Ojcostwo mężczyzn wychowujących dzieci z uszkodzonym słuchem. Część I
Article Sidebar
Opublikowane:
gru 28, 2020
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Słowa kluczowe:
ojcostwo, głuchota, ojciec dziecka niesłyszącego, rodzice dzieci z uszkodzeniem słuchu, niepełnosprawność w rodzinie
Main Article Content
Abstrakt
Uszkodzenie słuchu u dziecka jest wyzwaniem dla jego rodziców. Dzięki wczesnej diagnozie rodzice mogą podjąć decyzję o leczeniu i wspomaganiu rozwoju dziecka niesłyszącego od okresu niemowlęctwa. Literatura surdopedagogiczna jest skupiona szczególnie na roli matki w rozwoju takiego dziecka, jej doświadczeniach i przeżyciach oraz skutkach głuchoty w jej funkcjonowaniu. Niniejszy artykuł poświęcony jest przeglądowi literatury polskiej i zagranicznej na temat ojcostwa wobec dziecka niesłyszącego i ma na celu ukazać obszary zainteresowania badaczy ojcostwem dziecka z niepełnosprawnością słuchową, takie jak np. znaczenie obecności ojca w życiu dziecka niesłyszącego, rola ojca, jego zaangażowanie w opiekę, stres ojcowski/rodzicielski i jego skutki dla dziecka, rodziców i całej rodziny, poczucie skuteczności i koherencji u ojców, radzenie sobie z problemami, wsparcie społeczne, zaburzenia zdrowia psychicznego u ojców. W zakończeniu podkreślono konieczność wsparcia dla ojców/rodziców dzieci z uszkodzeniem słuchu oraz wysunięto postulaty co do dalszych badań dotyczących ojcostwa dzieci niesłyszących.
Article Details
Numer
Dział
Artykuły
Bibliografia
Anagnostou, F., Graham, J., Crocker, S. (2007). A preliminary study looking at parental emotions following cochlear implantation. Cochlear Implants International, 8(2), 68-86. DOI: 10.1179/cim.2007.8.2.68.
Åsberg, K.K., Vogel, J.J., Bowers, C.A. (2008). Exploring correlates and predictors of stress in parents of children who are deaf: Implications of perceived social support and mode of communication. Journal of Child and Family Studies, 17(4), 486-499. DOI: 10.1007/s10826-007-9169-7.
Barker, D.H., Quittner, A.L., Fink, N., Eisenberg, L., Tobey, E., Niparko, J., and The CDaCI Investigative Team. (2009). Predicting behavior problems in deaf and hearing children: The influences of language and attention. Development and Psychopathology, 21(2), 373-92. DOI: 10.1017/S0954579409000212.
Blank, A., Frush Holt, R., Pisoni, D.B., Kronenberger, W.G. (2020). Associations between parenting stress, language comprehension, and inhibitory control in children with hearing loss. Journal of Speech, Language, and Hearing Research: JSLHR, 63(1), 321-333. DOI: 10.1044 /2019_JSLHR-19-00230.
Borowicz, A. (2009). O potrzebie tworzenia programów pomocy psychopedagogicznej dla rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: Cz. Kosakowski, A. Krause, M. Wójcik (red.), Relacje i doświadczenia społeczne osób z niepełnosprawnością (s. 241-248). Toruń-Olsztyn: Akapit.
Borowicz, A. (2012a). Rehabilitacja dzieci z uszkodzeniami słuchu w kontekście pomocy psychopedagogicznej rodzicom. W: Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.). Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej (s. 491-496). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Borowicz, A. (2012b). Stres rodziców wychowujących dzieci z niepełnosprawnością słuchową. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 2(3), 55-80.
Borowicz, A. (2013). Wsparcie społeczne rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: B. Sidor-Piekarska (red.), Kompetentne wsparcie osób z niepełnosprawnością (s. 123-146). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Borowicz, A. (2015). Wczesna interwencja w zakresie wsparcia dzieci z uszkodzeniami słuchu oraz ich rodzin. W: A. Bujnowska, B. Sidor-Piekarska (red.), Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w teorii i w praktyce (s. 83-92). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bosteels, S., Van Hove, G., Vandenbroeck, M. (2012). The roller-coaster of experiences: becoming the parent of a deaf child. Disability and Society, 27(7), 983-996. DOI: 10.1080/ 09687599.2012.705059.
Bulicz, K. (2015). Postawy ojców słyszących wobec wspomagania rozwoju ich dziecka z uszkodzonym słuchem. Praca magisterska, KUL, promotor: D. Kornas-Biela.
Burger, T., Löhle, E., Richter, B., Bengel, J., Laszig, R., Spahn, C. (2008). „Ihr Kind ist schwerhörig” – Eine Verlaufsuntersuchung zum elterlichen Befinden [„Your child is hard of hearing” – a longitudinal study of parental distress]. Laryngorhinootologie, 87(8), 552-559. DOI:10. 1055/s-2007-995577.
Calderon, R., Low, S. (1998). Early social-emotional, language, and academic development in children with hearing loss: families with and without fathers. American Annals of the Deaf, 143(3), 225-234. DOI: 10.1353/aad.2012.0115.
Cortelo, F.M., Françozo, M. (2014). Ser pai de filho surdo: da suspeita ao enfrentament [On being a father of a deaf child: from suspicion to coping]. Psicologia em Estudo, Maringá, 19(1), 3-11. DOI: 10.1590/1413-7372189590001.
