Ksenofont w listach Pseudo-Ksenofonta oraz w fikcyjnych listach Sokratesa i sokratyków

Anna Marchewka

doi:10.18290/rh20683-3

Anna Marchewka Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny https://orcid.org/0000-0003-0640-8990

DOI: https://doi.org/10.18290/rh20683-3

Słowa kluczowe: Ksenofont, Sokrates, sokratycy, fikcyjne listy, intertekstualność

Abstrakt

Celem podjętej w tym artykule analizy apokryficznej korespondencji Pseudo-Ksenofonta, którą tradycja przekazała nam dwiema niezależnymi drogami – 7 ekscerptów zachowanych w Antologii Stobajosa oraz 6 całych listów, wchodzących w skład zbioru Socratis et Socraticorum epistole (ed. R. Hercher) – jest próba nakreślenia na ich podstawie powszechnie akceptowanego w dobie cesarstwa rzymskiego portretu Ksenofonta. Pseudo-Ksenofontowe listy jednoznacznie definiują twórcę Anabazy jako filozofa sokratyka, w zasadzie przemilczając jego twórczość historyczną. Dają nam świadectwo o głęboko zakorzenionej w etyce sokratejskiej jego myśli, skoncentrowanej na kalokagathii. Nieprzerwane dążenie do cnoty poprzez konsekwentne doskonalenie się nie tylko czysto etyczne, ale również w konkretnych umiejętnościach, które mają przynieść pożytek, wskazywało na kluczowe znaczenie paidei w twórczości Ksenofonta jako ucznia Sokratesa. W omawianych listach punktami odniesienia są przeważnie ἐγκράτεια, καρτερία, ἀνδρεία, εὐσέβεια, φιλανθρωπία czy wreszcie σωφροσύνη, czyli cnoty stanowiące rdzeń etyki sokratejskiej.

Bibliografia

Borowska, Małgorzata. ΟΙΚΕΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ. Z dziejów dramatis personae rodzinnej komedii greckiej następców Arystofanesa. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 1995.

Breitenbach, Hans Rudolf. „Xenophon von Athen”. W Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft [RE] IX A 2. Stuttgart: Alfred Druckenmüller Verlag, 1966.

Buzzeti, Eric. Xenophon the Socratic Prince. The Argument of “Anabasis of Cyrus”. New York, NY: Palgrave Macmillan, 2014.

Dorion, Louis-André. „Xenophon’s Socrates”. W A Companion to Socrates, edited by Sara Ahbel-Rappe, Rachana Kamtekar, 93-109. Malden–Oxford–Carlton: Blackwell Publishing, 2006.

Głombiowski, Krzysztof. Ksenofont. Żołnierz i pisarz. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.

Głombiowski, Krzysztof. „‘Anabasis’ V 3 – próba interpretacji”. Meander 45, nr 4-6(1990): 185-195.

Holzberg, Niklas. „Der griechische Briefroman. Versuch einer Gattungstypologie”. W Der griechische Briefroman. Gattungstypologie und Textanalyse, herausgegeben von. Niklas Holzberg, 1-52. Tübingen: Gunter Narr Verlag, 1994.

Köhler, Liselotte. Die Briefe des Sokrates und der Sokratiker, „Philologus Supplementband” 20. Heft 2. Leipzig: Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, 1928.

Morrison, Andrew D. „Authorship and authority in Greek fictional letters”. W The Author’s Voice in Classical and Late Antiquity, edited by Anna Marmodoro & Jonathan Hill, 287-312. Oxford: Oxford University Press, 2013.

Muir, John. Life and Letters in the Ancient Greek World. London–New York: Routledge, 2009.

Mueller-Goldingen, Christian. Xenophon. Philosophie und Geschichte. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, 2007.

Münscher, Karl. Xenophon in der griechisch-römischen Literatur, „Philologus Supplementband” 13. Heft 2. Leipzig: Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, 1920.

Reale, Giovanni. Historia filozofii starożytnej, t. I: Od początków do Sokratesa. Przełożył Edward Iwo Zieliński. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1993.

Roscala, Fabio. „‘Kalokagathia e kaloi kagathoi’ in Senofonte”. W Xenophon and his World: Papers from a Conference held in Liverpool on July 1999, edited by Christopher Tuplin, 115-123. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2004.

Rosenmeyer, Patricia A. Ancient Epistolary Fictions. The Letter in Greek Literature. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.

Schleiermacher, Friedrich. „Ueber der Werth des Sokrates als Philosophen”. W Friedrich Schleiermacher’s sämmliche Werke, Zur Philosophie, Abt. 3, Dr. Friedrich Schleiermacher’s philosophische und vermischte Schriften, Bd. 2. Berlin: G. Reimer, 1838.

Sykutris, Johannes. Die Briefe des Sokrates und der Sokratiker. Paderborn: Verlag Ferdinand Schöningh, 1933.

Turasiewicz, Romuald. Studia nad pojęciem «kalos kagathos». Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1980.