Fatherhood in Men Raising Children with a Hearing-Impairment. Part I
Article Sidebar
Published:
Dec 28, 2020
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Keywords:
fatherhood, deafness, hearing impairment, father of a deaf child, parents of children with hearing impairment, disability in family
Main Article Content
Abstract
A child’s hearing impairment is a challenge for parents. Thanks to early diagnosis, parents can decide to treat and support the development of a deaf child already from infancy. The surdopedagogical literature mainly focuses on the role of the mother in the development of such a child, her experiences, as well as the effects of deafness on her functioning. The present article offers a review of Polish and foreign literature on fatherhood with a deaf child and aims to show the researchers’ interest areas in paternity in relation to a child with hearing impairment, including: the importance of the father’s presence in the life of a deaf child, the role of the father, his commitment to care, paternal/parental stress and its effects on the whole family, a sense of efficiency and coherence in fathers, coping with problems, social support, mental health disorders in fathers. Finally, the paper proposes postulates for further research on the fatherhood of deaf children.
Article Details
Issue
Section
Articles
References
Anagnostou, F., Graham, J., Crocker, S. (2007). A preliminary study looking at parental emotions following cochlear implantation. Cochlear Implants International, 8(2), 68-86. DOI: 10.1179/cim.2007.8.2.68.
Åsberg, K.K., Vogel, J.J., Bowers, C.A. (2008). Exploring correlates and predictors of stress in parents of children who are deaf: Implications of perceived social support and mode of communication. Journal of Child and Family Studies, 17(4), 486-499. DOI: 10.1007/s10826-007-9169-7.
Barker, D.H., Quittner, A.L., Fink, N., Eisenberg, L., Tobey, E., Niparko, J., and The CDaCI Investigative Team. (2009). Predicting behavior problems in deaf and hearing children: The influences of language and attention. Development and Psychopathology, 21(2), 373-92. DOI: 10.1017/S0954579409000212.
Blank, A., Frush Holt, R., Pisoni, D.B., Kronenberger, W.G. (2020). Associations between parenting stress, language comprehension, and inhibitory control in children with hearing loss. Journal of Speech, Language, and Hearing Research: JSLHR, 63(1), 321-333. DOI: 10.1044 /2019_JSLHR-19-00230.
Borowicz, A. (2009). O potrzebie tworzenia programów pomocy psychopedagogicznej dla rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: Cz. Kosakowski, A. Krause, M. Wójcik (red.), Relacje i doświadczenia społeczne osób z niepełnosprawnością (s. 241-248). Toruń-Olsztyn: Akapit.
Borowicz, A. (2012a). Rehabilitacja dzieci z uszkodzeniami słuchu w kontekście pomocy psychopedagogicznej rodzicom. W: Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.). Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej (s. 491-496). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Borowicz, A. (2012b). Stres rodziców wychowujących dzieci z niepełnosprawnością słuchową. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 2(3), 55-80.
Borowicz, A. (2013). Wsparcie społeczne rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: B. Sidor-Piekarska (red.), Kompetentne wsparcie osób z niepełnosprawnością (s. 123-146). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Borowicz, A. (2015). Wczesna interwencja w zakresie wsparcia dzieci z uszkodzeniami słuchu oraz ich rodzin. W: A. Bujnowska, B. Sidor-Piekarska (red.), Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w teorii i w praktyce (s. 83-92). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bosteels, S., Van Hove, G., Vandenbroeck, M. (2012). The roller-coaster of experiences: becoming the parent of a deaf child. Disability and Society, 27(7), 983-996. DOI: 10.1080/ 09687599.2012.705059.
Bulicz, K. (2015). Postawy ojców słyszących wobec wspomagania rozwoju ich dziecka z uszkodzonym słuchem. Praca magisterska, KUL, promotor: D. Kornas-Biela.
Burger, T., Löhle, E., Richter, B., Bengel, J., Laszig, R., Spahn, C. (2008). „Ihr Kind ist schwerhörig” – Eine Verlaufsuntersuchung zum elterlichen Befinden [„Your child is hard of hearing” – a longitudinal study of parental distress]. Laryngorhinootologie, 87(8), 552-559. DOI:10. 1055/s-2007-995577.
Calderon, R., Low, S. (1998). Early social-emotional, language, and academic development in children with hearing loss: families with and without fathers. American Annals of the Deaf, 143(3), 225-234. DOI: 10.1353/aad.2012.0115.
Cortelo, F.M., Françozo, M. (2014). Ser pai de filho surdo: da suspeita ao enfrentament [On being a father of a deaf child: from suspicion to coping]. Psicologia em Estudo, Maringá, 19(1), 3-11. DOI: 10.1590/1413-7372189590001.
Crowley, M., Keane, K., Needham, Ch. (1982). Fathers: The forgotten parents. American Annals of the Deaf, 127(1), 38-40. DOI: 10.1353/aad.2012.1334.
Czyż, A. (2018). Specyfika badań nad dzieciństwem naznaczonym niepełnosprawnością słuchową. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13, 4(50), 49-65. DOI: 10.14632/eetp.2018. 13.50.51.
Dirks, E., Uilenburg, N., Rieffe, C. (2016). Parental stress among parents of toddlers with moderate hearing loss. Research in Developmental Disabilities, 55, 27-36. DOI: 10.1016/ j.ridd.2016.03.008.
Doğan, M. (2014). Comparison of the parents of children with and without hearing loss in terms of stress, depression, and trait anxiety. International Journal of Early Childhood Special Education, 2(8653), 232-246. DOI: 10.20489/intjecse.107972.