Crowley, M., Keane, K., Needham, Ch. (1982). Fathers: The forgotten parents. American Annals of the Deaf, 127(1), 38-40. DOI: 10.1353/aad.2012.1334.
Czyż, A. (2018). Specyfika badań nad dzieciństwem naznaczonym niepełnosprawnością słuchową. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13, 4(50), 49-65. DOI: 10.14632/eetp.2018. 13.50.51.
Dirks, E., Uilenburg, N., Rieffe, C. (2016). Parental stress among parents of toddlers with moderate hearing loss. Research in Developmental Disabilities, 55, 27-36. DOI: 10.1016/ j.ridd.2016.03.008.
Doğan, M. (2014). Comparison of the parents of children with and without hearing loss in terms of stress, depression, and trait anxiety. International Journal of Early Childhood Special Education, 2(8653), 232-246. DOI: 10.20489/intjecse.107972.
Domagała-Zyśk, E. (2014). Surdoglottodydaktyka. Lekcje i zajęcia językowe dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Farnicka, M. (2011). Wyzwania stojące przed rodziną w sytuacji rozpoznania niepełnosprawności u dziecka. Niepełnosprawność, 6, 18-33.
Gałkowski, T. (1973). Rehabilitacja dziecka głuchego w wieku przedszkolnym. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Gałkowski, T., Kunicka-Kaiser, I., Smoleńska, J., Psychologia dziecka głuchego. Warszawa: PWN.
Góralówna, M., Domańska, A. (1966). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Góralówna, M., Hołyńska, B. (1984). Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictwa Lekarskich.
Hadadian, A. (1995). Attitudes toward deafness and security of attachment relationships among young deaf children and their parents. Early Education and Development, 6(2), 181-191. DOI: 10.1207/s15566935eed0602_6.
Hadadian, A., Rose, S. (1991). An investigation of parents’ attitudes and the communication skills of their deaf children. American Annals of the Deaf, 136(3), 273-277. DOI: 10.1353/aad.2012.0466.
Hagborg, W.J. (1989). A comparative study of parental stress among mothers and fathers of deaf school‐age children. Journal of Community Psychology, 17(3), 220-224. DOI: 10.1002/1520-6629(198907)17:3<220::AID-JCOP2290170304>3.0.CO;2-N.
Hintermair, M. (2004). Sense of coherence: a relevant resource in the coping process of mothers of deaf and hard-of-hearing children? The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(1), 15-26. DOI: 10.1093/deafed/enh005.
Hintermair, M. (2006). Parental resources, parental stress, and socioemotional development of deaf and hard of hearing children. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 11(4), 493-513. DOI: 10.1093/deafed/enl005.
Hintermair, M., Sarimski, K. (2019). Fathers of deaf and hard-of-hearing infants and toddlers – experiences, needs, and challenges. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 24(2), 84-94. DOI: 10.1093/deafed/eny040.
Humphries, T., Kushalnagar, P., Mathur, G., Jo Napoli, D., Rathmann, Ch., Smith, S. (2019). Support for parents of deaf children: Common questions and informed, evidence-based answers. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 118, 134-142. DOI: 10.1016/j.ijporl. 2018.12.036.
Ilczuk, G. (1999). Reakcja rodziców na wiadomość o wadzie słuchu dziecka. W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 119-122). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Ingber, S., Most, T. (2012). Fathers’ involvement in preschool programmes for children with and without hearing loss. American Annals of the Deaf, 157(3), 273-285. DOI: 10.1353/aad. 2012.1620.
Jamieson, J., Zaidman-Zait, A., Poon, T. (2011). Family support needs as perceived by parents of preadolescents and adolescents who are deaf or hard of hearing. Deafness and Education International, 13(3), 110-130. DOI: 10.1179/1557069X11Y.0000000005.
Jasiński, T.J. (2004). Dziecko nie mówi... Badanie przymierza rodzinnego w triadzie matka – ojciec – dziecko. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Jędrzejczak, M. (1967). Postawy rodziców mających dzieci głuche. Szkoła Specjalna, 1, 54-62.
Kaniok, P. (2011). Poczucie powodzenia małżeństwa a udział ojców w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym i w jego wychowaniu. Studia i Monografie nr 452. Opole: Wydawnictwo UO.
Karwowska, M. (2009). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dziecko niepełnosprawne. W: M. Bielska-Łach (red). Pedagogika specjalna: różne poszukiwania – wspólna misja (s. 359-371). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Klaczak, M. (1996). Rola rodziców dzieci z wadą słuchu w ich wczesnej rehabilitacji. W: R. Ossowski (red.). Trudności w komunikowaniu się osób z uszkodzonym słuchem. Socjalizacja i rehabilitacja (s. 201-211). Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy.
Kobosko, J. (1999). Stawanie się rodzicem dziecka głuchego to proces. Co możemy zrobić? W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 19-22). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Kobosko, J. (2009). Relacja matka – dziecko a zaburzenia rozwoju językowego u młodzieży głuchej. Przegląd Psychologiczny, 52(3), 327-342.
Kobosko, J. (2011a). Parenting a deaf child – how hearing parents cope with the stress of having deaf children. Journal of Hearing Science, 1(3), 39-44.
Kobosko, J. (2011b). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom a efektywność rehabilitacji dzieci głuchych. Otorynolaryngologia, 10(1), 8-14.
