
Giussani L.: Ryzyko wychowawcze jako tworzenie osobowości i historii, przeł. A. Surdej, Kielce: Wydawnictwo „Jedność” 2002.
Gutek G.L.: Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, Gdańsk: GWP 2003.
Heywood A.: Ideologie polityczne. Wprowadzenie, tłum. M. Habura, N. Orłowska, D. Stasiak, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Horowski J.: Paedagogia perennis w dobie postmodernizmu. Wychowawcze koncepcje o. Jacka Woronieckiego a kultura przełomu XX i XXI wieku, Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne 2007.
Jan Paweł II: Encyklika Centisimus annus. W stulecie encykliki Leona XIII Rerum Novarum (01.05.1991)
Jan Paweł II: Encyklika Fides et ratio. O relacjach między wiarą a rozumem (14.09.1998).
Jan Paweł II: List „Juvenus patris” w 100 rocznicę śmierci św. Jana Bosko, Rzym, 31.01.1988, w: Wychowanie w nauczaniu Jana Pawła II (1978-1999), red. S. Urbański, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego 2000, s. 301-325.
Jan Paweł II: Wychowanie jest pierwszym i zasadniczym zadaniem kultury. Przemówienie w siedzibie ONZ do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Paryż, 02.06.1981, w: S. Urbański (red.), Wychowanie w nauczaniu Jana Pawła II (1978-1999), Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego, 2000, s. 130-136.
Kiereś B.: Kultura chrześcijańska wobec postmodernistycznej ideologii „anty” w pedagogice, w: A. Rynio (red.), Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 91-102.
Kiereś B.: O personalizm w pedagogice. Studia i szkice z teorii wychowania, Lublin: Fundacja Servire Veritati Instytutu Edukacji Narodowej 2009.
Kiereś H.: „Fides et ratio” a modernizm i postmodernizm, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 185-196.
Kiereś H.: Idealizm, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. IV, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2003, s. 721-726.
Kiereś H.: Systematyka nurtów i typów filozofii, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. X Suplement, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2009, s. 887-889.
Krąpiec M.A.: Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin: Wydawnictwo KUL 1995.
Krąpiec M.A.: Realizm poznawczy, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. VIII, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2007, s. 666-669.
Krąpiec M.A.: Człowiek, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. II, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2001, s. 359-386.
Krąpiec M.A.: Przyczyny bytu, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. VIII, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2007, s. 527-545.
Krasnodębski M.: Człowiek i paideia. Realistyczne podstawy filozofii wychowania, Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin 2008.
Morawiec E.: Umysł ludzki w koncepcji klasycznej nurtu realistycznego, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 55-66.
Nowak M.: Filozofia człowieka podstawą filozofii wychowania, w: F. Adamski (red.), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów, Kraków: Wydawnictwo WAM 2005, s. 133-153.
Nowak M.: Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne 2008.
Possenti V.: Problem nihilizmu w „Fides et ratio”, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 153-168.
A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000.
Rożdżeński R.: Filozofia poznania. Zarys problematyki, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT 2003.
Ryk A.: W poszukiwaniu pedagogicznego arché. Zarys systemów pedagogicznych, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP 2012.
Rynio A. (red.).: Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007.
Schoenebeck von H.: Postpedagogika. Od antypedagogiki do Amication, Kraków: Wydawnictwo „Impuls” 2009.
Sochoń J.: Arché, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. I, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 307-310.
Stefaniak Ł.: Utopizm: źródła myślowe i konsekwencje cywilizacyjne, Lublin: Wydawnictwo KUL 2011.
Szkudlarek T., Śliwerski B.: Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków: Wydawnictwo „Impuls” 2009.
Szołtysek A.E.: Filozofia wychowania moralnego, Kraków: Wydawnictwo „Impuls” 2009.
Sztaba M.: Nowomowa jako sposób kreowania społeczeństwa niewiedzy. Opis zjawiska i poszukiwanie dróg skutecznego przeciwdziałania mu, w: A. Jabłoński, J. Szymczak, M. Zemło (red.), Kreowanie społeczeństwa niewiedzy, Lublin: Wydawnictwo KUL 2015, s. 301-325.