Domagała-Zyśk, E. (2014). Surdoglottodydaktyka. Lekcje i zajęcia językowe dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Farnicka, M. (2011). Wyzwania stojące przed rodziną w sytuacji rozpoznania niepełnosprawności u dziecka. Niepełnosprawność, 6, 18-33.
Gałkowski, T. (1973). Rehabilitacja dziecka głuchego w wieku przedszkolnym. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Gałkowski, T., Kunicka-Kaiser, I., Smoleńska, J., Psychologia dziecka głuchego. Warszawa: PWN.
Góralówna, M., Domańska, A. (1966). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Góralówna, M., Hołyńska, B. (1984). Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictwa Lekarskich.
Hadadian, A. (1995). Attitudes toward deafness and security of attachment relationships among young deaf children and their parents. Early Education and Development, 6(2), 181-191. DOI: 10.1207/s15566935eed0602_6.
Hadadian, A., Rose, S. (1991). An investigation of parents’ attitudes and the communication skills of their deaf children. American Annals of the Deaf, 136(3), 273-277. DOI: 10.1353/aad.2012.0466.
Hagborg, W.J. (1989). A comparative study of parental stress among mothers and fathers of deaf school‐age children. Journal of Community Psychology, 17(3), 220-224. DOI: 10.1002/1520-6629(198907)17:3<220::AID-JCOP2290170304>3.0.CO;2-N.
Hintermair, M. (2004). Sense of coherence: a relevant resource in the coping process of mothers of deaf and hard-of-hearing children? The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(1), 15-26. DOI: 10.1093/deafed/enh005.
Hintermair, M. (2006). Parental resources, parental stress, and socioemotional development of deaf and hard of hearing children. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 11(4), 493-513. DOI: 10.1093/deafed/enl005.
Hintermair, M., Sarimski, K. (2019). Fathers of deaf and hard-of-hearing infants and toddlers – experiences, needs, and challenges. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 24(2), 84-94. DOI: 10.1093/deafed/eny040.
Humphries, T., Kushalnagar, P., Mathur, G., Jo Napoli, D., Rathmann, Ch., Smith, S. (2019). Support for parents of deaf children: Common questions and informed, evidence-based answers. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 118, 134-142. DOI: 10.1016/j.ijporl. 2018.12.036.
Ilczuk, G. (1999). Reakcja rodziców na wiadomość o wadzie słuchu dziecka. W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 119-122). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Ingber, S., Most, T. (2012). Fathers’ involvement in preschool programmes for children with and without hearing loss. American Annals of the Deaf, 157(3), 273-285. DOI: 10.1353/aad. 2012.1620.
Jamieson, J., Zaidman-Zait, A., Poon, T. (2011). Family support needs as perceived by parents of preadolescents and adolescents who are deaf or hard of hearing. Deafness and Education International, 13(3), 110-130. DOI: 10.1179/1557069X11Y.0000000005.
Jasiński, T.J. (2004). Dziecko nie mówi... Badanie przymierza rodzinnego w triadzie matka – ojciec – dziecko. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Jędrzejczak, M. (1967). Postawy rodziców mających dzieci głuche. Szkoła Specjalna, 1, 54-62.
Kaniok, P. (2011). Poczucie powodzenia małżeństwa a udział ojców w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym i w jego wychowaniu. Studia i Monografie nr 452. Opole: Wydawnictwo UO.
Karwowska, M. (2009). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dziecko niepełnosprawne. W: M. Bielska-Łach (red). Pedagogika specjalna: różne poszukiwania – wspólna misja (s. 359-371). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Klaczak, M. (1996). Rola rodziców dzieci z wadą słuchu w ich wczesnej rehabilitacji. W: R. Ossowski (red.). Trudności w komunikowaniu się osób z uszkodzonym słuchem. Socjalizacja i rehabilitacja (s. 201-211). Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy.
Kobosko, J. (1999). Stawanie się rodzicem dziecka głuchego to proces. Co możemy zrobić? W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 19-22). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Kobosko, J. (2009). Relacja matka – dziecko a zaburzenia rozwoju językowego u młodzieży głuchej. Przegląd Psychologiczny, 52(3), 327-342.
Kobosko, J. (2011a). Parenting a deaf child – how hearing parents cope with the stress of having deaf children. Journal of Hearing Science, 1(3), 39-44.
Kobosko, J. (2011b). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom a efektywność rehabilitacji dzieci głuchych. Otorynolaryngologia, 10(1), 8-14.
Kobosko, J. (2013a). Depresja matek i ojców a głuchota dziecka. Znaczenie satysfakcji małżeńskiej jako predyktora nasilenia doświadczanych przez rodziców objawów depresji. Roczniki Pedagogiczne, 5(41), 3, 123-140.
Kobosko, J. (2013b). Radzenie sobie ze stresem i samoocena słyszących ojców a głuchota dziecka. Nowa Audiofonologia, 2(1), 36-44.
Kobosko, J., Geremek-Samsonowicz, A., Skarżyński, H. (2014). Problemy zdrowia psychicznego matek i ojców dzieci głuchych z implantem ślimakowym. Otolaryngologia Polska, 68 (3), 135-142.