Kobosko, J. (2013a). Depresja matek i ojców a głuchota dziecka. Znaczenie satysfakcji małżeńskiej jako predyktora nasilenia doświadczanych przez rodziców objawów depresji. Roczniki Pedagogiczne, 5(41), 3, 123-140.
Kobosko, J. (2013b). Radzenie sobie ze stresem i samoocena słyszących ojców a głuchota dziecka. Nowa Audiofonologia, 2(1), 36-44.
Kobosko, J., Geremek-Samsonowicz, A., Skarżyński, H. (2014). Problemy zdrowia psychicznego matek i ojców dzieci głuchych z implantem ślimakowym. Otolaryngologia Polska, 68 (3), 135-142.
Kornas-Biela, D. (2001). Rodzice wobec diagnozy uszkodzenia słuchu u dziecka: doświadczenia rodziców, pomoc profesjonalistów. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 459-477). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kornas-Biela, D. (2016). Rola ojca we wspomaganiu rozwoju dziecka z uszkodzonym słuchem. W: E. Domagała-Zyśk, A. Borowiec, R. Kołodziejczyk (red.), Język i wychowanie. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej Profesor Kazimiery Krakowiak (s. 306-320). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kornas-Biela, D., Tupaj, K. (2020). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dzieci z uszkodzonym słuchem. Część II. Badania empiryczne. Roczniki Pedagogiczne, 12(3), 173-190.
Korzon, A. (2013). Ewolucja stosunku rodziców do dziecka niepełnosprawnego. W: K. Ćwirynkało, C. Kosakowski, A. Żywanowska, Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 149-156). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kosmalowa, J. (2001). Program pracy z rodziną dziecka z uszkodzonym narządem słuchu. W: J. Kosmalowa (red.). Rehabilitacja dzieci i młodzieży z uszkodzonym narządem słuchu (s. 51-59). Warszawa: IFPS.
Kosmalowa, J. (2002). Pomoc rodzinie dziecka z wadą słuchu jako podstawowy element oddziaływań w procesie wczesnej interwencji. Audiofonologia, 21, 129-138.
Kosmalowa, J., Kobosko, J. (2002). Grupa wsparcia dla rodziców dzieci z uszkodzonym narządem słuchu. Szkoła Specjalna, 3, 174-180.
Kotowicz, J. (2020). Naturalna komunikacja pomiędzy dzieckiem głuchym i rodzicem głuchym. W: K. Plutecka, S. Gagat-Matuła (red.), Komunikowanie się społeczne osób zagrożonych marginalizacją – konteksty teoretyczne i praktyczne rozwiązania. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego. DOI: 10.24917/9788380844094.6.
Krakowiak, K. (2001). O potrzebie pomocy dla rodzin wychowujących dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 339-358). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Krakowiak, K. (2013). Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządu słuchu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kurtzer-White, E., Luterman, D. (2003). Families and children with hearing loss: Grief and coping. Mental Retardation and Developmental Disabilities. Research Reviews, 9(4), 232-235. DOI: 10.1002/mrdd.10085.
Lederberg, A.R., Golbach, T. (2002). Parenting stress and social support in hearing mothers of deaf and hearing children: A longitudinal study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(4), 330-345. DOI: 10.1093/deafed/7.4.330.
Maciarz, A. (1993). Wspomaganie rodziny w wypełnianiu podmiotowej roli w wychowaniu i rehabilitacji dzieci. W: R. Kostecki, A. Maciarz (red.), Podmiotowa rola rodziców w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych. Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. T. Kotarbińskiego.
Marcinkowska, J. (2009). Rodzice wobec głuchoty dziecka. W: M. Kowalska (red.), Moje głuche dziecko. Kompendium wiedzy na temat rehabilitacji dziecka głuchego (s. 7-17). Łódź: Polski Związek Głuchych/Oddział Łódzki.
Mavrogianni, T., Lampropoulou, V. (2020). The involvement of fathers with their deaf children. International Journal of Disability, Development and Education, 67(1), 45-57. DOI: 10.1080/ 1034912X.2018.1551520.
Meadow-Orlans, K.P. (1995). Sources of stress for mothers and fathers of deaf and hard of hearing infants. American Annals of the Deaf, 140(4), 352-357. DOI: 10.1353/aad.2012.0392.
Meadow-Orlans, K.P. (1994). Stress, support, and deafness: Perceptions of infants’ mothers and fathers. Journal of Early Intervention, 18(1), 91-102. DOI: 10.1177/10538151940180010 8.
Meadow-Orlans, K.P. (1990). The Impact of Childhood Hearing Loss on the Family. W: D.F. Moores, K.P. Meadow-Orlans (red.), Educational and Developmental Aspects of Deafness (s. 321-338). Gallaudet University Press.
Meadow-Orlans, K.P., Dyssegaard, B., Smith-Gray, S. (2004). Hearing Parents’ Reactions to the Identification of Deafness and Cognitive or Motor Disabilities. W: K.P. Meadow-Orlans, P.E. Spencer, L.S. Koester (red.), The World of Deaf Infants. A Longitudinal Study. Oxford Scholarship Online. DOI:10.1093/acprof:oso/9780195147902.003.0006.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, M.A., Scott-Olson, K. (1997). Support services for parents and their children who are deaf or hard of hearing. A national survey. American Annals of the Deaf, 142(4), 278-288. DOI:10.1353/aad.2012.0221.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, S.A. (2003). Parents and Their Deaf Children: The Early Years. Washington DC: Gallaudet University Press.
