Analiza jakości relacji małżeńskich rodziców dziecka niepełnosprawnego w sytuacji stresu psychologicznego
Article Sidebar
Opublikowane:
cze 25, 2019
Słowa kluczowe:
rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym; relacje małżeńskie; stres niepełnosprawności; sposoby radzenia sobie ze stresem
Main Article Content
Abstrakt
Analizując problem sytuacji rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym doświadczającej stresu życia codziennego, należy wziąć pod uwagę zarówno zewnętrzne czynniki sytuacyjne, wewnętrzne czynniki osobowościowe i wspólnotowe, skutki funkcjonowania w stresie, jak i radzenie sobie ze stresem niepełnosprawności. Do czynników sytuacyjnych zaliczono stresory życia codziennego, etapy życia rodzinnego oraz proces adaptacji rodziców do niepełnosprawności dziecka. Natomiast do najważniejszych czynników osobowościowych wspomagających procesy zaradcze zaliczono zasoby emocjonalne, a zwłaszcza różnice w emocjonalności kobiet i mężczyzn oraz różnice w reakcji emocjonalnej na stres (strategie radzenia sobie). Skutecznym i efektywnym sposobem przezwyciężania stresu niepełnosprawności okazała się współpraca małżonków w walce z przeciwnościami losu. Jakość więzi w rodzinie, a szczególnie zrozumienie i akceptacja partnerów w diadzie małżeńskiej, była decydującym predykatorem dobrostanu i szczęścia całego systemu rodzinnego.
Article Details
Numer
Dział
Artykuły
Bibliografia
Antonovsky A. (2005). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia – jak radzić sobie ze stresem i nie zachorować. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Bartnikowska U., Żyta A. (2007). Żyjąc z niepełnosprawnością. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Łódź: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Bartnikowska U., Kosakowski C., Krause A. (red.) (2008). Współczesne problemy pedagogiki specjalnej. Dyskursy pedagogiki specjalnej. T. 7. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Beall A.E. (2002). Społeczno-konstruktywistyczne podejście do rodzaju. W: B. Wojciszke (red.). Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice (81-96). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Blum D. (2000). Mózg i płeć: o biologicznych różnicach między kobietami a mężczyznami. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Borzyszkowska H. (1997). Izolacja społeczna rodzin. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Chodkowska M. (red.) (1999). Interdyscyplinarność w teorii i praktyce pedagogii specjalnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Clore G.C. (1999). Dlaczego przeżywamy emocje. W: P. Ekman, R.J. Davidson (red.). Natura emocji (91-101). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Cohen F. (1984). Coping. W: J.D. Matarazzo (ed.). Behavioral Health: A Handbook of Health Enhancement and Disease Prevention (148-205). New York: Wiley.
Cohen S., Wills T.A. (1985). Stress, social support and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin 98, 310-357.
Duvall E.M., Miller B.C. (1985). Marriage and family development (6th ed.). New York: Harper &Row.
Frankl V.E. (1998). Homo patiens. Warszawa: PAX.
Gałkowska A. (1999). Percepcja powodzenia małżeństwa rodziców, a społeczny obraz siebie ich dorosłych dzieci. Lublin: TN KUL.
Gray D.E. (2002). Ten years on: a longitudinal study of families of children with autism. Journal of Intellectual & Developmental Disability 27, 215-222.
Hobfoll S.E. (1989). Conservation of resources. A New attempt at conceptualizing stress. American Psychologist 44 z. 3, 513-523.
Janiszewska M. (2001). Doskonalenie umysłu i umiejętności społecznych. Kraków: Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości.
Klonowicz T. (1992). Stres w Wieży Babel. Różnice indywidualne a wysiłek inwestowany wtrudną pracę umysłową. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Kornas-Biela D. (red.). (2001). Oblicza ojcostwa. Lublin: TN KUL.
Kornaszewska-Polak M. (2013). Płeć a relacje między małżonkami. Fides et Ratio 3 z. 15, 44-57.
Kornaszewska-Polak M. (2012). Różnice w emocjonalności kobiet i mężczyzn a style radzenia sobie ze stresem. Family Forum 2, 133-163.
Kościelska M. (1984). Upośledzenie umysłowe a rozwój społeczny. Warszawa: PWN.