Kornas-Biela, D. (2001). Rodzice wobec diagnozy uszkodzenia słuchu u dziecka: doświadczenia rodziców, pomoc profesjonalistów. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 459-477). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kornas-Biela, D. (2016). Rola ojca we wspomaganiu rozwoju dziecka z uszkodzonym słuchem. W: E. Domagała-Zyśk, A. Borowiec, R. Kołodziejczyk (red.), Język i wychowanie. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej Profesor Kazimiery Krakowiak (s. 306-320). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kornas-Biela, D., Tupaj, K. (2020). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dzieci z uszkodzonym słuchem. Część II. Badania empiryczne. Roczniki Pedagogiczne, 12(3), 173-190.
Korzon, A. (2013). Ewolucja stosunku rodziców do dziecka niepełnosprawnego. W: K. Ćwirynkało, C. Kosakowski, A. Żywanowska, Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 149-156). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kosmalowa, J. (2001). Program pracy z rodziną dziecka z uszkodzonym narządem słuchu. W: J. Kosmalowa (red.). Rehabilitacja dzieci i młodzieży z uszkodzonym narządem słuchu (s. 51-59). Warszawa: IFPS.
Kosmalowa, J. (2002). Pomoc rodzinie dziecka z wadą słuchu jako podstawowy element oddziaływań w procesie wczesnej interwencji. Audiofonologia, 21, 129-138.
Kosmalowa, J., Kobosko, J. (2002). Grupa wsparcia dla rodziców dzieci z uszkodzonym narządem słuchu. Szkoła Specjalna, 3, 174-180.
Kotowicz, J. (2020). Naturalna komunikacja pomiędzy dzieckiem głuchym i rodzicem głuchym. W: K. Plutecka, S. Gagat-Matuła (red.), Komunikowanie się społeczne osób zagrożonych marginalizacją – konteksty teoretyczne i praktyczne rozwiązania. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego. DOI: 10.24917/9788380844094.6.
Krakowiak, K. (2001). O potrzebie pomocy dla rodzin wychowujących dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 339-358). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Krakowiak, K. (2013). Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządu słuchu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kurtzer-White, E., Luterman, D. (2003). Families and children with hearing loss: Grief and coping. Mental Retardation and Developmental Disabilities. Research Reviews, 9(4), 232-235. DOI: 10.1002/mrdd.10085.
Lederberg, A.R., Golbach, T. (2002). Parenting stress and social support in hearing mothers of deaf and hearing children: A longitudinal study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(4), 330-345. DOI: 10.1093/deafed/7.4.330.
Maciarz, A. (1993). Wspomaganie rodziny w wypełnianiu podmiotowej roli w wychowaniu i rehabilitacji dzieci. W: R. Kostecki, A. Maciarz (red.), Podmiotowa rola rodziców w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych. Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. T. Kotarbińskiego.
Marcinkowska, J. (2009). Rodzice wobec głuchoty dziecka. W: M. Kowalska (red.), Moje głuche dziecko. Kompendium wiedzy na temat rehabilitacji dziecka głuchego (s. 7-17). Łódź: Polski Związek Głuchych/Oddział Łódzki.
Mavrogianni, T., Lampropoulou, V. (2020). The involvement of fathers with their deaf children. International Journal of Disability, Development and Education, 67(1), 45-57. DOI: 10.1080/ 1034912X.2018.1551520.
Meadow-Orlans, K.P. (1995). Sources of stress for mothers and fathers of deaf and hard of hearing infants. American Annals of the Deaf, 140(4), 352-357. DOI: 10.1353/aad.2012.0392.
Meadow-Orlans, K.P. (1994). Stress, support, and deafness: Perceptions of infants’ mothers and fathers. Journal of Early Intervention, 18(1), 91-102. DOI: 10.1177/10538151940180010 8.
Meadow-Orlans, K.P. (1990). The Impact of Childhood Hearing Loss on the Family. W: D.F. Moores, K.P. Meadow-Orlans (red.), Educational and Developmental Aspects of Deafness (s. 321-338). Gallaudet University Press.
Meadow-Orlans, K.P., Dyssegaard, B., Smith-Gray, S. (2004). Hearing Parents’ Reactions to the Identification of Deafness and Cognitive or Motor Disabilities. W: K.P. Meadow-Orlans, P.E. Spencer, L.S. Koester (red.), The World of Deaf Infants. A Longitudinal Study. Oxford Scholarship Online. DOI:10.1093/acprof:oso/9780195147902.003.0006.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, M.A., Scott-Olson, K. (1997). Support services for parents and their children who are deaf or hard of hearing. A national survey. American Annals of the Deaf, 142(4), 278-288. DOI:10.1353/aad.2012.0221.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, S.A. (2003). Parents and Their Deaf Children: The Early Years. Washington DC: Gallaudet University Press.
Narr, R.F., Kemmery, M. (2015). The nature of parent support provided by parent mentors for families with deaf/hard-of-hearing children: Voices from the start. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 20(1), 67-74. DOI: 10.1093/deafed/enu029.
Nicholas, J.G., Geers, A.E. (2003). Personal, social, and family adjustment in school-aged children with a cochlear implant. Ear Hearing, 24(1Suppl), 69S-81S. DOI: 10.1097/01.AUD. 0000051750.31186.7A.
Noohi, S., Ghalamfarsa, M., Davoudi Monfared, E. (2018). Comparing anxiety, depression, and stress in consanguineous versus non-consanguineous parents of children with deafness in Baqiyatallah Hospital’s Cochlear Implant Center From 2007 to 2009. Hospital Practices and Research, 3(3), 85-89. DOI: 10.15171/hpr.2018.19.