Sztaba M.: Społeczna płaszczyzna wychowania chrześcijańskiego w świetle nauczania Kościoła katolickiego, w: A. Rynio (red.), Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 506-520.
Sztaba M.: Troska bł. Jana Pawła II o etyczno-moralne podstawy życia społecznego, Kraków: TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów 2011.
Sztaba M.: W trosce o wiedzę pedagogiczną/wiedzę w pedagogice wolną od iluzji, część I, „Roczniki Pedagogiczne” 4(2012), nr 3, s. 5-27 i część II „Roczniki Pedagogiczne” 6(2014), nr 1, s. 9-31.
Sztaba M.: Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za wychowanie, „Katecheta” 2011, nr 11, s. 41- 46.
Smoleń-Wawrzusiszyn M.: W obronie realizmu [seria Człowiek w kulturze], Lublin: Fundacja „Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej” 2007.
Wojtyła K.: Miłość i odpowiedzialność, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2001.
Wołoszyn-Spirka W.: Realistyczna filozofia i etyka podstawą budowania realistycznej pedagogiki, w: A. Rynio (red.),Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 296-316.
Benedykt XVI: List do diecezji rzymskiej o pilnej potrzebie wychowania, Watykan 21.01.2008, «L’Osservatore Romano», wyd. polskie, 2008, nr 4, s. 4.
Beni de M.: Mieć odwagę być wychowawcami dzisiaj, w: Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, red. A. Rynio, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 61-69.
Brezinka W.: Wychowanie i pedagogika w dobie przemian kulturowych, tłum. J. Kochanowicz, Kraków: Wydawnictwo WAM 2005.
Chłodna I.: Edukacja amerykańska, Drogi i bezdroża, Lublin: Wydawnictwo KUL 2008.
Dłubacz W.: Fideizm, racjonalizm i bezkrytyczny pluralizm, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 203-211.
Gałkowski S.: Rozwój i odpowiedzialność. Antropologiczne podstawy koncepcji wychowania moralnego, Lublin: Wydawnictwo KUL 2003.
Gara J.: Realizm, w: T. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. V, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak” 2006, s. 64-66.
Gielarowski A.: Natura, jako to, co upragnione. Analiza koncepcji natury ludzkiej u J.J. Rousseau, w: P. Duchliński, G. Hołub (red.), Oblicza natury ludzkiej. Studia i rozprawy, Kraków: Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum” i Wydawnictwo WAM 2010, s. 53-78.
Giussani L.: Ryzyko wychowawcze jako tworzenie osobowości i historii, przeł. A. Surdej, Kielce: Wydawnictwo „Jedność” 2002.
Gutek G.L.: Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, Gdańsk: GWP 2003.
Heywood A.: Ideologie polityczne. Wprowadzenie, tłum. M. Habura, N. Orłowska, D. Stasiak, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
Horowski J.: Paedagogia perennis w dobie postmodernizmu. Wychowawcze koncepcje o. Jacka Woronieckiego a kultura przełomu XX i XXI wieku, Toruń: Europejskie Centrum Edukacyjne 2007.
Jan Paweł II: Encyklika Centisimus annus. W stulecie encykliki Leona XIII Rerum Novarum (01.05.1991)
Jan Paweł II: Encyklika Fides et ratio. O relacjach między wiarą a rozumem (14.09.1998).
Jan Paweł II: List „Juvenus patris” w 100 rocznicę śmierci św. Jana Bosko, Rzym, 31.01.1988, w: Wychowanie w nauczaniu Jana Pawła II (1978-1999), red. S. Urbański, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego 2000, s. 301-325.
Jan Paweł II: Wychowanie jest pierwszym i zasadniczym zadaniem kultury. Przemówienie w siedzibie ONZ do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Paryż, 02.06.1981, w: S. Urbański (red.), Wychowanie w nauczaniu Jana Pawła II (1978-1999), Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego, 2000, s. 130-136.
Kiereś B.: Kultura chrześcijańska wobec postmodernistycznej ideologii „anty” w pedagogice, w: A. Rynio (red.), Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 91-102.