Kramarczyk E. (1989). Upośledzone dziecko jako niesprawiedliwość zadana przez los i ludzi: doświadczenia matek. Psychologia Wychowawcza 32, 412-423.
Kubacka-Jasiecka D., Lipowska-Teutsch A. (red.) (1997). Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej. Kraków: Wydawnictwo ALL.
Lazarus R.S. (1991). Emotion and adaptation. New York: Oxford University Press.
Lazarus R.S. (1986). Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne 3-4, 2-39.
Lazarus R.S., Folkman S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer Publishing Co.
Lazarus R.S., Folkman S., Dunkel-Schetter C., Gruen R.J., DeLongis A. (1986). Dynamics of a stressful encounter: Cognitive appraisal, coping and encounter outcomes. Journal of Personality and Social Psychology 50 z.5, 992-1003.
Mandal E. (2000). Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych zpłcią. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Marcysiak I.M. (1999). Lęk i obciążenie stresem matek wychowujących dzieci niepełnosprawne. Psychologia Wychowawcza nr 3, 260-264.
Maruszewski T., Ścigała E. (1998). Emocje, aleksytymia, poznanie. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Michałowicz R. (1986). Mózgowe porażenie dziecięce. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.
Mikołajczyk-Lerman G. (2011). Kobiety i ich niepełnosprawne dzieci. Acta Universitatis Lodziensis 39, 73-90.
Niemiec I. (2006). Wzajemna percepcja roli i sposobu jej pełnienia a poczucie szczęścia izadowolenia z małżeństwa rodziców dziecka niepełnosprawnego. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Obuchowska I. (2008). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: WSIP.
Ostrowska A., Gąciarz B., Pańków W. (2008). Integracja społeczna i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych w małych miastach i na terenach wiejskich. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Pisula E. (2007). Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Pisula E. (1996). Strategie radzenia sobie ze stresem a dobrostan psychiczny u matek dzieci o zaburzonym rozwoju. Psychiatria Polska 30, 221-232.
Poprawa R. (1996). Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. W: G. Dolińska-Zygmunt (red.). Elementy psychologii zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Pospiszyl K. (2007). Ojciec a wychowanie dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Ratajczak Z. (2000). Stres – radzenie sobie – koszty psychologiczne. W: I. Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (red.). Człowiek w sytuacji stresu (65-87). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Rola J. (1995). Natura i korelaty depresji dziecięcej. Przegląd badań z uwzględnieniem dzieci w wieku szkolnym. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej 3, 15-27.
Rotowska D. (1997). Radzenie sobie ze stresem u matek dzieci z zespołem Downa. W: J.Terelak (red.). Studia z psychologii stresu (110-132). Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Ryś M. (1999). Psychologia małżeństwa w zarysie. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
Ryś M. (1993). Psychologia małżeństwa. Zarys problematyki. Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Ryś M., Jankowska M. (red.) (2007). W trosce o rodzinę. W poszukiwaniu prawdy, dobra ipiękna. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Saarni C. (1988). Emotional competence: How emotions and relationships become integrated. W: R.A. Thompson (red.). Nebraska Symposium on Motivation (115-182). Lincoln: University of Nebraska Press.
Sekułowicz M. (2000). Matki dzieci niepełnosprawnych wobec problemów życiowych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Selye H. (1979). Stres okiełzany. Warszawa: PIW.
Siek S. (1999). Poziom agresywności i lęku matek dzieci niepełnosprawnych. Studia z Psychologii 9, 49-56.
Siemińska M.J. (1996). Percepcja choroby nowotworowej dziecka przez rodziców. Psychoterapia nr 2, 5-18.
Sokołowska E. (2005). Integrowanie wewnętrznych głosów matki i terapeutki prowadzącej usprawnianie ruchowe dziecka. W: E. Chmielnicka-Kuter, M. Puchalska-Wasyl (red.). Polifonia osobowości. Aktualne problemy psychologii narracji (261-275). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Spence J., Buckner C. (2000). Instrumental and expressive traits, trait stereotypes, and sexist attitudes: what do they signify? Psychology of Women Quarterly 24, 44-63.
Szarfenberg R. (2010). Ubóstwo, wykluczenie, nierówność, dyskryminacja – problemy wymagające rozwiązań. Uzupełnienie polskiego raportu Social Watch 2010. Warszawa: Polska Koalicja Social Watch i Polski Komitet European Anti-Poverty Network.
