„Z każdego stworzenia umiał się ku więtszej miłości Boskiej pobudzić”: zwierzęta jako przyjaciele sług Bożych (na podstawie Żywotów świętych Piotra Skargi)

Abstrakt

Artykuł stanowi analizę motywów zwierzęcych występujących w Żywotach świętych P. Skargi. Mogłoby się wydawać, że nie pełnią one istotnej roli w monumentalnym przecież dziele. Jednak kiedy zwrócimy na nie baczniejszą uwagę, okazuje się, że są nośnikami cennych informacji, związanych z tym, w jaki sposób na gruncie chrześcijaństwa kształtowały się poglądy dotyczące miejsca człowieka i zwierząt we wszechświecie. Analiza zebranych w artykule motywów ukazuje, że nie mają racji bytu rozpowszechnione (zwłaszcza w ostatnim czasie) stereotypy, wynikające głównie z błędnego odczytania biblijnej frazy: „Czyńcie sobie ziemię poddaną”, w świetle których chrześcijaństwo jako religię już od samego początku cechować miał jakoby brak szacunku do stworzonego świata i instrumentalne podejście do zwierząt. Podobnie błędne jest przeświadczenie, że przyjazne relacje z „braćmi mniejszymi” miał tylko św. Franciszek z Asyżu, zaś inne święte osoby nie były związkami z nimi zainteresowane. Prezentowany tekst metodologicznie nawiązuje do ustaleń tzw. śląskiej „szkoły” mikrologii, a zatem zakłada skupienie się na tych częściach badanego dzieła, które są uznawane za fragmenty, odpryski, słowem − „miniatury” − komunikaty, które (na pierwszy rzut oka) nie przesądzają o jego wartości. Studium stanowi dopełnienie artykułu „Znać iżeście i bestyj podlejszy”: zoomorficzne inkarnacje szatana w „Żywotach świętych” Piotra Skargi, który został opublikowany w czasopiśmie „Terminus” (2/2019).