Narr, R.F., Kemmery, M. (2015). The nature of parent support provided by parent mentors for families with deaf/hard-of-hearing children: Voices from the start. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 20(1), 67-74. DOI: 10.1093/deafed/enu029.
Nicholas, J.G., Geers, A.E. (2003). Personal, social, and family adjustment in school-aged children with a cochlear implant. Ear Hearing, 24(1Suppl), 69S-81S. DOI: 10.1097/01.AUD. 0000051750.31186.7A.
Noohi, S., Ghalamfarsa, M., Davoudi Monfared, E. (2018). Comparing anxiety, depression, and stress in consanguineous versus non-consanguineous parents of children with deafness in Baqiyatallah Hospital’s Cochlear Implant Center From 2007 to 2009. Hospital Practices and Research, 3(3), 85-89. DOI: 10.15171/hpr.2018.19.
Odzimek, B. (2006). Pomoc psychologiczna rodzinom dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan (red.), „Nie głos, ale słowo…”. Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu (s. 303-314). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pipp-Siegel, S., Sedey, A.L., Yoshinaga-Itano, C. (2002). Predictors of parental stress in mothers of young children with hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(1), 1-17. DOI: 10.1093/deafed/7.1.1.
Plutecka, K. (2013a). Ojciec wobec osiągnięć edukacyjnych dziecka niesłyszącego. Prace Monograficzne nr 648. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Plutecka, K. (2013b). Rola ojca w rehabilitacji dziecka niesłyszącego z implantem ślimakowym. W: K. Ćwirynkało, Cz. Kosakowski, A. Żywanowska (red.), Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 265-276). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Plutecka, K. (2017). Stres i radzenie sobie z nim przez rodziców dzieci niesłyszących, Społeczeństwo i Rodzina, 50(1), 58-69.
Punch, R., Hyde, M.B. (2011). Communication, psychosocial, and educational outcomes of children with cochlear implants and challenges remaining for professionals and parents. International Journal of Otolaryngology. Article ID 573280. DOI: 10.1155/2011/573280.
Quittner, A.L., Barker, D.H., Cruz, I., Snell, C., Grimley, M.E., Botteri, M., the CDaCI Investigative Team (2010). Parenting stress among parents of deaf and hearing children: Associations with language delays and behavior problems. Parenting: Science and Practice, 10(2), 136-155. DOI: 10.1080/15295190903212851.
Skałbania, B., Marszałek, E. (2010). Postawy ojców wobec ich niepełnosprawnych dzieci w świetle badań własnych. W: Z. Palak, A. Bujnowska, A. Pawlak (red.), Aktualne problemy edukacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych w biegu życia (s. 142-153). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Spahn, C., Burger, T., Löschman, Ch., Richter, B. (2004). Quality of life and psychological distress in parents of children with a cochlear implant. Cochlear Implants International, 5(1), 13-27. DOI: 10.1080/14670100.2004.11873747.
Szarkowski, A., Brice, P.J. (2016). Hearing parents’ appraisals of parenting a deaf or hard-of-hearing child: application of a positive psychology framework. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(3), 249-258. DOI: 10.1093/deafed/enw007.
Trębicka-Postrzygacz, B. (1999). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Audiofonologia, 14, 93-101.
Vukkadala, N., Giridhar, S.B.P., Okumura, M.J., Chan, D.K. (2019). Seeking equilibrium: The experiences of parents of infants and toddlers who are deaf/hard-of-hearing. Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine, 12(1), 11-20. DOI: 10.3233/PRM-170528.
Yuelin, L., Bain, L., Steinberg, A.G. (2003). Parental decision making and the choice of communication modality for the child who is deaf. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 157(2):162-168. DOI: 10.1001/archpedi.157.2.162.
Yoshinaga-Itano, C. (2003). From screening to early identification and intervention: discovering predictors to successful outcomes for children with significant hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 8(1), 11-30. DOI:10.1093/deafed/8.1.11.
Zaczyńska, M. (2001). Być ojcem dziecka głuchego. W: J. Kobosko (red.), Bliżej życia. Materiały dla rodziców dzieci i młodzieży z wadą słuchu. Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących ,,Człowiek – Człowiekowi’’.
Zaidman-Zait, A. (2007). Parenting a child with a cochlear implant: A critical incident study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 12(2), 221-241. DOI: 10.1093/deafed/enl032.
Zaidman-Zait, A. (2008). Everyday problems and stress faced by parents of children with cochlear implants. Rehabilitation Psychology, 53(2), 139-152. DOI: 10.1037/0090-5550.53. 2.139.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R. Haddad, E. (2018). Mothers’ and fathers’ involvement in intervention programs for deaf and hard of hearing children. Disability and Rehabilitation, 40(11),1301-1309. DOI: 10.1080/09638288.2017.1297491.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R., Haddad-eid, E., Brand D. (2016). The impact of childhood hearing loss on the family: Mothers’ and fathers’ stress and coping resources. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(1), 23-33. DOI: 10.1093/deafed/env038.
Zakrzewska-Manterys, E., (2011). Lista obecności: rozmowy z ojcami osób z zespołem Downa. Warszawa: Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani.
Zalewska, M. (2000). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom dziecka głuchego. W: H. Siedlecka, E. Kulczycka (red.). Współczesne kierunki wczesnej diagnozy i wczesnej rewalidacji dziecka z wadą słuchu (s. 33-36). Warszawa: Wydawnictwo APS.