Taylor S.E. (1984). Przystosowanie się do zagrażających wydarzeń. Nowiny Psychologiczne 6-7, 15-38.
Terelak J.F. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
Tomaszewski T. (1982). Psychologia. Warszawa: PWN.
Twardowski A. (2005). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (18-54). Warszawa: WSIP.
Wielgosz E. (2005). Dzieci przewlekle chore. W: I. Obuchowska (red.). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (417-450). Warszawa: WSIP.
Bartnikowska U., Żyta A. (2007). Żyjąc z niepełnosprawnością. Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Łódź: Wydawnictwo Edukacyjne Akapit.
Bartnikowska U., Kosakowski C., Krause A. (red.) (2008). Współczesne problemy pedagogiki specjalnej. Dyskursy pedagogiki specjalnej. T. 7. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Beall A.E. (2002). Społeczno-konstruktywistyczne podejście do rodzaju. W: B. Wojciszke (red.). Kobiety i mężczyźni: odmienne spojrzenia na różnice (81-96). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Blum D. (2000). Mózg i płeć: o biologicznych różnicach między kobietami a mężczyznami. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Borzyszkowska H. (1997). Izolacja społeczna rodzin. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Chodkowska M. (red.) (1999). Interdyscyplinarność w teorii i praktyce pedagogii specjalnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Clore G.C. (1999). Dlaczego przeżywamy emocje. W: P. Ekman, R.J. Davidson (red.). Natura emocji (91-101). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Cohen F. (1984). Coping. W: J.D. Matarazzo (ed.). Behavioral Health: A Handbook of Health Enhancement and Disease Prevention (148-205). New York: Wiley.
Cohen S., Wills T.A. (1985). Stress, social support and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin 98, 310-357.
Duvall E.M., Miller B.C. (1985). Marriage and family development (6th ed.). New York: Harper &Row.
Frankl V.E. (1998). Homo patiens. Warszawa: PAX.
Gałkowska A. (1999). Percepcja powodzenia małżeństwa rodziców, a społeczny obraz siebie ich dorosłych dzieci. Lublin: TN KUL.
Gray D.E. (2002). Ten years on: a longitudinal study of families of children with autism. Journal of Intellectual & Developmental Disability 27, 215-222.
Hobfoll S.E. (1989). Conservation of resources. A New attempt at conceptualizing stress. American Psychologist 44 z. 3, 513-523.
Janiszewska M. (2001). Doskonalenie umysłu i umiejętności społecznych. Kraków: Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości.
Klonowicz T. (1992). Stres w Wieży Babel. Różnice indywidualne a wysiłek inwestowany wtrudną pracę umysłową. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
Kornas-Biela D. (red.). (2001). Oblicza ojcostwa. Lublin: TN KUL.
Kornaszewska-Polak M. (2013). Płeć a relacje między małżonkami. Fides et Ratio 3 z. 15, 44-57.
Kornaszewska-Polak M. (2012). Różnice w emocjonalności kobiet i mężczyzn a style radzenia sobie ze stresem. Family Forum 2, 133-163.
Kościelska M. (1984). Upośledzenie umysłowe a rozwój społeczny. Warszawa: PWN.
Kramarczyk E. (1989). Upośledzone dziecko jako niesprawiedliwość zadana przez los i ludzi: doświadczenia matek. Psychologia Wychowawcza 32, 412-423.
Kubacka-Jasiecka D., Lipowska-Teutsch A. (red.) (1997). Oblicza kryzysu psychologicznego i pracy interwencyjnej. Kraków: Wydawnictwo ALL.
Lazarus R.S. (1991). Emotion and adaptation. New York: Oxford University Press.
Lazarus R.S. (1986). Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne 3-4, 2-39.
Lazarus R.S., Folkman S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer Publishing Co.
Lazarus R.S., Folkman S., Dunkel-Schetter C., Gruen R.J., DeLongis A. (1986). Dynamics of a stressful encounter: Cognitive appraisal, coping and encounter outcomes. Journal of Personality and Social Psychology 50 z.5, 992-1003.