Kiereś B.: O personalizm w pedagogice. Studia i szkice z teorii wychowania, Lublin: Fundacja Servire Veritati Instytutu Edukacji Narodowej 2009.
Kiereś H.: „Fides et ratio” a modernizm i postmodernizm, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 185-196.
Kiereś H.: Idealizm, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. IV, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2003, s. 721-726.
Kiereś H.: Systematyka nurtów i typów filozofii, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. X Suplement, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2009, s. 887-889.
Krąpiec M.A.: Metafizyka. Zarys teorii bytu, Lublin: Wydawnictwo KUL 1995.
Krąpiec M.A.: Realizm poznawczy, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. VIII, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2007, s. 666-669.
Krąpiec M.A.: Człowiek, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. II, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2001, s. 359-386.
Krąpiec M.A.: Przyczyny bytu, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. VIII, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2007, s. 527-545.
Krasnodębski M.: Człowiek i paideia. Realistyczne podstawy filozofii wychowania, Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin 2008.
Morawiec E.: Umysł ludzki w koncepcji klasycznej nurtu realistycznego, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 55-66.
Nowak M.: Filozofia człowieka podstawą filozofii wychowania, w: F. Adamski (red.), Wychowanie personalistyczne. Wybór tekstów, Kraków: Wydawnictwo WAM 2005, s. 133-153.
Nowak M.: Teorie i koncepcje wychowania, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne 2008.
Possenti V.: Problem nihilizmu w „Fides et ratio”, w: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 153-168.
A. Maryniarczyk, A. Gudaniec (red.), Rozum otwarty na wiarę, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000.
Rożdżeński R.: Filozofia poznania. Zarys problematyki, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT 2003.
Ryk A.: W poszukiwaniu pedagogicznego arché. Zarys systemów pedagogicznych, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP 2012.
Rynio A. (red.).: Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007.
Schoenebeck von H.: Postpedagogika. Od antypedagogiki do Amication, Kraków: Wydawnictwo „Impuls” 2009.
Sochoń J.: Arché, w: A. Maryniarczyk, W. Daszkiewicz, T. Zawojska, A. Szymaniak (red.), Powszechna encyklopedia filozofii, t. I, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2000, s. 307-310.
Stefaniak Ł.: Utopizm: źródła myślowe i konsekwencje cywilizacyjne, Lublin: Wydawnictwo KUL 2011.
Szkudlarek T., Śliwerski B.: Wyzwania pedagogiki krytycznej i antypedagogiki, Kraków: Wydawnictwo „Impuls” 2009.
Szołtysek A.E.: Filozofia wychowania moralnego, Kraków: Wydawnictwo „Impuls” 2009.
Sztaba M.: Nowomowa jako sposób kreowania społeczeństwa niewiedzy. Opis zjawiska i poszukiwanie dróg skutecznego przeciwdziałania mu, w: A. Jabłoński, J. Szymczak, M. Zemło (red.), Kreowanie społeczeństwa niewiedzy, Lublin: Wydawnictwo KUL 2015, s. 301-325.
Sztaba M.: Społeczna płaszczyzna wychowania chrześcijańskiego w świetle nauczania Kościoła katolickiego, w: A. Rynio (red.), Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 506-520.
Sztaba M.: Troska bł. Jana Pawła II o etyczno-moralne podstawy życia społecznego, Kraków: TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów 2011.
Sztaba M.: W trosce o wiedzę pedagogiczną/wiedzę w pedagogice wolną od iluzji, część I, „Roczniki Pedagogiczne” 4(2012), nr 3, s. 5-27 i część II „Roczniki Pedagogiczne” 6(2014), nr 1, s. 9-31.
Sztaba M.: Wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za wychowanie, „Katecheta” 2011, nr 11, s. 41- 46.
Smoleń-Wawrzusiszyn M.: W obronie realizmu [seria Człowiek w kulturze], Lublin: Fundacja „Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej” 2007.
Wojtyła K.: Miłość i odpowiedzialność, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2001.
Wołoszyn-Spirka W.: Realistyczna filozofia i etyka podstawą budowania realistycznej pedagogiki, w: A. Rynio (red.),Wychowanie chrześcijańskie. Między tradycją a współczesnością, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007, s. 296-316.