Odzimek, B. (2006). Pomoc psychologiczna rodzinom dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan (red.), „Nie głos, ale słowo…”. Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu (s. 303-314). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pipp-Siegel, S., Sedey, A.L., Yoshinaga-Itano, C. (2002). Predictors of parental stress in mothers of young children with hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(1), 1-17. DOI: 10.1093/deafed/7.1.1.
Plutecka, K. (2013a). Ojciec wobec osiągnięć edukacyjnych dziecka niesłyszącego. Prace Monograficzne nr 648. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Plutecka, K. (2013b). Rola ojca w rehabilitacji dziecka niesłyszącego z implantem ślimakowym. W: K. Ćwirynkało, Cz. Kosakowski, A. Żywanowska (red.), Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 265-276). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Plutecka, K. (2017). Stres i radzenie sobie z nim przez rodziców dzieci niesłyszących, Społeczeństwo i Rodzina, 50(1), 58-69.
Punch, R., Hyde, M.B. (2011). Communication, psychosocial, and educational outcomes of children with cochlear implants and challenges remaining for professionals and parents. International Journal of Otolaryngology. Article ID 573280. DOI: 10.1155/2011/573280.
Quittner, A.L., Barker, D.H., Cruz, I., Snell, C., Grimley, M.E., Botteri, M., the CDaCI Investigative Team (2010). Parenting stress among parents of deaf and hearing children: Associations with language delays and behavior problems. Parenting: Science and Practice, 10(2), 136-155. DOI: 10.1080/15295190903212851.
Skałbania, B., Marszałek, E. (2010). Postawy ojców wobec ich niepełnosprawnych dzieci w świetle badań własnych. W: Z. Palak, A. Bujnowska, A. Pawlak (red.), Aktualne problemy edukacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych w biegu życia (s. 142-153). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Spahn, C., Burger, T., Löschman, Ch., Richter, B. (2004). Quality of life and psychological distress in parents of children with a cochlear implant. Cochlear Implants International, 5(1), 13-27. DOI: 10.1080/14670100.2004.11873747.
Szarkowski, A., Brice, P.J. (2016). Hearing parents’ appraisals of parenting a deaf or hard-of-hearing child: application of a positive psychology framework. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(3), 249-258. DOI: 10.1093/deafed/enw007.
Trębicka-Postrzygacz, B. (1999). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Audiofonologia, 14, 93-101.
Vukkadala, N., Giridhar, S.B.P., Okumura, M.J., Chan, D.K. (2019). Seeking equilibrium: The experiences of parents of infants and toddlers who are deaf/hard-of-hearing. Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine, 12(1), 11-20. DOI: 10.3233/PRM-170528.
Yuelin, L., Bain, L., Steinberg, A.G. (2003). Parental decision making and the choice of communication modality for the child who is deaf. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 157(2):162-168. DOI: 10.1001/archpedi.157.2.162.
Yoshinaga-Itano, C. (2003). From screening to early identification and intervention: discovering predictors to successful outcomes for children with significant hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 8(1), 11-30. DOI:10.1093/deafed/8.1.11.
Zaczyńska, M. (2001). Być ojcem dziecka głuchego. W: J. Kobosko (red.), Bliżej życia. Materiały dla rodziców dzieci i młodzieży z wadą słuchu. Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących ,,Człowiek – Człowiekowi’’.
Zaidman-Zait, A. (2007). Parenting a child with a cochlear implant: A critical incident study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 12(2), 221-241. DOI: 10.1093/deafed/enl032.
Zaidman-Zait, A. (2008). Everyday problems and stress faced by parents of children with cochlear implants. Rehabilitation Psychology, 53(2), 139-152. DOI: 10.1037/0090-5550.53. 2.139.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R. Haddad, E. (2018). Mothers’ and fathers’ involvement in intervention programs for deaf and hard of hearing children. Disability and Rehabilitation, 40(11),1301-1309. DOI: 10.1080/09638288.2017.1297491.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R., Haddad-eid, E., Brand D. (2016). The impact of childhood hearing loss on the family: Mothers’ and fathers’ stress and coping resources. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(1), 23-33. DOI: 10.1093/deafed/env038.
Zakrzewska-Manterys, E., (2011). Lista obecności: rozmowy z ojcami osób z zespołem Downa. Warszawa: Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani.
Zalewska, M. (2000). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom dziecka głuchego. W: H. Siedlecka, E. Kulczycka (red.). Współczesne kierunki wczesnej diagnozy i wczesnej rewalidacji dziecka z wadą słuchu (s. 33-36). Warszawa: Wydawnictwo APS.
Henderson, R. (2015). Parent-to-Parent Support for Parents of Children who are Deaf or Hard of Hearing: A Conceptual Framework. Electronic Thesis and Dissertation Repository. 3116. https://ir.lib.uwo.ca/etd/3116R. (dostęp: 16.05.2020).
Korneluk, R. Lubański, M. Brodowska-Potrzebowska, K. Kochanek (2012) Krótka nota o Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w świetle prezentowanego programu. https://whc.ifps.org.pl/wp-content/uploads/2012/03/materialy-prasowe_ost_1-2.pdf. (dostęp: 14.05.2020).
Szarkowski, A., Dirks, E. (2019-2020). Parental Self-Efficacy and Parental Involvement in Fathers and Mothers of Children with Hearing Loss. https://www.nsdsk.nl/file/download/default/8C19892541C0A6769EAFC7B8CD1F8FFF/Fathers%20are%20important%20partners.pdf (dostęp: 15.05.2020).