Henderson, R. (2015). Parent-to-Parent Support for Parents of Children who are Deaf or Hard of Hearing: A Conceptual Framework. Electronic Thesis and Dissertation Repository. 3116. https://ir.lib.uwo.ca/etd/3116R. (dostęp: 16.05.2020).
Korneluk, R. Lubański, M. Brodowska-Potrzebowska, K. Kochanek (2012) Krótka nota o Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w świetle prezentowanego programu. https://whc.ifps.org.pl/wp-content/uploads/2012/03/materialy-prasowe_ost_1-2.pdf. (dostęp: 14.05.2020).
Szarkowski, A., Dirks, E. (2019-2020). Parental Self-Efficacy and Parental Involvement in Fathers and Mothers of Children with Hearing Loss. https://www.nsdsk.nl/file/download/default/8C19892541C0A6769EAFC7B8CD1F8FFF/Fathers%20are%20important%20partners.pdf (dostęp: 15.05.2020).
Åsberg, K.K., Vogel, J.J., Bowers, C.A. (2008). Exploring correlates and predictors of stress in parents of children who are deaf: Implications of perceived social support and mode of communication. Journal of Child and Family Studies, 17(4), 486-499. DOI: 10.1007/s10826-007-9169-7.
Barker, D.H., Quittner, A.L., Fink, N., Eisenberg, L., Tobey, E., Niparko, J., and The CDaCI Investigative Team. (2009). Predicting behavior problems in deaf and hearing children: The influences of language and attention. Development and Psychopathology, 21(2), 373-92. DOI: 10.1017/S0954579409000212.
Blank, A., Frush Holt, R., Pisoni, D.B., Kronenberger, W.G. (2020). Associations between parenting stress, language comprehension, and inhibitory control in children with hearing loss. Journal of Speech, Language, and Hearing Research: JSLHR, 63(1), 321-333. DOI: 10.1044 /2019_JSLHR-19-00230.
Borowicz, A. (2009). O potrzebie tworzenia programów pomocy psychopedagogicznej dla rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: Cz. Kosakowski, A. Krause, M. Wójcik (red.), Relacje i doświadczenia społeczne osób z niepełnosprawnością (s. 241-248). Toruń-Olsztyn: Akapit.
Borowicz, A. (2012a). Rehabilitacja dzieci z uszkodzeniami słuchu w kontekście pomocy psychopedagogicznej rodzicom. W: Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.). Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej (s. 491-496). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Borowicz, A. (2012b). Stres rodziców wychowujących dzieci z niepełnosprawnością słuchową. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 2(3), 55-80.
Borowicz, A. (2013). Wsparcie społeczne rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: B. Sidor-Piekarska (red.), Kompetentne wsparcie osób z niepełnosprawnością (s. 123-146). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Borowicz, A. (2015). Wczesna interwencja w zakresie wsparcia dzieci z uszkodzeniami słuchu oraz ich rodzin. W: A. Bujnowska, B. Sidor-Piekarska (red.), Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w teorii i w praktyce (s. 83-92). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bosteels, S., Van Hove, G., Vandenbroeck, M. (2012). The roller-coaster of experiences: becoming the parent of a deaf child. Disability and Society, 27(7), 983-996. DOI: 10.1080/ 09687599.2012.705059.
Bulicz, K. (2015). Postawy ojców słyszących wobec wspomagania rozwoju ich dziecka z uszkodzonym słuchem. Praca magisterska, KUL, promotor: D. Kornas-Biela.
Burger, T., Löhle, E., Richter, B., Bengel, J., Laszig, R., Spahn, C. (2008). „Ihr Kind ist schwerhörig” – Eine Verlaufsuntersuchung zum elterlichen Befinden [„Your child is hard of hearing” – a longitudinal study of parental distress]. Laryngorhinootologie, 87(8), 552-559. DOI:10. 1055/s-2007-995577.
Calderon, R., Low, S. (1998). Early social-emotional, language, and academic development in children with hearing loss: families with and without fathers. American Annals of the Deaf, 143(3), 225-234. DOI: 10.1353/aad.2012.0115.
Cortelo, F.M., Françozo, M. (2014). Ser pai de filho surdo: da suspeita ao enfrentament [On being a father of a deaf child: from suspicion to coping]. Psicologia em Estudo, Maringá, 19(1), 3-11. DOI: 10.1590/1413-7372189590001.
Crowley, M., Keane, K., Needham, Ch. (1982). Fathers: The forgotten parents. American Annals of the Deaf, 127(1), 38-40. DOI: 10.1353/aad.2012.1334.
Czyż, A. (2018). Specyfika badań nad dzieciństwem naznaczonym niepełnosprawnością słuchową. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13, 4(50), 49-65. DOI: 10.14632/eetp.2018. 13.50.51.
Dirks, E., Uilenburg, N., Rieffe, C. (2016). Parental stress among parents of toddlers with moderate hearing loss. Research in Developmental Disabilities, 55, 27-36. DOI: 10.1016/ j.ridd.2016.03.008.
Doğan, M. (2014). Comparison of the parents of children with and without hearing loss in terms of stress, depression, and trait anxiety. International Journal of Early Childhood Special Education, 2(8653), 232-246. DOI: 10.20489/intjecse.107972.