Mandal E. (2000). Podmiotowe i interpersonalne konsekwencje stereotypów związanych zpłcią. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Marcysiak I.M. (1999). Lęk i obciążenie stresem matek wychowujących dzieci niepełnosprawne. Psychologia Wychowawcza nr 3, 260-264.
Maruszewski T., Ścigała E. (1998). Emocje, aleksytymia, poznanie. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Michałowicz R. (1986). Mózgowe porażenie dziecięce. Warszawa: Wydawnictwo PZWL.
Mikołajczyk-Lerman G. (2011). Kobiety i ich niepełnosprawne dzieci. Acta Universitatis Lodziensis 39, 73-90.
Niemiec I. (2006). Wzajemna percepcja roli i sposobu jej pełnienia a poczucie szczęścia izadowolenia z małżeństwa rodziców dziecka niepełnosprawnego. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
Obuchowska I. (2008). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa: WSIP.
Ostrowska A., Gąciarz B., Pańków W. (2008). Integracja społeczna i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych w małych miastach i na terenach wiejskich. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
Pisula E. (2007). Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo UW.
Pisula E. (1996). Strategie radzenia sobie ze stresem a dobrostan psychiczny u matek dzieci o zaburzonym rozwoju. Psychiatria Polska 30, 221-232.
Poprawa R. (1996). Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. W: G. Dolińska-Zygmunt (red.). Elementy psychologii zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Pospiszyl K. (2007). Ojciec a wychowanie dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Ratajczak Z. (2000). Stres – radzenie sobie – koszty psychologiczne. W: I. Heszen-Niejodek, Z. Ratajczak (red.). Człowiek w sytuacji stresu (65-87). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Rola J. (1995). Natura i korelaty depresji dziecięcej. Przegląd badań z uwzględnieniem dzieci w wieku szkolnym. Kwartalnik Polskiej Psychologii Rozwojowej 3, 15-27.
Rotowska D. (1997). Radzenie sobie ze stresem u matek dzieci z zespołem Downa. W: J.Terelak (red.). Studia z psychologii stresu (110-132). Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Ryś M. (1999). Psychologia małżeństwa w zarysie. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej MEN.
Ryś M. (1993). Psychologia małżeństwa. Zarys problematyki. Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Ryś M., Jankowska M. (red.) (2007). W trosce o rodzinę. W poszukiwaniu prawdy, dobra ipiękna. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Saarni C. (1988). Emotional competence: How emotions and relationships become integrated. W: R.A. Thompson (red.). Nebraska Symposium on Motivation (115-182). Lincoln: University of Nebraska Press.
Sekułowicz M. (2000). Matki dzieci niepełnosprawnych wobec problemów życiowych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Selye H. (1979). Stres okiełzany. Warszawa: PIW.
Siek S. (1999). Poziom agresywności i lęku matek dzieci niepełnosprawnych. Studia z Psychologii 9, 49-56.
Siemińska M.J. (1996). Percepcja choroby nowotworowej dziecka przez rodziców. Psychoterapia nr 2, 5-18.
Sokołowska E. (2005). Integrowanie wewnętrznych głosów matki i terapeutki prowadzącej usprawnianie ruchowe dziecka. W: E. Chmielnicka-Kuter, M. Puchalska-Wasyl (red.). Polifonia osobowości. Aktualne problemy psychologii narracji (261-275). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Spence J., Buckner C. (2000). Instrumental and expressive traits, trait stereotypes, and sexist attitudes: what do they signify? Psychology of Women Quarterly 24, 44-63.
Szarfenberg R. (2010). Ubóstwo, wykluczenie, nierówność, dyskryminacja – problemy wymagające rozwiązań. Uzupełnienie polskiego raportu Social Watch 2010. Warszawa: Polska Koalicja Social Watch i Polski Komitet European Anti-Poverty Network.
Taylor S.E. (1984). Przystosowanie się do zagrażających wydarzeń. Nowiny Psychologiczne 6-7, 15-38.
Terelak J.F. (2001). Psychologia stresu. Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza Branta.
Tomaszewski T. (1982). Psychologia. Warszawa: PWN.
Twardowski A. (2005). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (18-54). Warszawa: WSIP.
Wielgosz E. (2005). Dzieci przewlekle chore. W: I. Obuchowska (red.). Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (417-450). Warszawa: WSIP.