Åsberg, K.K., Vogel, J.J., Bowers, C.A. (2008). Exploring correlates and predictors of stress in parents of children who are deaf: Implications of perceived social support and mode of communication. Journal of Child and Family Studies, 17(4), 486-499. DOI: 10.1007/s10826-007-9169-7.
Barker, D.H., Quittner, A.L., Fink, N., Eisenberg, L., Tobey, E., Niparko, J., and The CDaCI Investigative Team. (2009). Predicting behavior problems in deaf and hearing children: The influences of language and attention. Development and Psychopathology, 21(2), 373-92. DOI: 10.1017/S0954579409000212.
Blank, A., Frush Holt, R., Pisoni, D.B., Kronenberger, W.G. (2020). Associations between parenting stress, language comprehension, and inhibitory control in children with hearing loss. Journal of Speech, Language, and Hearing Research: JSLHR, 63(1), 321-333. DOI: 10.1044 /2019_JSLHR-19-00230.
Borowicz, A. (2009). O potrzebie tworzenia programów pomocy psychopedagogicznej dla rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: Cz. Kosakowski, A. Krause, M. Wójcik (red.), Relacje i doświadczenia społeczne osób z niepełnosprawnością (s. 241-248). Toruń-Olsztyn: Akapit.
Borowicz, A. (2012a). Rehabilitacja dzieci z uszkodzeniami słuchu w kontekście pomocy psychopedagogicznej rodzicom. W: Z. Palak, D. Chimicz, A. Pawlak (red.). Wielość obszarów we współczesnej pedagogice specjalnej (s. 491-496). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Borowicz, A. (2012b). Stres rodziców wychowujących dzieci z niepełnosprawnością słuchową. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, 2(3), 55-80.
Borowicz, A. (2013). Wsparcie społeczne rodziców dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: B. Sidor-Piekarska (red.), Kompetentne wsparcie osób z niepełnosprawnością (s. 123-146). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Borowicz, A. (2015). Wczesna interwencja w zakresie wsparcia dzieci z uszkodzeniami słuchu oraz ich rodzin. W: A. Bujnowska, B. Sidor-Piekarska (red.), Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w teorii i w praktyce (s. 83-92). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bosteels, S., Van Hove, G., Vandenbroeck, M. (2012). The roller-coaster of experiences: becoming the parent of a deaf child. Disability and Society, 27(7), 983-996. DOI: 10.1080/ 09687599.2012.705059.
Bulicz, K. (2015). Postawy ojców słyszących wobec wspomagania rozwoju ich dziecka z uszkodzonym słuchem. Praca magisterska, KUL, promotor: D. Kornas-Biela.
Burger, T., Löhle, E., Richter, B., Bengel, J., Laszig, R., Spahn, C. (2008). „Ihr Kind ist schwerhörig” – Eine Verlaufsuntersuchung zum elterlichen Befinden [„Your child is hard of hearing” – a longitudinal study of parental distress]. Laryngorhinootologie, 87(8), 552-559. DOI:10. 1055/s-2007-995577.
Calderon, R., Low, S. (1998). Early social-emotional, language, and academic development in children with hearing loss: families with and without fathers. American Annals of the Deaf, 143(3), 225-234. DOI: 10.1353/aad.2012.0115.
Cortelo, F.M., Françozo, M. (2014). Ser pai de filho surdo: da suspeita ao enfrentament [On being a father of a deaf child: from suspicion to coping]. Psicologia em Estudo, Maringá, 19(1), 3-11. DOI: 10.1590/1413-7372189590001.
Crowley, M., Keane, K., Needham, Ch. (1982). Fathers: The forgotten parents. American Annals of the Deaf, 127(1), 38-40. DOI: 10.1353/aad.2012.1334.
Czyż, A. (2018). Specyfika badań nad dzieciństwem naznaczonym niepełnosprawnością słuchową. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 13, 4(50), 49-65. DOI: 10.14632/eetp.2018. 13.50.51.
Dirks, E., Uilenburg, N., Rieffe, C. (2016). Parental stress among parents of toddlers with moderate hearing loss. Research in Developmental Disabilities, 55, 27-36. DOI: 10.1016/ j.ridd.2016.03.008.
Doğan, M. (2014). Comparison of the parents of children with and without hearing loss in terms of stress, depression, and trait anxiety. International Journal of Early Childhood Special Education, 2(8653), 232-246. DOI: 10.20489/intjecse.107972.
Domagała-Zyśk, E. (2014). Surdoglottodydaktyka. Lekcje i zajęcia językowe dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Farnicka, M. (2011). Wyzwania stojące przed rodziną w sytuacji rozpoznania niepełnosprawności u dziecka. Niepełnosprawność, 6, 18-33.
Gałkowski, T. (1973). Rehabilitacja dziecka głuchego w wieku przedszkolnym. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Gałkowski, T., Kunicka-Kaiser, I., Smoleńska, J., Psychologia dziecka głuchego. Warszawa: PWN.
Góralówna, M., Domańska, A. (1966). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Góralówna, M., Hołyńska, B. (1984). Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictwa Lekarskich.
Hadadian, A. (1995). Attitudes toward deafness and security of attachment relationships among young deaf children and their parents. Early Education and Development, 6(2), 181-191. DOI: 10.1207/s15566935eed0602_6.