Domagała-Zyśk, E. (2014). Surdoglottodydaktyka. Lekcje i zajęcia językowe dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Farnicka, M. (2011). Wyzwania stojące przed rodziną w sytuacji rozpoznania niepełnosprawności u dziecka. Niepełnosprawność, 6, 18-33.
Gałkowski, T. (1973). Rehabilitacja dziecka głuchego w wieku przedszkolnym. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Gałkowski, T., Kunicka-Kaiser, I., Smoleńska, J., Psychologia dziecka głuchego. Warszawa: PWN.
Góralówna, M., Domańska, A. (1966). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Góralówna, M., Hołyńska, B. (1984). Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictwa Lekarskich.
Hadadian, A. (1995). Attitudes toward deafness and security of attachment relationships among young deaf children and their parents. Early Education and Development, 6(2), 181-191. DOI: 10.1207/s15566935eed0602_6.
Hadadian, A., Rose, S. (1991). An investigation of parents’ attitudes and the communication skills of their deaf children. American Annals of the Deaf, 136(3), 273-277. DOI: 10.1353/aad.2012.0466.
Hagborg, W.J. (1989). A comparative study of parental stress among mothers and fathers of deaf school‐age children. Journal of Community Psychology, 17(3), 220-224. DOI: 10.1002/1520-6629(198907)17:3<220::AID-JCOP2290170304>3.0.CO;2-N.
Hintermair, M. (2004). Sense of coherence: a relevant resource in the coping process of mothers of deaf and hard-of-hearing children? The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(1), 15-26. DOI: 10.1093/deafed/enh005.
Hintermair, M. (2006). Parental resources, parental stress, and socioemotional development of deaf and hard of hearing children. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 11(4), 493-513. DOI: 10.1093/deafed/enl005.
Hintermair, M., Sarimski, K. (2019). Fathers of deaf and hard-of-hearing infants and toddlers – experiences, needs, and challenges. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 24(2), 84-94. DOI: 10.1093/deafed/eny040.
Humphries, T., Kushalnagar, P., Mathur, G., Jo Napoli, D., Rathmann, Ch., Smith, S. (2019). Support for parents of deaf children: Common questions and informed, evidence-based answers. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 118, 134-142. DOI: 10.1016/j.ijporl. 2018.12.036.
Ilczuk, G. (1999). Reakcja rodziców na wiadomość o wadzie słuchu dziecka. W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 119-122). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Ingber, S., Most, T. (2012). Fathers’ involvement in preschool programmes for children with and without hearing loss. American Annals of the Deaf, 157(3), 273-285. DOI: 10.1353/aad. 2012.1620.
Jamieson, J., Zaidman-Zait, A., Poon, T. (2011). Family support needs as perceived by parents of preadolescents and adolescents who are deaf or hard of hearing. Deafness and Education International, 13(3), 110-130. DOI: 10.1179/1557069X11Y.0000000005.
Jasiński, T.J. (2004). Dziecko nie mówi... Badanie przymierza rodzinnego w triadzie matka – ojciec – dziecko. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Jędrzejczak, M. (1967). Postawy rodziców mających dzieci głuche. Szkoła Specjalna, 1, 54-62.
Kaniok, P. (2011). Poczucie powodzenia małżeństwa a udział ojców w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym i w jego wychowaniu. Studia i Monografie nr 452. Opole: Wydawnictwo UO.
Karwowska, M. (2009). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dziecko niepełnosprawne. W: M. Bielska-Łach (red). Pedagogika specjalna: różne poszukiwania – wspólna misja (s. 359-371). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Klaczak, M. (1996). Rola rodziców dzieci z wadą słuchu w ich wczesnej rehabilitacji. W: R. Ossowski (red.). Trudności w komunikowaniu się osób z uszkodzonym słuchem. Socjalizacja i rehabilitacja (s. 201-211). Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy.
Kobosko, J. (1999). Stawanie się rodzicem dziecka głuchego to proces. Co możemy zrobić? W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 19-22). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Kobosko, J. (2009). Relacja matka – dziecko a zaburzenia rozwoju językowego u młodzieży głuchej. Przegląd Psychologiczny, 52(3), 327-342.
Kobosko, J. (2011a). Parenting a deaf child – how hearing parents cope with the stress of having deaf children. Journal of Hearing Science, 1(3), 39-44.
Kobosko, J. (2011b). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom a efektywność rehabilitacji dzieci głuchych. Otorynolaryngologia, 10(1), 8-14.
Kobosko, J. (2013a). Depresja matek i ojców a głuchota dziecka. Znaczenie satysfakcji małżeńskiej jako predyktora nasilenia doświadczanych przez rodziców objawów depresji. Roczniki Pedagogiczne, 5(41), 3, 123-140.
Kobosko, J. (2013b). Radzenie sobie ze stresem i samoocena słyszących ojców a głuchota dziecka. Nowa Audiofonologia, 2(1), 36-44.
Kobosko, J., Geremek-Samsonowicz, A., Skarżyński, H. (2014). Problemy zdrowia psychicznego matek i ojców dzieci głuchych z implantem ślimakowym. Otolaryngologia Polska, 68 (3), 135-142.
Kornas-Biela, D. (2001). Rodzice wobec diagnozy uszkodzenia słuchu u dziecka: doświadczenia rodziców, pomoc profesjonalistów. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 459-477). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kornas-Biela, D. (2016). Rola ojca we wspomaganiu rozwoju dziecka z uszkodzonym słuchem. W: E. Domagała-Zyśk, A. Borowiec, R. Kołodziejczyk (red.), Język i wychowanie. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej Profesor Kazimiery Krakowiak (s. 306-320). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kornas-Biela, D., Tupaj, K. (2020). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dzieci z uszkodzonym słuchem. Część II. Badania empiryczne. Roczniki Pedagogiczne, 12(3), 173-190.