Hadadian, A., Rose, S. (1991). An investigation of parents’ attitudes and the communication skills of their deaf children. American Annals of the Deaf, 136(3), 273-277. DOI: 10.1353/aad.2012.0466.
Hagborg, W.J. (1989). A comparative study of parental stress among mothers and fathers of deaf school‐age children. Journal of Community Psychology, 17(3), 220-224. DOI: 10.1002/1520-6629(198907)17:3<220::AID-JCOP2290170304>3.0.CO;2-N.
Hintermair, M. (2004). Sense of coherence: a relevant resource in the coping process of mothers of deaf and hard-of-hearing children? The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(1), 15-26. DOI: 10.1093/deafed/enh005.
Hintermair, M. (2006). Parental resources, parental stress, and socioemotional development of deaf and hard of hearing children. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 11(4), 493-513. DOI: 10.1093/deafed/enl005.
Hintermair, M., Sarimski, K. (2019). Fathers of deaf and hard-of-hearing infants and toddlers – experiences, needs, and challenges. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 24(2), 84-94. DOI: 10.1093/deafed/eny040.
Humphries, T., Kushalnagar, P., Mathur, G., Jo Napoli, D., Rathmann, Ch., Smith, S. (2019). Support for parents of deaf children: Common questions and informed, evidence-based answers. International Journal of Pediatric Otorhinolaryngology, 118, 134-142. DOI: 10.1016/j.ijporl. 2018.12.036.
Ilczuk, G. (1999). Reakcja rodziców na wiadomość o wadzie słuchu dziecka. W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 119-122). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Ingber, S., Most, T. (2012). Fathers’ involvement in preschool programmes for children with and without hearing loss. American Annals of the Deaf, 157(3), 273-285. DOI: 10.1353/aad. 2012.1620.
Jamieson, J., Zaidman-Zait, A., Poon, T. (2011). Family support needs as perceived by parents of preadolescents and adolescents who are deaf or hard of hearing. Deafness and Education International, 13(3), 110-130. DOI: 10.1179/1557069X11Y.0000000005.
Jasiński, T.J. (2004). Dziecko nie mówi... Badanie przymierza rodzinnego w triadzie matka – ojciec – dziecko. Warszawa: Wydawnictwa UW.
Jędrzejczak, M. (1967). Postawy rodziców mających dzieci głuche. Szkoła Specjalna, 1, 54-62.
Kaniok, P. (2011). Poczucie powodzenia małżeństwa a udział ojców w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym i w jego wychowaniu. Studia i Monografie nr 452. Opole: Wydawnictwo UO.
Karwowska, M. (2009). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dziecko niepełnosprawne. W: M. Bielska-Łach (red). Pedagogika specjalna: różne poszukiwania – wspólna misja (s. 359-371). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Klaczak, M. (1996). Rola rodziców dzieci z wadą słuchu w ich wczesnej rehabilitacji. W: R. Ossowski (red.). Trudności w komunikowaniu się osób z uszkodzonym słuchem. Socjalizacja i rehabilitacja (s. 201-211). Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy.
Kobosko, J. (1999). Stawanie się rodzicem dziecka głuchego to proces. Co możemy zrobić? W: J. Kobosko (red.), Moje dziecko nie słyszy (s. 19-22). Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących „Człowiek – Człowiekowi”.
Kobosko, J. (2009). Relacja matka – dziecko a zaburzenia rozwoju językowego u młodzieży głuchej. Przegląd Psychologiczny, 52(3), 327-342.
Kobosko, J. (2011a). Parenting a deaf child – how hearing parents cope with the stress of having deaf children. Journal of Hearing Science, 1(3), 39-44.
Kobosko, J. (2011b). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom a efektywność rehabilitacji dzieci głuchych. Otorynolaryngologia, 10(1), 8-14.
Kobosko, J. (2013a). Depresja matek i ojców a głuchota dziecka. Znaczenie satysfakcji małżeńskiej jako predyktora nasilenia doświadczanych przez rodziców objawów depresji. Roczniki Pedagogiczne, 5(41), 3, 123-140.
Kobosko, J. (2013b). Radzenie sobie ze stresem i samoocena słyszących ojców a głuchota dziecka. Nowa Audiofonologia, 2(1), 36-44.
Kobosko, J., Geremek-Samsonowicz, A., Skarżyński, H. (2014). Problemy zdrowia psychicznego matek i ojców dzieci głuchych z implantem ślimakowym. Otolaryngologia Polska, 68 (3), 135-142.
Kornas-Biela, D. (2001). Rodzice wobec diagnozy uszkodzenia słuchu u dziecka: doświadczenia rodziców, pomoc profesjonalistów. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 459-477). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kornas-Biela, D. (2016). Rola ojca we wspomaganiu rozwoju dziecka z uszkodzonym słuchem. W: E. Domagała-Zyśk, A. Borowiec, R. Kołodziejczyk (red.), Język i wychowanie. Księga jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej Profesor Kazimiery Krakowiak (s. 306-320). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kornas-Biela, D., Tupaj, K. (2020). Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dzieci z uszkodzonym słuchem. Część II. Badania empiryczne. Roczniki Pedagogiczne, 12(3), 173-190.
Korzon, A. (2013). Ewolucja stosunku rodziców do dziecka niepełnosprawnego. W: K. Ćwirynkało, C. Kosakowski, A. Żywanowska, Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 149-156). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kosmalowa, J. (2001). Program pracy z rodziną dziecka z uszkodzonym narządem słuchu. W: J. Kosmalowa (red.). Rehabilitacja dzieci i młodzieży z uszkodzonym narządem słuchu (s. 51-59). Warszawa: IFPS.
Kosmalowa, J. (2002). Pomoc rodzinie dziecka z wadą słuchu jako podstawowy element oddziaływań w procesie wczesnej interwencji. Audiofonologia, 21, 129-138.
Kosmalowa, J., Kobosko, J. (2002). Grupa wsparcia dla rodziców dzieci z uszkodzonym narządem słuchu. Szkoła Specjalna, 3, 174-180.
Kotowicz, J. (2020). Naturalna komunikacja pomiędzy dzieckiem głuchym i rodzicem głuchym. W: K. Plutecka, S. Gagat-Matuła (red.), Komunikowanie się społeczne osób zagrożonych marginalizacją – konteksty teoretyczne i praktyczne rozwiązania. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego. DOI: 10.24917/9788380844094.6.
Krakowiak, K. (2001). O potrzebie pomocy dla rodzin wychowujących dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: D. Kornas-Biela (red.), Rodzina: źródło życia i szkoła miłości (s. 339-358). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Krakowiak, K. (2013). Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządu słuchu. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Kurtzer-White, E., Luterman, D. (2003). Families and children with hearing loss: Grief and coping. Mental Retardation and Developmental Disabilities. Research Reviews, 9(4), 232-235. DOI: 10.1002/mrdd.10085.
Lederberg, A.R., Golbach, T. (2002). Parenting stress and social support in hearing mothers of deaf and hearing children: A longitudinal study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(4), 330-345. DOI: 10.1093/deafed/7.4.330.
Maciarz, A. (1993). Wspomaganie rodziny w wypełnianiu podmiotowej roli w wychowaniu i rehabilitacji dzieci. W: R. Kostecki, A. Maciarz (red.), Podmiotowa rola rodziców w rehabilitacji dzieci niepełnosprawnych. Zielona Góra: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. T. Kotarbińskiego.
Marcinkowska, J. (2009). Rodzice wobec głuchoty dziecka. W: M. Kowalska (red.), Moje głuche dziecko. Kompendium wiedzy na temat rehabilitacji dziecka głuchego (s. 7-17). Łódź: Polski Związek Głuchych/Oddział Łódzki.
Mavrogianni, T., Lampropoulou, V. (2020). The involvement of fathers with their deaf children. International Journal of Disability, Development and Education, 67(1), 45-57. DOI: 10.1080/ 1034912X.2018.1551520.
Meadow-Orlans, K.P. (1995). Sources of stress for mothers and fathers of deaf and hard of hearing infants. American Annals of the Deaf, 140(4), 352-357. DOI: 10.1353/aad.2012.0392.
Meadow-Orlans, K.P. (1994). Stress, support, and deafness: Perceptions of infants’ mothers and fathers. Journal of Early Intervention, 18(1), 91-102. DOI: 10.1177/10538151940180010 8.
Meadow-Orlans, K.P. (1990). The Impact of Childhood Hearing Loss on the Family. W: D.F. Moores, K.P. Meadow-Orlans (red.), Educational and Developmental Aspects of Deafness (s. 321-338). Gallaudet University Press.
Meadow-Orlans, K.P., Dyssegaard, B., Smith-Gray, S. (2004). Hearing Parents’ Reactions to the Identification of Deafness and Cognitive or Motor Disabilities. W: K.P. Meadow-Orlans, P.E. Spencer, L.S. Koester (red.), The World of Deaf Infants. A Longitudinal Study. Oxford Scholarship Online. DOI:10.1093/acprof:oso/9780195147902.003.0006.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, M.A., Scott-Olson, K. (1997). Support services for parents and their children who are deaf or hard of hearing. A national survey. American Annals of the Deaf, 142(4), 278-288. DOI:10.1353/aad.2012.0221.
Meadow-Orlans, K.P., Mertens, D.M., Sass-Lehrer, S.A. (2003). Parents and Their Deaf Children: The Early Years. Washington DC: Gallaudet University Press.
Narr, R.F., Kemmery, M. (2015). The nature of parent support provided by parent mentors for families with deaf/hard-of-hearing children: Voices from the start. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 20(1), 67-74. DOI: 10.1093/deafed/enu029.
Nicholas, J.G., Geers, A.E. (2003). Personal, social, and family adjustment in school-aged children with a cochlear implant. Ear Hearing, 24(1Suppl), 69S-81S. DOI: 10.1097/01.AUD. 0000051750.31186.7A.
Noohi, S., Ghalamfarsa, M., Davoudi Monfared, E. (2018). Comparing anxiety, depression, and stress in consanguineous versus non-consanguineous parents of children with deafness in Baqiyatallah Hospital’s Cochlear Implant Center From 2007 to 2009. Hospital Practices and Research, 3(3), 85-89. DOI: 10.15171/hpr.2018.19.
Odzimek, B. (2006). Pomoc psychologiczna rodzinom dzieci z uszkodzeniami słuchu. W: K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan (red.), „Nie głos, ale słowo…”. Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu (s. 303-314). Lublin: Wydawnictwo KUL.
Pipp-Siegel, S., Sedey, A.L., Yoshinaga-Itano, C. (2002). Predictors of parental stress in mothers of young children with hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 7(1), 1-17. DOI: 10.1093/deafed/7.1.1.