Korzon, A. (2013). Ewolucja stosunku rodziców do dziecka niepełnosprawnego. W: K. Ćwirynkało, C. Kosakowski, A. Żywanowska, Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 149-156). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kosmalowa, J. (2001). Program pracy z rodziną dziecka z uszkodzonym narządem słuchu. W: J. Kosmalowa (red.). Rehabilitacja dzieci i młodzieży z uszkodzonym narządem słuchu (s. 51-59). Warszawa: IFPS.
Kosmalowa, J. (2002). Pomoc rodzinie dziecka z wadą słuchu jako podstawowy element oddziaływań w procesie wczesnej interwencji. Audiofonologia, 21, 129-138.
Kosmalowa, J., Kobosko, J. (2002). Grupa wsparcia dla rodziców dzieci z uszkodzonym narządem słuchu. Szkoła Specjalna, 3, 174-180.
Kotowicz, J. (2020). Naturalna komunikacja pomiędzy dzieckiem głuchym i rodzicem głuchym. W: K. Plutecka, S. Gagat-Matuła (red.), Komunikowanie się społeczne osób zagrożonych marginalizacją – konteksty teoretyczne i praktyczne rozwiązania. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego. DOI: 10.24917/9788380844094.6.
Krakowiak, K. (2001). O potrzebie pomocy dla rodzin wychowujących dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 339-358). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Krakowiak, K. (2013). Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządu słuchu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kurtzer-White, E., Luterman, D. (2003). Families and children with hearing loss: Grief and coping. Mental Retardation and Developmental Disabilities. Research Reviews, 9(4), 232-235. DOI: 10.1002/mrdd.10085.
Lederberg, A.R., Golbach, T. (2002). Parenting stress and social support in hearing mothers of deaf and hearing children: A longitudinal study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(4), 330-345. DOI: 10.1093/deafed/7.4.330.
Maciarz, A. (1993). Wspomaganie rodziny w wypełnianiu podmiotowej roli w wychowaniu i rehabilitacji dzieci. W: R. Kostecki, A. Maciarz (red.), Podmiotowa rola rodziców w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych. Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. T. Kotarbińskiego.
Marcinkowska, J. (2009). Rodzice wobec głuchoty dziecka. W: M. Kowalska (red.), Moje głuche dziecko. Kompendium wiedzy na temat rehabilitacji dziecka głuchego (s. 7-17). Łódź: Polski Związek Głuchych/Oddział Łódzki.
Mavrogianni, T., Lampropoulou, V. (2020). The involvement of fathers with their deaf children. International Journal of Disability, Development and Education, 67(1), 45-57. DOI: 10.1080/ 1034912X.2018.1551520.
Meadow-Orlans, K.P. (1995). Sources of stress for mothers and fathers of deaf and hard of hearing infants. American Annals of the Deaf, 140(4), 352-357. DOI: 10.1353/aad.2012.0392.
Meadow-Orlans, K.P. (1994). Stress, support, and deafness: Perceptions of infants’ mothers and fathers. Journal of Early Intervention, 18(1), 91-102. DOI: 10.1177/10538151940180010 8.
Meadow-Orlans, K.P. (1990). The Impact of Childhood Hearing Loss on the Family. W: D.F. Moores, K.P. Meadow-Orlans (red.), Educational and Developmental Aspects of Deafness (s. 321-338). Gallaudet University Press.
Meadow-Orlans, K.P., Dyssegaard, B., Smith-Gray, S. (2004). Hearing Parents’ Reactions to the Identification of Deafness and Cognitive or Motor Disabilities. W: K.P. Meadow-Orlans, P.E. Spencer, L.S. Koester (red.), The World of Deaf Infants. A Longitudinal Study. Oxford Scholarship Online. DOI:10.1093/acprof:oso/9780195147902.003.0006.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, M.A., Scott-Olson, K. (1997). Support services for parents and their children who are deaf or hard of hearing. A national survey. American Annals of the Deaf, 142(4), 278-288. DOI:10.1353/aad.2012.0221.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, S.A. (2003). Parents and Their Deaf Children: The Early Years. Washington DC: Gallaudet University Press.
Narr, R.F., Kemmery, M. (2015). The nature of parent support provided by parent mentors for families with deaf/hard-of-hearing children: Voices from the start. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 20(1), 67-74. DOI: 10.1093/deafed/enu029.
Nicholas, J.G., Geers, A.E. (2003). Personal, social, and family adjustment in school-aged children with a cochlear implant. Ear Hearing, 24(1Suppl), 69S-81S. DOI: 10.1097/01.AUD. 0000051750.31186.7A.
Noohi, S., Ghalamfarsa, M., Davoudi Monfared, E. (2018). Comparing anxiety, depression, and stress in consanguineous versus non-consanguineous parents of children with deafness in Baqiyatallah Hospital’s Cochlear Implant Center From 2007 to 2009. Hospital Practices and Research, 3(3), 85-89. DOI: 10.15171/hpr.2018.19.