Plutecka, K. (2013a). Ojciec wobec osiągnięć edukacyjnych dziecka niesłyszącego. Prace Monograficzne nr 648. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Plutecka, K. (2013b). Rola ojca w rehabilitacji dziecka niesłyszącego z implantem ślimakowym. W: K. Ćwirynkało, Cz. Kosakowski, A. Żywanowska (red.), Kierunki rozwoju pedagogiki specjalnej (s. 265-276). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Plutecka, K. (2017). Stres i radzenie sobie z nim przez rodziców dzieci niesłyszących, Społeczeństwo i Rodzina, 50(1), 58-69.
Punch, R., Hyde, M.B. (2011). Communication, psychosocial, and educational outcomes of children with cochlear implants and challenges remaining for professionals and parents. International Journal of Otolaryngology. Article ID 573280. DOI: 10.1155/2011/573280.
Quittner, A.L., Barker, D.H., Cruz, I., Snell, C., Grimley, M.E., Botteri, M., the CDaCI Investigative Team (2010). Parenting stress among parents of deaf and hearing children: Associations with language delays and behavior problems. Parenting: Science and Practice, 10(2), 136-155. DOI: 10.1080/15295190903212851.
Skałbania, B., Marszałek, E. (2010). Postawy ojców wobec ich niepełnosprawnych dzieci w świetle badań własnych. W: Z. Palak, A. Bujnowska, A. Pawlak (red.), Aktualne problemy edukacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych w biegu życia (s. 142-153). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Spahn, C., Burger, T., Löschman, Ch., Richter, B. (2004). Quality of life and psychological distress in parents of children with a cochlear implant. Cochlear Implants International, 5(1), 13-27. DOI: 10.1080/14670100.2004.11873747.
Szarkowski, A., Brice, P.J. (2016). Hearing parents’ appraisals of parenting a deaf or hard-of-hearing child: application of a positive psychology framework. The Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(3), 249-258. DOI: 10.1093/deafed/enw007.
Trębicka-Postrzygacz, B. (1999). Dziecko niesłyszące w rodzinie. Audiofonologia, 14, 93-101.
Vukkadala, N., Giridhar, S.B.P., Okumura, M.J., Chan, D.K. (2019). Seeking equilibrium: The experiences of parents of infants and toddlers who are deaf/hard-of-hearing. Journal of Pediatric Rehabilitation Medicine, 12(1), 11-20. DOI: 10.3233/PRM-170528.
Yuelin, L., Bain, L., Steinberg, A.G. (2003). Parental decision making and the choice of communication modality for the child who is deaf. Archives of Pediatric and Adolescent Medicine, 157(2):162-168. DOI: 10.1001/archpedi.157.2.162.
Yoshinaga-Itano, C. (2003). From screening to early identification and intervention: discovering predictors to successful outcomes for children with significant hearing loss. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 8(1), 11-30. DOI:10.1093/deafed/8.1.11.
Zaczyńska, M. (2001). Być ojcem dziecka głuchego. W: J. Kobosko (red.), Bliżej życia. Materiały dla rodziców dzieci i młodzieży z wadą słuchu. Warszawa: Stowarzyszenie Przyjaciół Osób Niesłyszących i Niedosłyszących ,,Człowiek – Człowiekowi’’.
Zaidman-Zait, A. (2007). Parenting a child with a cochlear implant: A critical incident study. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 12(2), 221-241. DOI: 10.1093/deafed/enl032.
Zaidman-Zait, A. (2008). Everyday problems and stress faced by parents of children with cochlear implants. Rehabilitation Psychology, 53(2), 139-152. DOI: 10.1037/0090-5550.53. 2.139.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R. Haddad, E. (2018). Mothers’ and fathers’ involvement in intervention programs for deaf and hard of hearing children. Disability and Rehabilitation, 40(11),1301-1309. DOI: 10.1080/09638288.2017.1297491.
Zaidman-Zait, A., Most, T., Tarrasch, R., Haddad-eid, E., Brand D. (2016). The impact of childhood hearing loss on the family: Mothers’ and fathers’ stress and coping resources. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 21(1), 23-33. DOI: 10.1093/deafed/env038.
Zakrzewska-Manterys, E., (2011). Lista obecności: rozmowy z ojcami osób z zespołem Downa. Warszawa: Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem Downa Bardziej Kochani.
Zalewska, M. (2000). Pomoc psychologiczna słyszącym rodzicom dziecka głuchego. W: H. Siedlecka, E. Kulczycka (red.). Współczesne kierunki wczesnej diagnozy i wczesnej rewalidacji dziecka z wadą słuchu (s. 33-36). Warszawa: Wydawnictwo APS.
Henderson, R. (2015). Parent-to-Parent Support for Parents of Children who are Deaf or Hard of Hearing: A Conceptual Framework. Electronic Thesis and Dissertation Repository. 3116. https://ir.lib.uwo.ca/etd/3116R. (dostęp: 16.05.2020).
Korneluk, R. Lubański, M. Brodowska-Potrzebowska, K. Kochanek (2012) Krótka nota o Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu w świetle prezentowanego programu. https://whc.ifps.org.pl/wp-content/uploads/2012/03/materialy-prasowe_ost_1-2.pdf. (dostęp: 14.05.2020).
Szarkowski, A., Dirks, E. (2019-2020). Parental Self-Efficacy and Parental Involvement in Fathers and Mothers of Children with Hearing Loss. https://www.nsdsk.nl/file/download/default/8C19892541C0A6769EAFC7B8CD1F8FFF/Fathers%20are%20important%20partners.pdf (dostęp: 15.05.2020).