Odzimek, B. (2006). Pomoc psychologiczna rodzinom dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan (red.), „Nie głos, ale słowo…”. Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu (s. 303-314). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pipp-Siegel, S., Sedey, A.L., Yoshinaga-Itano, C. (2002). Predictors of parental stress in mothers of young children with hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(1), 1-17. DOI: 10.1093/deafed/7.1.1.
Plutecka, K. (2013a). Ojciec wobec osiągnięć edukacyjnych dziecka niesłyszącego. Prace Monograficzne nr 648. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Plutecka, K. (2013b). Rola ojca w rehabilitacji dziecka niesłyszącego z implantem ślimakowym. W: K. Ćwirynkało, Cz. Kosakowski, A. Żywanowska (red.), Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 265-276). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Plutecka, K. (2017). Stres i radzenie sobie z nim przez rodziców dzieci niesłyszących, Społeczeństwo i Rodzina, 50(1), 58-69.
Punch, R., Hyde, M.B. (2011). Communication, psychosocial, and educational outcomes of children with cochlear implants and challenges remaining for professionals and parents. International Journal of Otolaryngology. Article ID 573280. DOI: 10.1155/2011/573280.
Quittner, A.L., Barker, D.H., Cruz, I., Snell, C., Grimley, M.E., Botteri, M., the CDaCI Investigative Team (2010). Parenting stress among parents of deaf and hearing children: Associations with language delays and behavior problems. Parenting: Science and Practice, 10(2), 136-155. DOI: 10.1080/15295190903212851.
Skałbania, B., Marszałek, E. (2010). Postawy ojców wobec ich niepełnosprawnych dzieci w świetle badań własnych. W: Z. Palak, A. Bujnowska, A. Pawlak (red.), Aktualne problemy edukacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych w biegu życia (s. 142-153). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Spahn, C., Burger, T., Löschman, Ch., Richter, B. (2004). Quality of life and psychological distress in parents of children with a cochlear implant. Cochlear Implants International, 5(1), 13-27. DOI: 10.1080/14670100.2004.11873747.
Szarkowski, A., Brice, P.J. (2016). Hearing parents’ appraisals of parenting a deaf or hard-of-hearing child: application of a positive psychology framework. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(3), 249-258. DOI: 10.1093/deafed/enw007.
Trębicka-Postrzygacz, B. (1999). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Audiofonologia, 14, 93-101.
Vukkadala, N., Giridhar, S.B.P., Okumura, M.J., Chan, D.K. (2019). Seeking equilibrium: The experiences of parents of infants and toddlers who are deaf/hard-of-hearing. Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine, 12(1), 11-20. DOI: 10.3233/PRM-170528.
Yuelin, L., Bain, L., Steinberg, A.G. (2003). Parental decision making and the choice of communication modality for the child who is deaf. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 157(2):162-168. DOI: 10.1001/archpedi.157.2.162.
Yoshinaga-Itano, C. (2003). From screening to early identification and intervention: discovering predictors to successful outcomes for children with significant hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 8(1), 11-30. DOI:10.1093/deafed/8.1.11.
Zaczyńska, M. (2001). Być ojcem dziecka głuchego. W: J. Kobosko (red.), Bliżej życia. Materiały dla rodziców dzieci i młodzieży z wadą słuchu. Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących ,,Człowiek – Człowiekowi’’.
Zaidman-Zait, A. (2007). Parenting a child with a cochlear implant: A critical incident study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 12(2), 221-241. DOI: 10.1093/deafed/enl032.
Zaidman-Zait, A. (2008). Everyday problems and stress faced by parents of children with cochlear implants. Rehabilitation Psychology, 53(2), 139-152. DOI: 10.1037/0090-5550.53. 2.139.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R. Haddad, E. (2018). Mothers’ and fathers’ involvement in intervention programs for deaf and hard of hearing children. Disability and Rehabilitation, 40(11),1301-1309. DOI: 10.1080/09638288.2017.1297491.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R., Haddad-eid, E., Brand D. (2016). The impact of childhood hearing loss on the family: Mothers’ and fathers’ stress and coping resources. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(1), 23-33. DOI: 10.1093/deafed/env038.
Zakrzewska-Manterys, E., (2011). Lista obecności: rozmowy z ojcami osób z zespołem Downa. Warszawa: Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani.
Zalewska, M. (2000). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom dziecka głuchego. W: H. Siedlecka, E. Kulczycka (red.). Współczesne kierunki wczesnej diagnozy i wczesnej rewalidacji dziecka z wadą słuchu (s. 33-36). Warszawa: Wydawnictwo APS.
Henderson, R. (2015). Parent-to-Parent Support for Parents of Children who are Deaf or Hard of Hearing: A Conceptual Framework. Electronic Thesis and Dissertation Repository. 3116. https://ir.lib.uwo.ca/etd/3116R. (dostęp: 16.05.2020).
Korneluk, R. Lubański, M. Brodowska-Potrzebowska, K. Kochanek (2012) Krótka nota o Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w świetle prezentowanego programu. https://whc.ifps.org.pl/wp-content/uploads/2012/03/materialy-prasowe_ost_1-2.pdf. (dostęp: 14.05.2020).
Szarkowski, A., Dirks, E. (2019-2020). Parental Self-Efficacy and Parental Involvement in Fathers and Mothers of Children with Hearing Loss. https://www.nsdsk.nl/file/download/default/8C19892541C0A6769EAFC7B8CD1F8FFF/Fathers%20are%20important%20partners.pdf (dostęp: 15.05.2020).